Onze buren, de Afghaanse hongerstakers… by Griet Van Meulder en Daniel Liebmann Tuesday September 09, 2003 at 11:43 AM |
In Antwerpen poogde een 29-jarige Afghaanse vader van drie kinderen zelfmoord te plegen door verschillende keren met een keukenmes in zijn buik te steken. Hij had een bevel gekregen om het land te verlaten. Midden juli 2003 kregen een duizendtal Afghaanse asielzoekers (1100 volgens de meeste bronnen) tegelijkertijd een negatief antwoord op hun asielaanvraag.
Onze buren, de Afghaanse hongerstakersÉ In Antwerpen poogde een 29-jarige Afghaanse vader van drie kinderen
zelfmoord te plegen door verschillende keren met een keukenmes in zijn buik te
steken. Hij had een bevel gekregen om het land te verlaten. Midden juli 2003
kregen een duizendtal Afghaanse asielzoekers (1100 volgens de meeste bronnen)
tegelijkertijd een negatief antwoord op hun asielaanvraag. Vluchtelingen die
voor juli 2001 aankwamen mochten volgens de brief nog drie maanden blijven,
gezinnen met kinderen tot maart 2004. Ze konden binnen de 15 dagen beroep
aantekenen bij de Vaste Beroepscommissie maar door de zomervakantie waren er
nauwelijks advocaten beschikbaar. De Afghaanse gemeenschap luidde de alarmbel. Ze voelden zich bedrogen door de asielprocedure. Gedreven door wanhoop
en vanuit een sterk onrechtvaardigheidgevoel startten ongeveer 90 Afghanen van
verschillende etnische, religieuze of politieke origine, op 24 juli 2003 een
hongerstaking in de Heilig-Kruiskerk in Elsene. De groep groeide aan tot 300.
Na 22 dagen hongeren, van 24 juli tot 14 augustus, bereikten ze een akkoord met
federaal ombudsman Pierre-Yves Monette. Het loont de moeite om deze drie weken durende strijd eens onder de
loep te nemen. De centrale vraag stelt zich immers: hoe zijn de Afghaanse
hongerstakers er in geslaagd om een weliswaar beperkte maar wel structurele
vooruitgang te boeken op een terrein waar sinds de jaren Ô90 nederlagen geleden
worden (met uitzondering van de one-shot regularisatie van 2000, die dan wel
een opdrijven van de uitzettingen als tegenpool had), en dit zonder
noemenswaardige of concrete steun van politieke partijen of
niet-gouvernementele organisaties. Een groot deel van het antwoord ligt bij de vastberadenheid van de
hongerstakers zelf, gecombineerd met de dagelijkse, concrete solidariteit van
de burenraad (assemblŽe des voisins). Het belang van de assemblee situeert zich
niet enkel op humanitair vlak. De buren vormden natuurlijk een directe
humanitaire steun, naast het Rode Kruis en het OCMW van Elsene (die al vlug
ontoereikend bleken) maar de draagwijdte van de assemblee reikt veel verder dan
het bieden van eerste hulp. De assemblee Via de organisatie van de ÒassemblŽe des voisinsÓ op de trappen van de
Heilig-Kruiskerk steunden honderden mensen de strijd van de Afghaanse
vluchtelingen. In het tragisch moment waarin mannen en vrouwen hun leven op het
spel zetten voor de verdediging van hun bestaansrecht hebben de buren met een
groot rechtvaardigheidsgevoel, op eenvoudige maar vastberaden wijze, het
isolement doorbroken waarin de hongerstakers zaten. Het isolement van vluchtelingen vormt een
essenti‘le pijler van de vreemdelingenpolitiek: vluchtelingen worden doelbewust
ver weg van elk contact met Belgische burgers opgesloten in open of gesloten
centra. Zes Koerden begonnen eveneens in de maand juli moederziel alleen aan
een vergeten hongerstaking in het open centrum voor kandidaat vluchtelingen van
Aywaille (in de buurt van Spa). Ze stopten met hun actie na 37 (!) dagen
hongeren waarna ze in kritieke toestand naar het ziekenhuis werden gevoerd. Er
waren geen buren om de solidariteit te organiseren, de directrice van het
centrum verklaarde dat ze neutraal wou blijven. De burenraad in Elsene begon heel spontaan op 30 juni 2003 met een
ontmoeting met de Afghaanse vluchtelingen rond een tas thee, een initiatief van
enkele buurtbewoners en sympathisanten. In tegenstelling tot wat verwacht werd,
daagden 50 mensen opÉ Van daaruit groeide de Assemblee. Overal in de buurt
werden affiches geplakt en strooibriefjes verspreid aan alle buren van Ôhier en
eldersÕ waar in opgeroepen werd tot concrete solidariteit met de Afghaanse
vluchtelingen Žn (niet onbelangrijk!) de andere sans-papiers van de wijk. De eerste assemblee van vrijdag 1 augustus telde 300 ˆ 400 mensen,
waaronder heel wat buurtbewoners die zich voor het eerst engageerden. Een
Belgische vrouw sprak over haar calvarietocht die ze reeds twee jaar onderneemt
om voor haar man zonder papieren, de vader van haar kinderen, een
verblijfsvergunning te bekomen. Enkele sans-papiers van Elsene, gedoemd tot een
rechteloos bestaan en schandalig onderbetaalde, illegale jobs kwamen openbaar
getuigen over hun leven in de clandestiniteit, hun jarenlange strijd voor
papieren, hun angst voor uitzetting. De Afghaanse vluchtelingen legden uit waarom ze in hongerstaking waren,
hoe ze allen in dezelfde periode een bevel hadden gekregen het land te
verlaten, waarom ze niet terug kunnen. Contradicties werden duidelijkÉ Het
Belgisch Ministerie van Buitenlandse zaken raadt via zijn website de Belgen ten
stelligste af om naar Afghanistan te reizen. De Afghanen kregen het bevel terug
te gaan naar een land dat door de Belgische regering als Òonstabiel en
gevaarlijkÓ wordt omschreven.
