Carcoke/De vervuiler betaalt?

De cokesfabrieken behoren tot ons industrieel erfgoed, en een destructieve sanering (afbraak) is niet altijd gewenst, teneinde het erfgoed te bewaren enerzijds en wegens de gevaren voor het milieu anderzijds.
In Zee-Brugge staat er ook nog een oude cokesfabriek, bedreigd met sloping. Hierbij enige toelichting op een meer verantwoorde behandeling van deze unieke site (afkomstig van VVIA: http://www.vvia.be)

Herbestemming , het enig veilig, zinvol en rendabel alternatief voor de cokessite van Zeebrugge.

15 redenen om de cokesfabriek van Zeebrugge niet te laten verdwijnen.

1. De gebeurtenissen van de laatste dagen op Carcoke-Marly in Neder-over-Heembeek bewijzen dat afbraak van dergelijke industriële sites niet zonder gevaar is voor de uitvoerders en de omliggende bewoning. Brandgevaar behoort dan nog maar tot de kleinere risico's. In het buitenland is men reeds lang tot deze conclusie gekomen en raadt men deze methode dan ook sterk af. Terecht wijst men op het gevaar voor bijkomende lucht-, water- en bodemverontreiniging tijdens de uitvoering van de werken.

2. Het uitgraven en verplaatsen van honderdduizenden ton vervuilde grond, om die vervolgens in het buitenland te laten behandelen en dan opnieuw terug te brengen, zoals men voor Carcoke-Zeebrugge zou voorstellen, wordt niet enkel als totaal onzinnig, nutteloos en kostenverslindend beschouwd, maar bovendien als uiterst gevaarlijk voor de omgeving.

3. Sanering door afbraak en afgraving is niet enkel een dure methode, bovendien zijn de kosten moeilijk in te schatten. De Brusselse havenautoriteiten geven onomwonden toe dat men nog niet veel weet over het kostenplaatje van de sanering van Carcoke-Marly. Brussel tekent met andere woorden een blanco cheque. Kunnen wij ons dit in Vlaanderen ook veroorloven? OVAM spreekt voor Zeebrugge nu reeds van een prijskaartje van 50 miljoen Euro.

4. Buitenlandse experts leren ons dat de destructieve saneringsmethode die voor Carcoke-Zeebrugge vooropgesteld wordt reeds lang niet meer als valabel alternatief beschouwd kan worden. Er dient een afweging gemaakt tussen de aard en graad van verontreiniging en het toekomstig gebruik dat men van de locatie wil maken. Beide moeten op elkaar afgestemd worden. Op basis van deze analyse moet men de geëigende saneringsmethodes kiezen. Niets wijst erop dat deze afwegingen voor Carcoke wel degelijk gemaakt werden. Bovendien wil men gigantische sommen investeren in het saneren van één stukje haventerrein, terwijl men aan de rest van havengebied geen poot uitsteekt.. Het effect op de volksgezondheid is dan ook nul en compleet te verwaarlozen. Hier strooit men zand in de ogen van de goedmenende burger. Duur zand.

5. Momenteel is de technologie voorhanden om op niet-destructieve manier bodem, gebouwen en installaties te reinigen en te ontsmetten, zodat afbraak overbodig is. Geen enkel gebouw op Carcoke-Zeebrugge is zo zwaar vervuild dat het niet gereinigd en hergebruikt kan worden. We hebben goede redenen om aan te nemen dat deze alternatieven niet ten gronde in overweging worden genomen.

6. De Carcoke-Zeebrugge-site biedt een unieke gelegenheid om deze nieuwe technieken verder te ontwikkelen en uit te testen. Op deze wijze kunnen we knowhow opdoen en mensen opleiden in nieuwe en specifieke sectoren. Met deze kennis kunnen we ons op buitenlandse markten profileren. Milieutechnieken zijn niet enkel arbeidsintensief, maar steunen tegelijk op hoogwaardige technieken. In tijden dat productie-eenheden met hun arbeidsplaatsen en technologie massaal naar het buitenland verplaatst worden, zijn dergelijke kwalitatieve arbeidsplaatsen méér dan welkom. Carcoke draagt in zich de mogelijkheid om honderden kwaliteitsvolle arbeidsplaatsen te creëren in nieuwe en innovatieve sectoren. Dit is een ongekende troef voor de regio die behoefte heeft aan degelijke arbeidsplaatsen.

