Europese Veiligheidsstrategie in handen van Europese ‘Neocon’

De eigenlijke auteur van het in Thessaloniki goedgekeurd ontwerp voor een Europese Veiligheidsstrategie is Robert Cooper, de Directeur-Generaal voor Externe Zaken - de tweede man na Javier Solana, de Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid.

Robert Cooper, die een vertrouweling is van Premier Blair, pleit er al geruime tijd letterlijk voor om van de Europese Unie een (liberaal) imperium te maken dat zorgt voor orde en stabiliteit in de wereld. In zijn stukken verdedigt hij niet alleen het kolonialisme maar stelt hij ook dat de EU moet durven optreden met de wetten van de jungle in wat hij ‘pre-moderne staten noemt. M.a.w. het internationaal recht is in die gevallen niet van tel.

Vrede vzw vindt het een schande dat een man met dergelijke denkbeelden de tweede hoogste functie van het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid bezet. Te meer omdat we hebben vernomen dat Robert Cooper de werkelijke auteur is van het in Thessaloniki goedgekeurd officieel document met de titel: ‘Een veiliger Europa in een betere wereld.’ Na de Europese onenigheid over Irak kreeg de Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid, De Heer Javier Solana, de opdracht om een gemeenschappelijk kader uit te tekenen voor een Europese Veiligheidsstrategie zodat verdeeldheid in de toekomst vermeden wordt. Het is de bedoeling dat het eerste goedgekeurde ontwerp de aanzet vormt voor een definitieve veiligheidsstrategie voor de Europese Unie op de volgende Top in december. We stellen vast dat de ideeën van Cooper ook in het officiële document terug te vinden zijn. Zowel in de bekrompen eenzijdige analyses over de dreigingen als met betrekking tot de aanpak van veiligheidsproblemen. Cooper was tot voor kort een belangrijke veiligheidsadviseur van de Britse premier Blair. Ideologisch is hij sterk verwant aan de neoconservatieve en invloedrijke Amerikaanse ideoloog, Robert Kagan.

Vrede vzw toont zich verontrust omdat de bereidheid toeneemt om het Handvest van de Verenigde Naties te omzeilen. Dat blijkt ook uit uitspraken van Javier Solana zelf die vindt dat het aangewezen kan zijn om in bepaalde gevallen de Verenigde Naties links te laten liggen : “De primaire verantwoordelijkheid voor internationale vrede en veiligheid rust bij de Veiligheidsraad van de VN. Maar we moeten bereid zijn om op gepast wijze te reageren wanneer de principes van het Handvest van de VN worden geminacht.” (The Irish Times van 23/09)

Vrede vzw schreef inmiddels een lange brief naar de leden van de Commissie voor Buitenlandse Zaken om hen op de figuur Cooper en zijn gevaarlijke denkbeelden te wijzen. Ook is gevraagd om de regering een aantal verduidelijkende vragen te stellen.

In bijlage een kopie van de brief gericht aan de democratische leden van de Commissie voor de Buitenlandse Betrekkingen

(Een samenvattend controversieel essay van Robert Cooper staat online op: http://observer.guardian.co.uk/worldview/story/0,11581,680117,00.html

Kopie van de brief aan de democratische leden van de Commissie voor de Buitenlandse Betrekkingen

Betreft: Ernstige bedenkingen bij de in Thessaloniki goedgekeurde Europese strategienota en de auteur – Robert Cooper, directeur-generaal voor externe betrekkingen - ervan

Sinds de oorlog tegen Irak en de minidefensietop van eind april met Frankrijk, Duitsland, België en Luxemburg staat de discussie over het Europees Veiligheids- en Defensiebeleid weer volop in de belangstelling. Het lijkt erop dat de machtige tenoren van de Europese Unie de violen over veiligheid en ‘defensie’ terug gelijkstemmen.

