arch/ive/ief (2000 - 2005)

Dertig jaar geleden stierf de populairste dichter allertijden
by christophe callewaert Tuesday September 23, 2003 at 05:00 PM

Precies dertig jaar geleden, op 23 september 1973, overleed de Chileense dichter Pablo Neruda in zijn huis aan de zee. Hij stierf van verdriet, is de reactie in de straten van Santiago. Twaalf dagen eerder had de staatsgreep van Pinochet een einde gemaakt aan wat Neruda een ‘vrijheidsbeweging van grootse omvang’ noemde.

Dertig jaar geleden ...
lpoirot12normal.jpg, image/jpeg, 450x306

Een dag later komen twee miljoen Chilenen op straat. "Eres vivo!", schreeuwen ze. Over wie ze het hebben is niet duidelijk. Welicht over de beide Chileense grootheden, Neruda en Allende. Pincohet grijpt niet in. Hij laat de betogers betijen. Het zal de eerste en de laatste keer zijn.

Officeel stierf Neruda aan de gevolgen van leukemie, maar weinigen twijfelen er aan dat hevige emoties rond de staatsgreep zijn dood bespoedigd hebben. Na zijn dood drongen de troepen van Pinochet zijn huis binnen en sloegen er alles kapot. Zijn bibliotheek en collectie schilderijen gingen in vlammen op.

Populair
Gevraagd naar zijn kansen op eeuwige roem antwoordde Hugo Claus ooit dat hij al blij zou zijn mochten er binnen 100 jaar ergens twee geliefden één van zijn verzen tegen elkaar prevelen tijdens een liefdesnacht. In dat geval moet Neruda wel heel tevreden in zijn graf rusten. Van zijn beroemde dichtbundel "twintig liefdesgedichten en één wanhoopslied" die in 1924 verscheen kennen Chileense en Spaanse jongeren nog altijd sommige gedichten uit het hoofd.

Dankzij de film Il Postino die draait rond de figuur van Neruda, kende de poezie van de Chileense dichter een revival. Maar eigenlijk was dat niet eens nodig. Neruda is wellicht één van de populairste dichters van de twintigste eeuw. Hij las zijn gedichten ooit in een voetbalstadion voor en toen hij op een keer een politieke meeting wou afronden met een paar gedichten, namen tienduizend mijnwerkers spontaan hun pet af op het moment dat hij het podium besteeg. Che las in de bergen van Sierra Maestra op Cuba Neruda's Canto General voor aan zijn baardige mede-opstandelingen.

President
In 1969 leek het er heel even op dat Neruda zou meedoen aan de presidentsverkiezingen in Chili. Hij is de kandidaat van de communisitsche partij en enorm populair. Maar op het laatste moment wordt Allende naar voorgeschoven als eenheidskandidaat van de Unidad Popular die alle progressieve partijen verenigde. Neruda's grote vriend wordt even later president onder andere dank zij de onverdroten inzet van de beroemde dichter.

De keuze van Neruda voor het communisme dateert al van de burgeroorlog in Spanje waar hij het verlies van een andere vriend te verwerken kreeg toen de Spaanse dichter Federico Garcia Lorca door een bende Franco-aanhangers vermoord werd. Van dan af is Neruda een dichter voor het volk, een "dichter die de mensen in hun strijd begeleidt, wiens poezie een zakdoek is voor het volk dat lijdt." Zo omschrijft hij het zelf in zijn memoires "Ik beken, ik heb geleefd". De laatste bladzijden van dit boek schreef hij enkele dagen na de moord op Allende.

2004 wordt het Neruda-jaar. Overal ter wereld wordt dan de honderste verjaardag van de dichter gevierd. In Belgie is er op initiatief van de Culturele Centrale van het ABVV een heus Pablo-Neruda-Platform-2004.