arch/ive/ief (2000 - 2005)

Voor de 46-ste kamer van de correctionele rechtbank van Brussel is woensdag het proces begonnen tegen vijf rijkswachters. Ze waren op 22 september 1998 betrokken bij de gewelddadige poging tot deportatie van Semira Adamu. Als gevolg van hun optreden, raakte Semira in het vliegtuig waarmee ze uit België zou worden teruggebracht naar Nigeria in een onomkeerbare coma. Ze stierf diezelfde dag in het ziekenhuis van St.-Luc in Woluwe.

De vijf beschuldigden zijn de drie rijkswachters die Semira in het vliegtuig in gedwang hielden en hun twee oversten, kapitein Marc Van den Broeck (°1967) en adjudant Karel Weckhuysen (°1955).
De eerste drie worden ervan beticht zonder wettelijke reden geweld te hebben gebruikt zonder het oogmerk te doden maar met de dood als gevolg. De oversten en een uitvoerder worden beticht van onvoorzichtigheid. De oversten ten slotte wordt ook schuldig verzuim ten laste gelegd.

Procureur Hedwig Steppé vordert straffen met uitstel of opschorting van straf tegen de drie “gewone” rijkswachters. Maar volgens de procureur kunnen de officieren niet beticht worden van 'schuldig verzuim'.

Camera in Standby

De zitting begon met de vertoning van de video die tijdens het incident in het vliegtuig is gefilmd. De film duurt exact 17:55 minuten. Hij toont eerst hoe Semira in het luchthavengebouw van Zaventem naar het vliegtuig wordt gebracht, dan hoe ze kalm in het vliegtuig zit met links en rechts van haar telkens een rijkswachter, en tenslotte tijdens één huiveringwekkende scène van 10:35 minuten lang hoe ze door de twee rijkswachters (met assistentie van een derde) in een verstikkende klemgreep wordt gehouden.

Hoogst merkwaardig feit: tussen scène-2 en scène-3 ontbreekt een stuk. Volgens de rijkswachter-cameraman stond zijn camera toen in stand-by. Het moment waarop Semira Adamu aanleiding gegeven zou hebben tot geweld van haar rijkswacht-escorte staat niet op de video.

Heeft ze zich willen losrukken en een rijkswachter in zijn geslacht willen grijpen (zoals één beklaagde getuigde)? heeft ze naar andere paassagiers geroepen? was ze hysterisch (nog een rijkswachtgetuigenis)? Uit de video valt het absoluut niet op te maken.
“Het cruciale moment is niet gefilmd”, merkten zowel de voorzitter van de rechtbank als de procureur op.

De maker van de video, rijkswachter Heylen, verweerde zich met te zeggen dat hij zijn camera direct weer had aangezet toen het nodig was. Maar de beweerde opstandigheid van Semira heeft hij jammerlijk gemist. Heylen is nochtans geen beginner. Naar eigen zeggen zijn 80 procent van de zowet 30 à 40 videos van deportaties door hèm gefilmd.

Heylen zei ook dat “ge met twee cameramannen moet zijn als ge dat allemaal wilt filmen”. Hij beweerde nog geprobeerd te hebben Semira’s aangezicht te filmen. Ook dat is hem niet gelukt. Zo ontbreekt ook het visuele bewijs dat Semira door haar neus kon voortademen - zoals de rijkswachters beweren - terwijl één van de beschuldigden een kussentje voor haar mond hield.

Eendepoot

Wat de langste scène van de video wèl toont? Twee rijkswachters die iemand in bedwang houden, waarvan de handen op de rug zijn vastgemaakt met witte plastic strips. Daarbij passen ze de zogenaamde eendepoot toe, een greep die aanbevolen wordt “in geval van incidenten” in de richtlijnen “inzake uitvoering van repatriëring”.

Uit scène-2 weet je dat de gegijzelde Semira Adamu is. Haar hoofd zie je niet. De rijkswachter links van Semira - Danny Cornelis (°1959) - houdt haar hoofd met één arm op haar nek naar beneden gebogen op zijn schoot. De rijkswachter rechts van Semira - Johny Pipeleers (°1958) drukt intussen met zijn hand of zijn elleboog op haar rug. Een derde rijkswachter - Danny Colemonts (°1959) - komt naast Pipeleers staan en biedt hem assistentie. Aan die situatie verandert gedurende 10 en een halve minuut haast niets.

Een dramatisch gegeven: Johny Pipeleers trad op 22 september voor het eerst weer als lid van een repatriëringsteam op, sinds hij een tijdlang geschorst was geweest. Pipeleers had die tuchtstraf gekregen omdat hij bij een eerdere repatriëring ook excessief gewelddadig tewerk was gegaan. De man zou voor deze feiten ook correctioneel nog een veroordeling boven het hoofd hangen. Maar volgens Luc Walleyn, advokaat van de familie Semira, is die zaak met opzet losgekoppeld van het proces-Semira.

Onomkeerbare coma

Wetsdokter Sepulchre legde uit dat Semira Adamu door die verplichte houding en de druk op haar rug niet meer normaal kon ademen. Ze raakte buiten bewustzijn. Haar hersenen kregen te weinig zuurstof. Zo ontwikkelde zich in de hersenen snel een oedeem, waardoor Semira in coma ging en andere lichaamsfuncties zoals de ademhaling en het hart stopten. Volgens Sepulchre heeft een serie factoren ertoe geleid dat Semira in een onomkeerbare coma terechtkwam. Sepulchre formuleerde in dat verband scherpe kritiek op het gebruik van het kussentje. “Een heel gevaarlijke methode”, aldus de wetsdokter.