Met dit lange schrijven willen wij u in dat verband wijzen op een ‘strategisch’ document dat de Europese leiders op de top in Thessaloniki hebben verwelkomd. Het gaat om een goedgekeurde ontwerptekst met de titel ‘Een veiliger Europa in een betere Wereld’, dat een eerste antwoord moet bieden op de Europese verdeeldheid over Irak. De definitieve versie zou door de Europese Raad in december worden aangenomen en moet dan de evenknie worden van de Amerikaanse National Security Strategy (september 2002).

Als vredesorganisatie tonen we ons nogal verontrust, niet alleen wat betreft de teneur in dat document, maar ook omwille van de auteur ervan. Hoewel de tekst de naam draagt van de Hoge Vertegenwoordiger voor het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid, Javier Solana, is het volgens onze bronnen in werkelijkheid zijn rechterhand, Robert Cooper, Directeur-Generaal voor Externe Betrekkingen, die het document heeft bijeengeschreven.

Cooper is de voormalige invloedrijke buitenlandadviseur van Blair, wat meteen zegt welke richting de Europese Veiligheidsstrategie zou in kunnen slaan. Maar bovenal is Cooper de auteur van het uiterst controversieel ‘essay’, The New Liberal Imperialism’, (‘het nieuw liberaal imperialisme’) dat vorig jaar in The Observer (7 april 2002) is verschenen en waarin hij zijn wereldvisie en uitdagingen voor Europa formuleert. Daarin deelt Cooper de wereld in postmoderne (waaronder Europa), moderne (zoals Indië, Pakistan en China) en prémoderne staten (meestal voormalige kolonies) in. De prémoderne staten hebben als kenmerk bestuurlijke en economische chaos. Cooper ziet de uitdaging voor de postmoderne wereld als het gewoon worden aan ‘dubbele normen’ : « Onder ons opereren we op basis van wetten en open coöperatieve veiligheid. Maar als we te maken hebben met oude staten buiten het postmoderne continent van Europa, is het nodig om terug te vallen op ruwere methodes van een vroeger tijdperk – kracht, preventieve aanval, misleiding en wat verder nog nodig is in de omgang met zij die nog in de negentiende eeuw leven. Tussen ons behouden we de wet, maar wanneer we moeten optreden in de jungle, dan moeten we ook de wetten gebruiken van de jungle. » In de prémoderne wereld « is chaos de norm en oorlog de ‘way of life’. » En dus stelt Cooper onomwonden : « wat we nodig hebben is een nieuwe vorm van imperialisme, een dat aanvaardbaar is voor een wereld van mensenrechten en kosmopolitische waarden. (…) »

Het hele denken van Robert Cooper is geënt op de idee dat de EU een beschavingsmissie moet uitvoeren. « De meest logische weg om met chaos om te gaan en het meest toegepast in het verleden was de kolonisering », aldus Cooper nog. We nodigen u uit om het bewuste essay en ook zijn eerder verschenen boek, The post-modern state and the world order en andere artikels van Cooper met aandacht te lezen. Samengevat verdedigt Cooper een nieuwe vorm van imperialisme aangepast aan de huidige actuele context. Het spreekt vanzelf dat zijn opinies niet vrij zijn van een extreem eurocentrisme en zelfs racisme en dat het sterk aansluit bij het denken van Robert Kagan en andere zogenaamde ‘neocons’ die op dit ogenblik grote invloed uitoefenen op het buitenlands beleid van de VS.

Wij stellen ons dan ook ernstig vragen bij het feit dat iemand met dergelijke denkbeelden zo’n belangrijke post bezet, van waaruit hij zwaar weegt op de richting die de Europese strategie moet opwandelen.