Een buurtbewoner: Ò De hongerstaking van onze Afghaanse vrienden is
gerechtvaardigd. Het is geen chantage, maar een wanhoopsdaad. De beslissing
over hun lot getuigt van een diepgaande onrechtvaardigheid. Ze duwt de Afghanen
in de dood als ze terug moeten of in een clandestien statuut als ze in Belgi‘
blijven. De Minister van Binnenlandse Zaken moet begrijpen dat hij hier geen
dossiers beheert maar het lot van mensen zoals u en ikÓ. Doorheen de spontane verhalen en
steunbetuigingen vanuit diverse motivaties en achtergronden klonk een
gemeenschappelijke verontwaardiging over een ondoorzichtige administratie die
rechteloosheid en willekeur cre‘ert. Via haar open werking stimuleerde de assemblee nieuw en creatief
engagement, velen waren bereid om in actie te schieten, er werden een tiental
werkgroepen opgericht met telkens ŽŽn cošrdinator. Een werkgroep van 30 buren
bereidde gedurende meer dan twee weken elke middag soep en elke avond warme
maaltijden voor de zwangere vrouwen, de kinderen en de vrouwen die borstvoeding
gaven (in totaal een 80-tal kinderen en een 10-tal vrouwen). Het geld voor het
voedsel werd ingezameld (er werd maar liefst voor 1025 euro aankoopbonnen in
grootwarenhuizen verkregen). Dit contact cre‘erde vertrouwen en
vriendschapsbanden. Het is bijvoorbeeld ŽŽn van de buurvrouwen die zelf zwanger
is, die er in slaagde de zwangere vrouwen terug te doen eten. In de werkgroep
ÔkinderanimatieÕ hebben meer dan 60 mensen (vooral uit Brussel, maar ook uit
Aalst, Kortrijk, Gent, Halle,É) via theater, circus (met de passende naam:
clowns et magiciens sans fronti�res), film, zang- en muziekanimatie, tekenen,
schilderen, knutselen en waterspelen Éer voor gezorgd dat de stress in de kerk
een beetje verminderde en dat aan de kinderen een actieve rol gegeven werd in
de solidariteitsactie. Tientallen mensen brachten speelgoed naar de kerk. De gemeente
stelde een schoolplein ter beschikking en zorgde voor sanitaire voorzieningen.
