ABC - Wat is nucleaire winter?

Dat er twintig jaar na deze conferentie nog steeds weinig werk aan is gedaan om kernwapens de wereld uit te helpen is hét meest schrijnende teken aan de wand dat de mensheid met vuur speelt.

Hieronder probeer ik een samenvatting neer te schrijven van de conferentie, toegespitst op de effecten van een ‘standaard’ kernoorlog van 5000 megaton, of anders 5 miljoen ton TNT, in ontploffing gebracht binnen enkele uren of dagen. Dit was in 1983 1/3e van het totale aantal kernwapens in de wereld, en werd toen bekeken als standaardscenario omdat de doelwitten de steden van de tegenpartij en diens eigen nucleaire arsenaal betroffen. De aanwezige wetenschappers stelden dat voor hen de kans klein leek dat een machthebber zich zou inhouden met het gebruik van kernwapens vanaf de eerste bommen zouden zijn gevallen. De psychologische druk zou wellicht te sterk zijn.

Nucleaire winter is wat de wereld te wachten staat indien ooit iemand de stap naar een kernoorlog van een dergelijke grootte zou zetten, en in feite voor elke kernoorlog onder de honderd megaton. Deze term staat voor een kunstmatige winter die in dit standaard scenario binnen de eerste maand de globale temperatuur met 20 graden zou doen dalen, een fenomeen dat zich pas zou stabiliseren na een jaar. Dit komt door het feit dat explosies op steden een immense hoeveelheid verbrande deeltjes de stratosfeer in zouden stuwen. Dit is veel hoger dan de atmosfeer en daar heerst slechts een zeer langzame neerslag van de deeltjes op de aarde. Al dit stof zou effectief de zon uitblokken. De eerste weken en maanden zouden we dus een continue nacht mogen verwachten.

Een globale daling van de temperatuur lijkt minder ernstig dan het is. In feite zijn er gevallen bekend van vulkaanuitbarstingen die globaal de temperatuur met één à twee graden deden dalen, met als gevolg jaren zonder zomer, het uitbreken van epidemies, en misoogsten alom, en een enorme hongersnood.

Als de temperatuur met twintig graden daalt, dan stopt de fotosynthese van de planten, tenminste die planten die niet kapotvriezen. Het ganse ecosysteem, dat afhankelijk is van de planten als eerste voedingsbron, zou eraan zijn, met als gevolg het uitsterven van hele soorten en het feit dat het gros van de doden na een kernoorlog hongersdoden zouden zijn.

Drukgolven, hittestralingen en ionenstraling zouden de eerste slachtoffers hebben gemaakt, voornamelijk stadsbewoners. Elke stad van meer dan 250.000 kan in met 5000 megaton immers zelf als doelwit zijn uitgekozen, er zijn immers minder grote steden dan er kernwapens zijn. Vervolgens doden branden, giftige gassen en de duisternis nog eens miljoenen. Koude en het feit dat al het drinkwater onder dikke pakken ijs steekt zorgen voor nog eens miljoenen slachtoffers door vervriezing en uitdroging. De neerslag van bestraalde deeltjes maakt de ontbering nog groter.

De temperatuur zou zich na een tijd weer stabiliseren, maar niet voor miljarden mensen zijn gestorven en de wereld achterblijft als een zéér onherbergzame plaats voor de overlevenden. Voedseltekort, de complete instorting van het medische systeem, besmettelijke ziekten, epidemies, een toegenomen hoeveelheid ultraviolette straling door de afbraak van de ozonlaag – al deze dingen samen zorgen ervoor dat er na een kernoorlog méér slachtoffers vallen dan tijdens.

Verzwakt en uitgeput kunnen de overlevenden niet rekenen op de beschaving om hen te redden: het gros van de ziekenhuizen liggen in de steden en worden dus in het eerste salvo vernietigd. Met het uiteenvallen van de maatschappij verdwijnt ook sociale verbindingen tussen mensen, waar het plots ieder voor zich is. De voedselreserves teren weg bij het uitvallen van de koelkasten die alles eetbaar houden, en op nieuwe oogsten hoeft men de eerste jaren niet te rekenen, dus het is letterlijk eten of gegeten worden.

Vele soorten zullen van de aardbol verdwijnen: de meeste zoogdieren en vogels, tropische planten en diersoorten, plankton krijgt het zwaar te verduren en bedreigt zo het voortbestaan van al de vissen in de zee,... De vraag is valabel of de mens in zo een conditie hoegenaamd kan overleven. Wellicht zullen enkelingen die overleven zich aanpassen, maar die moeten dan voortleven in een wereld die plots hun vijand is.

Er zijn nog hopen facetten die ik hier niet behandel: de daling van de temperatuur in zones die géén kernbommen moesten slikken, overstromingen en stormen door de complete aanpassing van het klimaat - het feit dat al deze negatieve elementen samen spelen maakt dat geen mens aan een kernoorlog kan ontsnappen, en dat bijna iedereen zal sterven. Vraag is of wie overleeft dit ook daadwerkelijk wil.

Twintig jaar na de conferentie is een kernoorlog nog steeds een bestaande dreiging. Met het avonturisme van de Verenigde Staten en de chaos in Rusland zullen staten en groeperingen respectievelijk meer geneigd zijn om zelf kernwapens te bekomen en er makkelijker aan geraken. Dit in een tijd waarin de Verenigde Staten haar militaire doctrines aanpast zodat gespecialiseerde kernwapens nu ook als een tactisch mogelijk wapen kunnen worden gebruikt.

De wetenschappers op de conferentie waren duidelijk: kernwapens hebben géén bestaansrecht vanuit ethisch oogpunt, omdat ze niet selectief kunnen worden gebruikt. Heel de wereld deelt in de gevolgen indien het er ooit van zou komen. Het is wanstaltig dat de leiders van de wereld enkele historische kansen tot ontwapening hebben laten liggen (zoals de conferentie van Reykjavik, waar Gorbatchov aan Reagan aanbood om alle kernwapens te ontmantelen, en Reagan neen zei, of de val van de muur en het einde van de Koude Oorlog), terwijl ze op de hoogte zijn van het risico dat ze hiermee nemen.

België participeert in deze waanzin door de kernwapens in Kleine Brogel te gedogen.

arch/ive/ief (2000 - 2005)