7. Voor de burger is het economisch niet meer te verantwoorden om gigantische sommen gemeenschapsgeld te spenderen aan nutteloze afbraak en veel te dure saneringen om tenslotte een zielloos braakland te creëren waarop niemand zit te wachten en waarop hoogstens parkeerterrein voor de ro-ro-terminals kan aangelegd worden, voor zover daar momenteel een tekort aan is. Volgens de eerste kostenramingen zouden we in de Zeebrugse haven 15 ha. industriegrond creëren tegen vierkante-meterprijzen die men in de nabije badplaatsen betaalt voor villagrond. En dit terwijl meer waardevolle en goedkopere alternatieven voor handen zijn die een veelvoud aan arbeidsplaatsen kunnen opleveren.

8. Om milieu-technische en economische redenen is het niet aangewezen, ja zelfs onzinnig om Carcoke-Zeebrugge af te breken. De redenen om Carcoke wel te bewaren zijn echter wellicht nog belangrijker. De eerste en belangrijkste reden is de site 'an sich'. Carcoke vertelt niet een verhaal, maar is een verhaal. Carcoke is geschiedenis, is erfgoed. En met dit erfgoed moeten we omzichtig omspringen. We moeten het koesteren en doorgeven aan onze kinderen en kleinkinderen. Wat men afbreekt is voor altijd verloren en komt nooit meer terug. Wanneer Carcoke zou verdwijnen, zou ook een stuk geschiedenis verdwijnen, een stukje van ons verleden.
Carcoke is het verleden van honderden mensen, die met hun zweet en hun bloed, hun wilskracht, hun moed, hun doorzettingsvermogen, hun inventiviteit en hun creativiteit een stuk van onze welvaart hebben gerealiseerd. Vaak deden ze dit bovendien nog ten koste van hun gezondheid. Dit verleden laten verdwijnen doet onrecht aan deze mensen.
Carcoke draagt in zich de geschiedenis van een technologie die vandaag op het punt staat te verdwijnen uit onze omgeving. Cokes vormde samen met steenkool en ijzer het fundament van onze Westerse zware industrie, van waaruit alle verdere industrialisering en onze welvaart ontstaan is. Zeebrugge biedt een uniek podium waar we dit deel van onze geschiedenis kunnen tonen en beleven.
Met Carcoke zou tevens één van de oudste relicten verdwijnen uit de vroegste geschiedenis van de chemische industrie in Vlaanderen. We vinden er bovendien de enige intacte gashouder die we nog rijk zijn.

9. Carcoke-Zeebrugge is bovendien een symbool voor de Zeebrugse haven. De cokesfabriek vormde een knooppunt in de internationale industriehandel. Hier werden Engelse steenkolen verwerkt tot cokes om de staalindustrie van het Maasland en het Ruhrgebied te onderhouden. Voor de eerste maal in de geschiedenis vormde de Zeebrugse haven de toegangspoort tot het industriële vasteland. Indien dit symbool zou verdwijnen verliest niet enkel de Zeebrugse haven een getuigenis van haar oudste geschiedenis, maar ook op Europees vlak zouden we een belangrijk spoor van ons verleden verliezen.
De relicten van het industrieel verleden van Zuid-Engeland, Noord- Frankrijk en het Ruhrgebied hebben een vaste plaats verworven op de scène van de internationale monumentenzorg en zijn als werelderfgoed erkend door de Unesco. Vlaanderen mag deze kans niet laten liggen om hierbij aan te sluiten.
Kansen liggen hier zeker voor het grijpen. Mocht Carcoke verdwijnen, verliest de Zeebrugse haven zo een uniek marketinginstrument. De cokesfabriek is bovendien een landmark in het industrieel havenlandschap van Zeebrugge. Mits een aangepaste inkleding kan het een symbool voor de industrie uit de regio worden. Mocht dit verdwijnen, verdwijnt ook een stukje identiteit van Zeebrugge.

10. Carcoke-Zeebrugge is ook een stuk architectuurgeschiedenis. Het is een voorbeeld van een jonge, krachtige en stijlvolle industriebouw. De architectuur van Carcoke is het méér dan waard om herbruikt te worden in nieuwe functies. Bovendien draagt Carcoke een intrinsieke schoonheid in zich. Het is economisch rendabeler om bestaande infrastructuren aan te passen en te valoriseren dan om nieuwe gebouwen op te trekken.
De site van Carcoke houdt in zich een veelheid aan mogelijkheden in, die bij een afbraak definitief verloren zouden gaan. Dat is een unieke kans om op creatieve wijze toekomstgericht om te gaan met ons verleden, om het op een duurzame wijze aan te wenden.