Andere werkgroepen waren niet minder essentieel: de groep Ômateri‘le en
hygi‘nische nodenÕ, de dokterspermanentie, de werkgroep die de manifestatie
organiseerde en de perscontacten onderhield, er ontstond een telefoonketting
(voor vlugge noodmobilisaties), een e-mailinglist, een financi‘le
verantwoordelijke, zelfs een fantasierijke wijkdichter die zijn verbeelding
over het leven in en rond de kerk dagelijks op papier zette in Lettres
Afghanes, een meter-en
peterschapssysteem om de was van de kinderen te doen (de ouders waren daar niet
meer toe in staat) en last but not least, de juridische werkgroep. Deze laatste
bestond uit vooral jonge mensen die op intelligente en creatieve wijze
juridische steun boden aan de hongerstakers. Via hun engagement in het
informeel Brussels huis van en voor sans-papiers, de Ambassade Universelle, hadden enkele onder hen een rijke ervaring
met het ondoorzichtige vreemdelingenrecht, dat vol uitzonderingsprocedures en
wijzigende circulaires zit. Het was vanuit deze werkgroep dat het excellente
(en verlossende) idee kwam om de federale ombudsman als bemiddelaar te vragen. EŽn sympathisant ging op 11 augustus 2003 mee in hongerstaking, hetgeen
onmiddellijk positieve mediabelangstelling opleverde en erg geapprecieerd werd
door de Afghanen die hem vanaf dan beschouwden als Òeen broeder voor het
levenÓ. De politieke en strategische beslissingen gebeurden via democratische
stemmingen in voltallige assemblee: het verspreiden van de petitieactie van de
hongerstakers, het schrijven van open brieven aan Dewael, het bestoken van deze
laatste met protestbrieven en e-mails, het organiseren van de
steunmanifestatie.[1] De buren bogen zich over concrete moeilijkheden die zich onvermijdelijk
aandienden. Hoe reageren op zeer kleine extreem-rechtse groepjes (van Nation en
Vlaams Blok) die twee keer amok kwamen maken? De vergadering koos om hen te
negeren, een tegenbetoging zou hun belang immers buitensporig uitvergroten. Het
beste antwoord op een dergelijke provocatie was de uitbouw van een sterke
assemblee als tegenkracht. Hoe een protestbeweging organiseren terwijl de
burgemeester onder invloed van de aankondiging van de actie van extreem-rechts
een samenscholingsverbod voor iedereen afkondigde, ook voor de assemblee ? Met
waarnemend burgemeester (Pierre Lardot, PS) voor de trappen van de kerk in discussie
treden en hem ervan proberen te overtuigen dat extreem-rechts op die manier een
enorme machtspositie krijgt. Dat de burgemeester extreem-rechts liet oppakken,
was een zorg minder voor de burenraad vermits deze betogers een direct gevaar
betekenden voor de vluchtelingen. Maar moest de burenraad over dezelfde kam
geschoren worden als extreem-rechts? Wordt dan telkens als extreem-rechts een
actie aankondigt elk democratisch recht op betogen en op vrije meningsuiting
gefnuikt voor iedereen, voor alle democratische burgers van de gemeente? Na
veel onduidelijkheid en toen de assemblee besliste om voor het gemeentehuis te
manifesteren, liet Lardot de solidariteitsmanifestatie op 10 augustus toch voor
de kerk plaatsvinden. De praktische uitvoering van de beslissingen van de assemblee gebeurden
in de werkgroepen die in plenaire groep telkens een verslag brachten van hun
activiteiten. Alle beslissingen werden steeds genomen na overleg met en akkoord
van de hongerstakers. Zo kon vorm gegeven worden aan de concrete solidariteit,
die uiteindelijk ook de ruggengraat van de hele assemblee vormde. De permanente aanwezigheid van de buren in de kerk, de regelmatige
organisatie van de burenraad (al was die soms wat chaotisch, met
onvermijdelijke spanningen en meningsverschillen, vooral tijdens de stressende
en verwarrende laatste dagen), lieten de Afghanen toe niet snel te plooien voor
alle ÒrealistischeÓ oplossingen die de ÒtussenpersonenÓ van de regering hen
telkenmale uit de doeken kwamen doen: hun eisen zouden in strijd zijn met dŽ
publieke opinie en de Minister zou nooit plooien voor hun chantage. De assemblee heeft ook iets veranderd in de hoofden van de gewone
burgers die actieve buurtbewoners werden: het gevoel van machteloosheid werd
doorbroken, mensen voelden dat ze via collectieve organisatie een doelgerichte
rol kunnen spelen, dat ze via krachtsverhoudingen wel degelijk iets kunnen
veranderen, Žn dat ze ook kunnen winnen, zelfs al is het maar een beperkte
overwinning! Een 30-jarige buurvrouw formuleerde de ervaring van het
Ôandersglobalisme van hier en nuÕ op treffende wijze: ÒDe wereld kan
veranderen, kerk na kerk, trap na trap, hier of elders, stap na stap. (É)
Tijdens deze verschrikkelijk intense weken hebben we met verbazing en
vervoering gemerkt dat rond de Afghanen plots vrijgevigheid, solidariteit,
tederheid en onvoorwaardelijke strijd verscheen. Niet als abstracte noties die
geklasseerd kunnen worden als Òna•viteit en andere dromenÓ, maar als een erg
besliste collectieve kracht die, ondanks al het bestaande cynisme, in staat is
om de wereld te veranderenÓ. De Minister en de Commissaris-generaal: secrets and lies Vanaf het begin van de hongerstaking gebruikte de Commissaris-generaal
van Vluchtelingen en de Staatslozen Pascal Smet (SP.A) zijn gebruikelijke
arrogantie; hij ontmoette de hongerstakers Òniet om te onderhandelen maar om
hen de Belgische politiek uit te leggen, É deze mensen zijn niet goed
ge•nformeerdÓ. Hij verklaart
dat de hongerstaking Òverlammend is voor de staatÓ en dat elk dossier op grondige Žn individuele wijze
afgehandeld werd. Pascal Smet stelt dat de repatri‘ringen moeten doorgaan en
dat Afghanistan geschoolde mensen nodigt heeft. Hij belooft zonder verpinken
ÔjobtrainingÕ en zelfs een gereedschapskist indien ze vrijwillig terugkeren.