Wie de ontwerp-strategienota zoals voorgelegd in Thessaloniki grondig analyseert zal er duidelijk de pen van Cooper in herkennen. In beide teksten staan dezelfde dreigingen: terrorisme, massavernietigingswapens en mislukte staten annex georganiseerde criminaliteit. Dezelfde reductionistische analyse ook van de achtergronden van die problemen. Terrorisme komt als uit de lucht gevallen: niets over mondiale politieke en economische wantoestanden die er eventueel aan de basis van liggen. Massavernietigingswapens vormen alleen een probleem in de handen van de ‘andere’: niets dus over de westerse kernwapenarsenalen en de onlangs gemaakte keuze van het Pentagon om nieuwe ‘inzetbare’ nucleaire wapens te ontwikkelen. Mislukte staten tenslotte, hebben het uitsluitend aan zichzelf te danken dat het de slechte kant op gaat. In de strategienota ‘van’ Solana krijgen we volgende (op de tekst van Cooper geïnspireerde) oorzaken mee: “Vaak ligt slecht bestuur ten grondslag aan deze problemen. Corruptie, machtsmisbruik, zwakke instellingen en gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel tasten staten van binnen aan en dragen bij tot regionale onveiligheid.” De mogelijkheid dat factoren zoals schuldenlast, dalende grondstoffenprijzen, de strijd om schaarse grondstoffen en de wapenhandel uit het Noorden wel eens aan de basis zouden kunnen liggen van het gros van de sociaal-economische problemen en dus ook van de groeiende onveiligheid in tal van landen in het Zuiden, wordt zelfs niet eens overgewogen. Zo’n reductionistisch veiligheidsdenken leidt niet alleen tot een internationale veiligheidspolitiek die vooral militair wordt ingevuld, maar ook tot een conclusie die dan ook is ingeschreven in het ‘Solana’-document: het feit dat westerse staten democratieën zijn verleent hen als het ware automatisch het recht om de wereld naar eigen inzicht te ‘ordenen’.

Het terrorismeprobleem wordt gebruikt om een discours in te leiden van de ‘rechtvaardige oorlog’ met minachting voor de rest van de wereld. Hoewel er door mensen als Solana veel lippendienst wordt bewezen aan het ‘internationaal recht’ en de VN, wordt in werkelijkheid de VN alsmaar verder uitgehold. Zo schreef Solana in een opiniestuk (Irish Times 23/09/03) over de Europese strategie: “De primaire verantwoordelijkheid voor internationale vrede en veiligheid rust bij de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Maar we moeten bereid zijn om de geschikte actie te ondernemen wanneer de principes van het Handvest van de VN worden geminacht.”

Solana laat hiermee duidelijk een opening om op te treden zonder VN-mandaat. Dat is bijzonder gevaarlijk en kan leiden tot willekeur. In de Conclusies van het voorzitterschap van de top van Thessaloniki staat dat de Europese veiligheidsstrategie “tevens de belangen van de lidstaten en de prioriteiten van de burgers omvatten, alsook een levend document vormen, waarover in het openbaar wordt beraadslaagd en dat, in voorkomend geval, kan worden herzien.” De vredesbeweging wil maar al te graag eens een discussie starten over deze materie, want het Europees Veiligheids- en Defensiedebat is niet enkel zaak van top-politici en militairen, maar ook van de civiele samenleving.

Wij schrijven u, niet alleen om u te informeren over onze ongerustheid, maar ook met de vraag om vanuit het parlement initiatieven te nemen die meer informatie kunnen verschaffen:

1. Hoe ziet onze regering de toekomstige Europese strategie?

2. Klopt het dat Robert Cooper de werkelijke auteur is van de Europese Strategienota.

3. Is de regering zich bewust van het feit dat Robert Cooper, gezien zijn strategische analyses en visies, een dergelijke belangrijke en hoge post bezet m.b.t. het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid?

4. Heeft de regering al inzage gekregen in het definitieve voorstel voor een Europese strategie dat normaal op de volgende Europese top moet worden goedgekeurd? Zo ja, wat staat er in? Is er een debat over voorzien in de democratische instellingen?

Met grote dank voor uw aandacht en het gevolg dat u ongetwijfeld zal geven aan onze bekommernissen. Uiteraard zijn we bereid om, indien gewenst, ons schrijven nader toe te lichten

arch/ive/ief (2000 - 2005)