11. Het terrein van Carcoke-Zeebrugge biedt ons tevens unieke mogelijkheden op vlak van natuureducatie. Het is een schoolvoorbeeld van hoe we in het verleden op een verkeerde manier zijn omgesprongen met onze natuur. Hier kan men op aanschouwelijke wijze aan mensen een stukje bewustzijn bijbrengen over milieubeleid.
Anderzijds biedt het terrein intussen een waaier van plantendiversiteit, die enkel op dit type bodem kan voorkomen. Zeldzame orchideeën zijn nu reeds opgemerkt. Ook hiervoor kan plaats zijn in een levende haven, zonder de normale ontplooiing van de havenactiviteiten te verstoren.
Bij een eventuele 'sanering' van de bodem, zoals die nu wordt voorgesteld, wordt alle leven en mogelijkheid tot leven uit de grond ontnomen en rest enkel een dood en inert materiaal over.

12. Ook naar toeristische activering draagt Carcoke-Zeebrugge een enorm potentieel in zich. Voorbeelden in het buitenland bewijzen dat er vraag is naar een kwaliteitsvol, alternatief en duurzaam toeristisch aanbod. Met een toeristische ontplooiing van Carcoke zou Zeebrugge aansluiten met een rijk internationaal aanbod van industrietoerisme. De mogelijkheden tot netwerking met sites in binnen- en buitenland zijn legio. Op de site van Carcoke kan een permanente all-weather toeristische activiteit ontwikkeld worden. Het kusttoerisme heeft nood aan diversificatie van dit soort aanbod. Dit hoeft helemaal niet in tegenspraak te zijn met een bloeiende havenactiviteit.

13. De site van Carcoke-Zeebrugge biedt ook ongekende mogelijkheden op vlak van culturele activiteiten zoals concerten, festivals, tentoonstellingen, performances, opvoeringen, maritieme manifestaties etc. . Hiermee kan Brugge zich verder profileren als internationaal centrum voor hedendaagse kunst. Carcoke biedt een uniek décor voor kunstenaars van allerlei slag. Mogen we de realisaties van Gerard Mortier met de RuhrTriennale in Duitsland als voorbeeld stellen.

14. Carcoke-Zeebrugge mag niet verdwijnen omdat er teveel mensen zijn die dit niet willen en dit niet meer zullen aanvaarden. In het recente verleden zijn te veel fouten gemaakt, denken we aan het verdwijnen van de Koninklijke Stapelhuizen in Antwerpen of de Gistfabriek in Brugge. De publieke opinie is intussen heel gevoelig geworden voor de manier waarop overheden met ons patrimonium omspringen. Een resem aan nationale en internationale experts hebben het uniek karakter en de historische waarde van deze site reeds verschillende malen onderstreept en betreuren het mogelijk verdwijnen van dit stuk wereldpatrimonium. Laten we met beide handen deze gelegenheid te baat nemen om de fouten uit het verleden recht te zetten.

15. Carcoke-Zeebrugge mag ten slotte niet verdwijnen omdat het in zich een vorm van intrinsieke schoonheid draagt. Over schoonheid kunnen we niet twisten, maar wie Carcoke bezoekt, raakt onvermijdelijk onder de indruk van de kracht en dominantie die deze omgeving uitstraalt. Carcoke is geen gewoon monument, en zeker geen gemakkelijk monument. Haar schoonheid is niet evident en alledaags, maar het is niet omdat oma rimpels heeft, dat we haar daarom minder graag zouden zien.

Er bestaat dus absoluut geen noodzaak om Carcoke-Zeebrugge te laten verdwijnen. Het is onzinnig, te gevaarlijk en te duur om Carcoke af te breken. Aan de andere kant houdt het behoud van Carcoke als monument van industriecultuur een massa aan mogelijkheden op vlak van tewerkstelling, natuur, toerisme, cultuur etc. in zich, die we met beide handen moeten aangrijpen om de regio te activeren en anders te profileren.

arch/ive/ief (2000 - 2005)