Met als argument dat de humanitaire hulp die gekoppeld werd aan hun uitwijzing
nog niet klaar was, stelt Smet vrij snel voor dat het uitwijzingstermijn
verlengd zou worden tot maart 2004 voor alleenstaanden, juni 2004 voor
gezinnen. De hongerstakers verwerpen dit voorstel. Pascal Smet kan soms ook heel eerlijk zijn Ò ik begrijp niet wat ze
willenÓ. Op dit vlak kunnen
we hem op zijn woord geloven. Pascal Smet is een bureaucraat van de 21ste eeuw,
hij combineert een managersvisie op het functioneren van de Staat met een
politionele visie op de maatschappij: zo kan hij selecteren, weigeren,
controleren, opsluiten, deporteren, enz., maar vooral niet begrijpen. Minister van binnenlandse zaken Dewael (VLD) en Commissaris-generaal
Pascal Smet weigeren elke discussie over de Afghaanse eis voor een collectieve
regularisatie en spreken over Òpure chantage, onaanvaardbaar in een
rechtsstaatÓ. Ze herhalen dat
elke asielzoeker individueel beroep kan aantekenen. Enkele politieke partijen
laten van zich horen. De CDH verklaart dat de regering moet afstappen van een
collectieve uitwijzing, Ecolo stelt dat de bevelen het land te verlaten
geschrapt moeten worden en dat er een individueel onderzoek van de
regularisatiedossiers moet komen. Later stelt PSÕer DelizŽe in de
kamercommissie een tijdelijk statuut voor (zoals voor de Kosovaren) dat toelaat
dat de Afghanen 12 tot 18 maanden legaal in het land kunnen blijven en ook
Ecolo en Agalev willen een speciaal statuut voor oorlogsvluchtelingen. Begin
augustus schaart De Bethune van de CD&V zich eveneens achter dergelijk
standpunt. Stevaert liet zijn partijgenoot Smet niet in de steek, met
uitzettingen op zich had hij het blijkbaar niet zo moeilijk maar het uitzetten
van kinderen die perfect Nederlands praten,É dat vond hij toch onmenselijk. Op 29 juli antwoordt Dewael op vragen van de commissie van Binnenlandse
Zaken van de Kamer. Hij herbevestigt dat hij niet zal toegeven aan chantage,
dat hij niet tussenkomt in de asielprocedure en dat hij vertrouwen heeft in
Pascal Smet die bij het nemen van zijn beslissing met alle internationale
rapporten rekening heeft gehouden, ook die van Human Rights Watch. Pech voor Pascal Smet, diezelfde dag verschijnt er een nieuw rapport
van Human Rights Watch met duidelijke inhoud: de veiligheid van de Afghaanse
vluchtelingen die terug gestuurd worden, kan niet verzekerd worden. De
mensenrechtensituatie is dramatisch.[2] Vanaf dan verdwijnt Pascal Smet van
het toneel, de regering liet weten dat Smet gezien zijn functie Òonvoldoende
neutraalÓ was en tegelijk Òrechter
en partijÓ.[3] Enkele weken later neemt Smet plots ontslag als
Commissaris-generaal en krijgt hij van zijn partijvrienden een nieuwe job:
staatssecretaris voor mobiliteit in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Vanaf 30 juli 2003 verandert Dewael het geweer van schouder en gebruikt
andere middelen: de criminalisering. Hij organiseert een Òinformele
persbriefingÓ waar hij insinueert dat de hongerstakers gemanipuleerd zijn. Door
wie dan wel ? Door mensen die
er belang bij hebben dat Belgi‘ erkent dat Afghanistan in oorlog is. Waaruit
blijkt die manipulatie ? Er
zijn Afghanen die GSM-gesprekken voeren voor de trappen van de kerk en
instructies zouden geven aan de hongerstakers. Zijn er bewijzen? Het gaat om een vermoeden, het onderzoek is
aan de gang, we kunnen niets zeggen. Deze positie wordt volledig ondersteund
door waarnemend OCMW-voorzitter van Elsene, Philippe Brunelli: ÒDe situatie
waarin de Afghanen zich bevinden kan bijna vergeleken worden met een
opsluiting, er zijn groepschefs die instructies geven zodat niemand de kerk
verlaat, maar diezelfde leiders aarzelen niet om zelf enkele uren de kerk te
verlaten om te gaan etenÓ[4] Ook later beweert Brunelli, zonder veel succes
trouwens, allerlei elementen te ontluisteren waaruit zou blijken dat de
hongerstakers eten.[5] Het is de bedoeling de actie in diskrediet te brengen door asiel te
assimileren met mensenhandel en de hongerstakers voor te stellen als
oplichters. Dewael noemde de vrijwilligers van het Rode Kruis als ŽŽn van zijn
bronnen. Enkele dagen later reageerde het Rode Kruis boos en verontwaardigd in
de pers, zij hebben zoiets nooit beweerd.[6] De Afghanen ontkenden
kalm alle geruchten: Ò hun argumentatie moet wel erg zwak zijn om dergelijke
beschuldigingen te lancerenÓ.[7] Rond 30 juli wordt een nieuwe bemiddelaar gestuurd: Jacques Mouchet,
een vertegenwoordiger van het VN Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen (HCV)
. Ondertussen volgen de verklaringen van mensenrechtenorganisaties elkaar op,
ook voor Franstalig Amnesty International Belgi‘ is een terugkeer onmogelijk.