Sepulchre maakte erop attent dat er een spontane ontlasting plaatsvond op het ogenblik dat Semira in coma ging. Het ene houdt fysiek verband met het tweede. Maar in de verklaring van de beschuldigde Cornelis wordt dat gegeven compleet op zijn kop gezet. Cornelis: “ze begon enorm te stinken. Dat is ook één van de methoden om niet te worden gerepatrieerd”. Alsof Semira, toen ze al in coma was, nog de doortraptheid had om “in haar broek te doen”!

Onverbeterlijke lastpost

De openbare aanklager wees erop dat de betrokken rijkswachters kort na de feiten in het vliegtuig, aan het begin van namiddag, een “mini-vergadering” hebben gehouden. Daar hebben ze vermoedelijk hun versie van de feiten gestroomlijnd. Die versie is volgens de procureur “zo vol van verbeelding dat men er niet naast kan kijken. Het is evident dat het verhaal niet strookt met de realiteit””. Zo heeft toenmalig rijkswachtkapitein Van den Broeck - verantwoordelijk voor de deportatie van Semira Adamu - getuigd dat “ze bleef zwaaien met de armen”, hetgeen manifest onmogelijk was.

Kennelijk hebben alle rijkswachters en “bij hen aanleunende personen” (de woorden van de procureur) gelijklopende verklaringen afgelegd. Die zeggen: dat de handboeien van Semira Adamu niet erg vast waren aangetrokken, dat ze (daardoor) kon proberen haar veiligheidsgordel lost maken en een rijkswachter in het kruis te grijpen, en dat ze risico-geval was gezien eerder repatriëringen.

Dat laatste element heeft ook de procureur in zijn verklaring overgenomen. Ook volgens hem moest Semira Adamu het land worden uitgezet, desnoods met geweld zoals in de wet voorgeschreven, vermits ze op 25 maart 1998 met een vals paspoort op de luchthaven van Zaventem was onderschept. De procureur ziet ook wel wat in het portret dat de rijkswachters van Semira Adamu schetsen: eeen onhandelbare rebel. Dit was, volgens de procureur, tenslotte toch al de “zesde poging om haar te repatriëren”. In feite - zullen de advocaten allicht tijdens het vervolg van het proces opmerken - was het de tweede poging om Semira Adamu te deporteren. De eerste keer, eind juli, was Semira al het slachtoffer geweest van uitzonderlijke brutaliteiten vanwege haar rijkswacht-escorte.

"Procureur Hedwig Steppé vordert straffen met uitstel of opschorting van straf tegen de drie “gewone” rijkswachters. Maar volgens de procureur kunnen de officieren niet beticht worden van 'schuldig verzuim'."

Begrijp ik het nu goed.
Als die kerels schuldig worden bevonden zullen gestraft worden met uitstel??
Er werd daar wel iemand vermoord??

Kan iemand dit eens duiden??

Wat ik kan besluiten is dat de politie slechts licht (of helemaal niet) gestraft wordt bij een moord.

Mijn geloof in onze politie was al zo goed als onbestaande, nu ben ik overtuigd. We leven in een staat waar sommigen het recht hebben te moorden, en het gerecht steunt dit.

We gaan geen triestige tijden tegemoet, het zijn gewoon triestige tijden.

Het Openbaar Ministerie eist in naam van de samenleving (in onze naam dus!) de straf. Het functioneert in principe onafhankelijk, maar die onafhankelijkheid blijkt in de praktijk niet zo vanzelfsprekend wanneer de beschuldigden deel uitmaken van de gerechtelijke- of politiediensten. De procureur is in uitoefening van zijn functie (i.v.m. de vervolging van andere misdrijven) afhankelijk van hen - een goede verstandhouding tussen O.M., gerechtelijke diensten en federale politie is in het belang van alledrie.

Het argument van de procureur 'dat het om een professionele fout gaat en dat die mensen dus disciplinair en niet correctioneel gestraft moeten worden' laat een erg wrange nasmaak. Die disciplinaire straffen moeten opgelegd door hun oversten - dezelfde oversten die beslisten dat rijskwachter Pipeleers, al eerder berispt voor excessief geweld tijdens een uitwijzing, aan deze deportatie mocht meewerken.

De zwaarste disciplinaire straf is onmiddellijk ontslag.

In de redenering van een procureur is de maximumstraf voor een groep gezagsdragers die in koelen bloede (die lachende gezichten op de video!) een vastgebonden, weerloze vrouw doden dus: ontslag, en een voorwaardelijke celstraf van 3 maanden voor degene die het al eens eerder gedaan had.

Dat een aantal mensen politiebeambte wordt uit frustratie is bekend, evenals het feit dat velen onder hen niet in staat zijn op een verantwoorde manier om te gaan met het geweldmonopolie dat aan hen toevertrouwd wordt. Tot daar aan toe: we noemen het beperkingen, inherent aan de democratie.

Wanneer het toezicht daarop om redenen van opportunisme, gemakzucht en interpolitionele solidariteit een lege doos blijkt, en politiemensen de boodschap krijgen dat zij zich straffeloos kunnen bezondigen aan excessief geweld, dan verhindert niets dat misdaden als de dood van Sémira zich herhalen.