arch/ive/ief (2000 - 2005)

De Wereldhandelsorganisatie begint de nederlagen stilaan aan elkaar te rijgen. Na de grandioze mislukking in Seattle en het gekwakkel in Doha is er nu dus de flop van Cancùn. Maar de nederlaag in de Mexicaanse badstad zou wel eens diepe sporen kunnen nalaten. Voor het eerst in de geschiedenis slaagden enkele derdewereldlanden er in een vuist te maken waarmee ze de onderhandelaars van de VS en de Europese Unie een flinke tik toedienden.

Ze noemen zichzelf de G21 en lieten voor het eerst van zich horen eind augustus toen ze hun eisenbundel bij het hoofdkwartier van de WTO in Genève afgaven. Zonder blozen eisten ze van de Europese Unie en de VS de afschaffing van het systeem van landbouwsubsidies en het recht om hun eigen landbouwsector te beschermen.

"Ze" dat zijn 21 landen uit de derde wereld waaronder enkele reuzen als Brazilie, India en China. Samen maken ze 60 % van de wereldbevolking uit en vertegenwoordigen ze 63 % van alle boeren. Dat laatste heeft hen alleszins meer recht van spreken dan de VS en de Europese Unie die spreken in naam van amper één procent van alle boeren op de hele wereld.

De VS reageerden met de gebruikelijke arrogantie. De handelsverantwoordelijke van de VS Robert Zoellick vindt de eisen van de G21 onrealistisch. "Sommige landen denken dat wij hier met weggevertjes werken", zei hij aan Reuters. Zelfs de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel liet zich even uit zijn rol van verdediger van de zwaksten vallen en haalde uit naar de landen die naar de conferentie kwamen met een "verborgen agenda".

Peter Allgeier, de tweede in rang na Zoellick, toonde zich heel verwonderd over deze plotse samenwerking: "Ik begrijp niet wat deze landen verenigt."
Een journalist van The Indian Times antwoordt hem smalend dat de Indiers het alvast wel begrijpen en rekent Allgeier even voor wat het effect is van de Westerse landbouwsubsidiepolitiek op de economie van een derdewereldland als India.

In acht jaar tijd zakte het aandeel van landbouwproducten in de totaal uitvoer van 20,5 % naar 12,3 %. De invoer van landbouwproducten steeg met meer dan 11 %. Met andere woorden: India voert steeds meer landbouwproducten in en steeds minder uit en dat komt allemaal doordat Westerse landen hun producten aan spotprijzen op de markten van de derde wereld dumpen en anderszijds hun eigen markten met hoge invoertarieven afschermen.

Op sommige producten uit de derde wereld staat een invoerheffing van 200% terwijl de Westerse landen elk jaar 300 miljard dollar subsidies in hun landbouw pompen. De hoge tarieven kosten de derde wereld volgens de Times Online elk jaar 16 miljard dollar. De boeren in de derde wereld verliezen elk jaar maar liefst 50 miljard aan inkomsten door de subsidiepraktijken van het Westen.

China, reus achter de schermen
Sceptici plaatsen ook vraagtekens bij de houdbaarheid van de vreemde samenwerking tussen twee totaal verschillende landen als Brazilie, één van de belangrijkste uitvoerders van landbouwproducten en India, een land met miljoenen arme boeren. Dit soort verstandshuwelijk zou niet lang standhouden, maken ze zich sterk. De minister van Buitenlandse Zaken van Brazilie Celso Amorim spreekt dat tegen: "Als we een stem willen hebben in het landbouwdebat moeten we wel bij elkaar blijven."

Cruciaal in het kantelen van de kansen was de toetreding van China tot de G21. Brazilie en India hebben eerder al geprobeerd om een blok te vormen maar moesten steeds buigen voor de druk vanuit Brussel. China met zijn 1,4 miljard inwoners (= consumenten) en zijn reusachtige jaarlijkse groei (= investeringsmogelijkheden) is gewoon te groot om zomaar omheen te kunnen.

De top in Cancun betekende ook de ontmaskering van de EU en de VS die altijd de mond vol hebben over goed bestuur, samenwerking en empowerment, maar die van zodra enkele derdewereldlanden die woorden serieus nemen, overgaan tot praktijken die we kennen uit maffiafilms waarbij in maatpak uitgedoste kleerkasten met veel machtsverstoon aan hun radeloze slachtoffers laten zien wie de sterkste is.

Enkele Amerikaanse actiegroepen brachten aan het licht dat de VS buitensporige druk uitoefende op Costa Rica, El Salvador en Guatemala die in ruil voor het opzeggen van hun lidmaatschap van de G21 makkelijker toegang tot de Amerikaanse markt beloofd werden. Colombia en Costa Rica kregen zelfs te horen dat hun huidige handelsakkoorden met de VS op het spel stonden. De Braziliaanse regering kreeg te horen dat de rol die ze speelde in het tot stand komen van de G21 "haar eigen belangen schaadde". Het zal Lula en zijn entourage onheilspellend in de oren geklonken hebben. Enkele maanden voor de mislukte staatsgreep in Venezuela had president Chavez ongeveer dezelfde boodschap gekregen.

"Respect"
Maar de G21 lieten zich niet vangen. In plaats van zich te laten verdelen, wapenden ze zich met GSM's en draagbare computers om elkaar ten allen tijde op de hoogte te houden van de onderhandelingen in de achterkamertjes waar de VS hen naar toe gesleurd hadden.

Derdewereldlanden die technieken en praktijken van de antiglobalisten overnemen, het is me wat. Hoe het verder moet zal de nabije toekomst uitwijzen. De handelsverantwoordelijke van de VS Robert Zoellick dreigde er mee om de onderhandeling te verplaatsen naar het bilaterale niveau, van land tot land dus waar de derdewereldlanden heel alleen zouden komen te staan tegenover economische reuzen als de VS en Europa.

De minister van Buitenlandse Zaken van Brazilie Celso Amorim ziet het anders. "We hebben hier enkele zeer belangrijke dingen afgedwongen. In de eerste plaats respect voor onze eigen groep." Hij ziet de onderhandelingen wel doorgaan, maar dan in Genève in het hoofdkwartier van de WTO en met andere krachtsverhoudingen. "Wij hebben de kaarten herschud en nu is er een sterk tegenwicht voor de VS en Europa."
Hij zou wel eens gelijk kunnen hebben. Nog tijdens de onderhandelingen groeide de G21 aan tot de G23 met de komst van Nigeria en Indonesie, het grootste moslimland van de wereld.

Benieuwd hoe Bush zal reageren op deze nieuwe ontwikkelingen...