In De Morgen verschijnt een artikel waarin missiehoofd van Artsen zonder
Grenzen, vanuit de Afghaanse stad Mazar-i-Sharif verklaart:Ò Afghanistan is
op dit moment een onmogelijk land om in te leven. Het lijkt mij de normaalste
zaak van de wereld om die mensen een vluchtelingenstatuut te gevenÓ.[8] Ook de vertegenwoordigers van de Afghaanse gemeenschap waren in hun pen
gekropen. Ze schreven een open brief aan Dewael waarin ze opnieuw pleitten
voor een collectieve oplossing. Ze hadden het gevoel dat de Belgische overheid
hun asieldossier onterecht collectief behandeld had, de bevelen om het land te
verlaten waren massaal en gelijktijdig verzonden, nu wilden ze ook een
collectieve reparatie. Ze nemen de asielprocedure op de korrel, toen ze naar
hier kwamen hadden ze een goed dossier, de erkenning als politieke vluchteling
was bijna gegarandeerd. In Belgi‘ werden hun aanvragen echter in de koelkast
gestoken, ze moesten jaren op een antwoord wachten en krijgen nu allen op
hetzelfde moment een negatieve brief in de bus. [9] De Afghanen hebben de contradictie van hun tegenstander goed begrepen.
Op vlak van de asielpolitiek heeft de paars-groene regering het principe Òlast
in first outÓ ge•nstalleerd: d.w.z. prioriteit voor het deporteren van diegenen
die laatst het land binnen kwamen. Om dit te realiseren diende men de
asielaanvragen collectief te systematiseren, per nationaliteit (Òbeheer van de
in- en uitstroomÓ). Maar deze praktijk is illegaal. Belgi‘ werd door het Europees
Hof voor de Rechten van de Mens veroordeeld voor het collectief deporteren van
74 RomaÕs in 1999 (waaronder een meerderheid kinderen). Het is dus
onontbeerlijk voor de regering om de administratieve fictie van de individuele
behandeling van de dossiers te behouden. Dit individueel recht wordt immers
bepaald in de Conventie van Gen�ve en de Belgische wetgeving. Dewael en Verhofstadt antwoordden in een brief aan de Afghaanse
vertegenwoordigers dat ze in geen geval bereid zijn een collectieve oplossing
uit te werken en stellen voor de ambassadeur van Afghanistan naar de kerk te
sturen, een voorstel dat met verontwaardiging onthaald wordt bij de
hongerstakers. Op vrijdag 1 augustus spreekt VN-gezant Peter Van Der Vaart de
asielzoekers toe. De stakers noemen zijn interventie Òoud nieuwsÓ. Ondertussen werd de burenraad steeds
actiever, en de druk op de positie van de Minister sterker. Noch van Pascal Smet, noch van de VN-bemiddelaars viel iets te
verwachten, zij kwamen enkel het regeringsstandpunt herhalen. OCIV vraagt op 5
augustus een bemiddelaar van het Centrum voor Gelijke Kansen en
Racismebestrijding.[10] Dit wordt afgewezen door Dewael, het
centrum mag niet bemiddelen omdat Henri Goldman in de pers verklaringen heeft
afgelegd en zo zijn neutraliteit verloor. Goldman was inderdaad de enige
betrokken ambtenaar die op dat moment een verstandige analyse naar voor schoof [11]
: -
Is het echt het
Commissariaat-generaal dat beslist over de uitwijzingen van de Afghanen of ligt
de beslissing op Europees niveau? Een interessante vraag. Op een informele
bijeenkomst van vertegenwoordigers van verschillende Europese landen en
afgevaardigden van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM, een organisatie
die gespecialiseerd is in vrijwillige repatri‘ringen) op 25 juli 2003 werden de
uitzettingen voor verschillende Europese landen voorbereid.
(www.belgium.iom.int) -
Een tweede kritiek van
Goldman betreft de willekeur bij de regularisaties. Vandaag weet niemand meer
op basis van welke criteria de regularisaties goedgekeurd worden. We zitten in
dezelfde maatschappelijke situatie als net voor de regularisatie van 2000 en
alle politieke partijen weten dit. -
Tenslotte maakt hij de
vergelijking met de Iraanse hongerstakers (juni- Miniemenkerk) :Ó Deze
mensen zijn geen economische asielzoekers, het zijn meestal mensen die een
culturele en materi‘le bagage hebben die hen toelaat verder te kijken. Ze
willen een toekomst aan hun kinderen geven. Men moet weten dat dergelijke
conflicten zich zullen vermenigvuldigen, we gaan meer en meer te maken krijgen
met een geschoolde bevolkingsgroep die zich niet zal laten doenÉÓ Zijn kritiek over de commissaris generaal was niet mild: ÒWanneer we
de zelfzekerheid horen waarmee Smet verklaart dat de situatie in Afghanistan
veilig is, terwijl alle serieuze NGOÕs en de UNO eerder het tegendeel beweren
(É) dan is het moeilijk te aanvaarden dat zo iemand volgend jaar opnieuw een
evaluatie van de toestand in Afghanistan zal opmakenÓ[12] Op 7 augustus 2003 stelt Dewael Victor Bricout aan als nieuwe
ÒtussenpersoonÓ. Bricout was als kabinetchef van Jean Gol, toen die begin
jaren Ô80 justitieminister was, ondermeer verantwoordelijk voor vreemdelingenbeleid
en voerde een zeer rechtse, gecontesteerde politiek. Hij kwam nog maar eens
vertellen dat de houding van de Minister niet wijzigde.[13] Ondertussen hadden de hongerstakers hun eisen sterk verminderd, ze
hadden de collectieve regularisatie laten varen. De Afghanen wilden praten over
een individuele regularisatie op voorwaarde dat die binnen een redelijke
termijn afgehandeld werd en met doorzichtige criteria. Binnenlandse zaken
weigert. ÒIndien we een regularisatie toestaan aan alle Afghanen die sinds 3
jaar in procedure zijn dan betekent dit een structurele verandering van de
asielpolitiek, hetgeen een impact zal hebben op 10 000 asielzoekers die
momenteel met een tijdelijk statuut in Belgi‘ verblijvenÓ stelt Dewael. Het is belangrijk deze
uitspraak in het achterhoofd te houden wanneer we de analyse maken van de
uitvoering van het akkoord. [14] Geen toegevingen dus: Bricout blijft onverbiddelijk. Rond 10 augustus onderneemt Dewael een nieuwe poging om de
hongerstaking te criminaliseren en verdeeldheid te zaaien: deze keer staan de
Afghanen onder druk van hun advocaten, vooral meester Selma Benkhelifa wordt
geviseerd. De Minister vindt het verdacht dat tijdens de gesprekken met drie
opeenvolgende tussenpersonen de Afghanen hun toegevingen telkens weer
introkken. (nogal paternalistisch, alsof de Afghanen geen autonome mensen zijn
die zelf kunnen oordelen en beslissen) Weer moet Mohamed Nazari zich
verantwoorden: Ò alle beslissingen zijn genomen met instemming van de
Afghanen, niet op aangeven van onze advocate (É) Het is trouwens logisch dat
een advocaat het beste wil voor zijn cli‘nten en daarvoor tot het uiterste
gaatÓ.[15] Deze verdachtmakingen verschijnen enkel in de
Nederlandstalige kranten. Het akkoord Na het mislukken van de onderhandelingen van de verschillende
ÒtussenpersonenÓ van de Minister besluiten de Afghanen het heft in eigen handen
te nemen. Op voorstel van de burenraad vragen ze de federale ombudsman als
onderhandelaar. De functie van federale ombudsman werd gecre‘erd om te
bemiddelen in conflicten tussen burgers en de federale overheidsadministratie.
Hij heeft een dubbele macht van onderhandelen en onderzoeken. Jaarlijks legt
hij in het parlement een rapport voor. In de burenraad was geweten dat dit
rapport dikwijls kritisch is voor het functioneren van de Dienst
Vreemdelingenzaken. Met Pierre-Yves Monette kon inderdaad op respectvolle wijze
onderhandeld worden. Monette koos er ook voor om twee mensen van de burenraad
als getuigen bij de onderhandelingen te betrekken. In de nacht van 13 op 14
augustus kondigt Dewael vroegtijdig het einde van de hongerstaking aan. Dit
zorgde voor een volledig verlies van vertrouwen aan Afghaanse zijde en bracht
verwarring en beroering teweeg in de kerk waar journalisten met hun eigen ogen
konden vaststellen dat de minster loog want de hongerstaking was nog niet
afgelopen. Na drie dagen (en vooral nachten) onderhandelen kwam er op 14 augustus
rond 13u eindelijk een akkoord. Er komt geen collectieve regularisatie maar het
bereikte akkoord kan toch een succes genoemd worden. Heel concreet hebben de
Afghanen meerdere tegemoetkomingen afgedwongen die ook van belang zullen zijn
voor andere asielzoekers.[16] De Minister van Binnenlandse zaken verbindt er zijn administratie toe
in de toekomst voor een bepaald aantal asielzoekers een objectief criterium te
hanteren met betrekking tot regularisatie. Dit objectief criterium is geen
gelegenheidsbeslissing maar werd als dusdanig, en dit naast andere criteria,
overgenomen uit de wet van 22 december 1999. Ziehier wat dit criterium inhoudt: Elke persoon die het vluchtelingenstatuut heeft aangevraagd, maar na
een termijn van drie jaar (families met schoolgaande kinderen) of vier jaar
(alleenstaanden en kinderloze koppels) nog geen uitvoeringsbeslissing bekwam
kan worden geregulariseerd behalve wanneer de Minister oordeelt dat deze
persoon een gevaar betekent voor de openbare orde of voor de nationale
veiligheid. De Minister verbindt er zich toe de regularisatieaanvragen binnen de
drie maanden te behandelen. Dit is een zwaar engagement als men weet dat de
huidige wachttijd voor een antwoord 15 maanden bedraagt. De Minister erkent ook het gebrek aan objectiviteit bij het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de
Staatslozen in de beoordeling van de humanitaire situatie en de
veiligheid in het land van oorsprong. In de toekomst zal hij zijn beslissingen
dus moeten nemen op basis van een veel uitgebreider pakket rapporten. Meer
bepaald zal het advies van de Minister van Buitenlandse Zaken Ð dat a priori
niet onmiddellijk betrokken is bij de problematiek van een terugkeer -
meespelen. Uitgeprocedeerde asielzoekers waarvoor het bevel tot uitwijzing werd
opgeschort zullen vanaf nu recht hebben op een werkvergunning. Deze maatregel
vereist een wijziging van het KB van 6 februari 2003 en ressorteert onder de
bevoegdheid van de Minister van Werk, Frank Vandenbroucke. Nu zal natuurlijk nog veel afhangen
van de wijze waarop de regering dit akkoord zal uitvoeren. Tot op het einde
heeft Minister Dewael gemanoeuvreerd om de onderhandelingen te doen mislukken. Toen het akkoord er was, werd hij
volledig hypocriet. Hij erkende dat er Afghanen mochten werken en dat er een
regularisatie komt voor wie drie of vier jaar geen uitsluitsel heeft gekregen
over zijn of haar aanvraag voor het vluchtelingenstatuut maar anderzijds bleef
hij er tegelijkertijd op hameren: Ò Monette heeft dagenlang niets anders
gedaan dan het Belgisch standpunt verduidelijkenÓ.[17] Dat het regularisatiecriteria voortaan niet enkel voor Afghanen gelden
maar ook voor alle andere asielzoekers wimpelt hij af:Ó De criteria zijn
niet veranderd. Ze gelden en ze golden al voor iedereen. Dat is geen toegift.Ó De hongerstaking van 14 Irani‘rs in de
Brussels Miniemenkerk in juni eindigde toen de overheid meldde dat hun
asielaanvraag toch ontvankelijk was en verder onderzocht zou worden.[18]
Voor de vele Irani‘rs die niet deelnamen aan de actie werd niets bereikt. Deze
praktijk van beperkte toegevingen aan een kleine groep hongerstakers had de
regering reeds toegepast in het verleden maar kon nu niet meer gebruikt worden
met 300 hongerstakers die bovendien gesteund werden door de hele Afghaanse
gemeenschap. De actie van de Irani‘rs had wel voorbereidend werk geleverd en de
Afghanen op het idee gebracht met een grote groep in hongerstaking te gaan om
zo voor de hele gemeenschap iets te bereiken. Om de druk van de ketel te halen en om
te anticiperen, om te voorkomen dat meer van dergelijke acties zouden volgen is
de regering bereid om toegevingen te doen maar weigert anderzijds te erkennen
dat er toegevingen gedaan werden. De Morgen op titelt op 27 augustus Ò
Regering wil regularisatie van 8000 asielzoekersÓ en
schrijft dat alle dossiers die niet binnen een redelijke termijn zijn
afgehandeld in aanmerking komen voor regularisatie. Volgens de radio betreft
het hier drie jaar voor gezinnen met kinderen, vier jaar voor anderen, kortom
de criteria van de Heilig-Kruiskerk. Deze regularisatie zou (volgens sommige
kranten en de Minister) absoluut niets te maken hebben met de hongerstaking in
de Elsense kerk. Volgens radio 1 stond deze beslissing reeds in het
regeerakkoord of Òhet informeel regeerakkoordÓ. Eigenaardig, indien deze beslissing
reeds voordien genomen was, waarom moesten de Afghanen dan drie weken
hongerstaken? Waarom maakte de regering deze beslissing dan niet onmiddellijk
duidelijk vanaf de eerste dag? Waarom bleven ze gedurende weken hameren op een
terugkeer van alle Afghanen, ook al waren die hier al drie of vier jaar? Op 10
augustus 2003 [19] had de regering zich nog radicaal
gekant tegen de regularisatie van Afghanen die sinds 3 jaar in procedure zijn
(en nog geen uitvoerende beslissing hebben gekregen) omdat dit een
"structurele verandering" zou teweeg brengen. Wij vinden in het regeerakkoord wel
een passage over het recht om te werken voor uitgeprocedeerde asielzoekers
wiens bevel het land te verlaten niet toegepast kan worden, maar niets concreet
over een regularisatie.[20] Enkele dagen voor de hongerstaking
had de voorzitter van de Franstalige Liga voor Mensenrechten aan Le Soir een
interview over het regeerakkoord gegeven met als titel Ò gevangenis en
asiel: de verborgen debattenÓ. Daarin stelde hij dat
er geen enkele hervorming van het asielbeleid wordt voorzien door de regering. Eerst verscheen er in de
Nederlandstalige kranten dat er bijna niets ging veranderen, later sprak men
plots over 8000 regularisaties. Geen wonder dat het OCIV vele vragen
binnenkreeg over de Ònieuwe regularisatiecampagneÓ.[21] Heel
wat mensen vroegen zich af of er ook een regularisatie zou komen voor
asielzoekers die 3 jaar (families met schoolgaande kinderen) of 4 jaar (alle
anderen) asielprocedure achter de rug hebben (Raad van State niet meegerekend).
Over deze mensen gaat het spijtig genoeg niet in het akkoord van de Afghaanse
hongerstakers (en voor hun regularisatie moet zeker ook geijverd worden). De
Minister heeft het in het akkoord van de Afghanen over asielzoekers die nog
in procedure zijn en wiens procedure reeds 3 of 4 jaar aansleept ( regularisatie
via artikel 9.3 van de vreemdelingenwet).[22] Nog eens wordt duidelijk dat het
vreemdelingenrecht bestaat uit onduidelijke uitzonderingsmaatregelen waarover
zelfs aan offici‘le instellingen niet altijd voldoende informatie wordt
gegeven. In sommige kranten schrijven journalisten over vreemdelingenrecht
zonder de belangrijke nuances onder de knie te hebben. Dit doet de verwarring
alleen maar toenemen. De regering van haar kant wil ten
allen prijzen ontkennen dat de actie van de Afghanen iets opgeleverd heeft, dat
strijd loont, in dit geval ook voor andere asielzoekers. Deze demagogie maakt
deel uit van het politieke spel. Dewael (en de eerste Minister) waren de enigen
die tussenkwamen in naam van de regering, langs de zijde van de PS ÐMinisters
was een totale stilte waar te nemen. Er was dan ook geen enkele andere
regeringsstem om de Ògoede kantenÓ van dit akkoord bekend te maken, rechts
daarentegen kon stand houden dat er geen enkele toegeving gedaan werd. Dergelijk politiek spel heeft te maken
met het securitaire discours over immigratie dat vooral in Vlaanderen
hegemonische vormen aanneemt; het racisme en het veiligheidsdenken maken
integraal deel uit van de politieke retoriek. Onder druk van het Vlaams Blok
werd dit discours door bijna alle politieke partijen overgenomen. In de De Standaard en De Morgen werd
de dag na de hongerstaking de visie van de minster grotendeels overgenomen. Aan
Franstalige kant gaf Le Soir wel een zeer correcte weergave van het einde van
de hongerstaking met als centrale titel Ò Een zeer belangrijke vooruitgang
voor de asielzoekersÓ. In andere Vlaamse kranten is er toch
een duidelijk onderscheid tussen de rechtse aanhangers van Dewael en een nog
rechtsere lijn (nog moeilijk te onderscheiden van de visie van het Vlaams
Blok). In de Gazet van Antwerpen haalt Paul
Geudens sterk uit tegen de Òtoegevingen door Dewael aan de chantage.Ó: ÒNaar
onze mening was het bijvoorbeeld veel beter geweest indien men voor de
eigenlijke onderhandelingen met de Afghanen had gewacht tot de hongerstaking
was be‘indigd. ÔStop met ons te chanteren, en dan kunnen we pratenÕ Dat is
niŽt gebeurd. De hongerstakers hebben eerst (veel) gekregen wat ze wilden, en
zijn pas dan naar buiten gekomen. Haast als overwinnaars. Dat valt, vrees ik,
bij een deel van de bevolking niet in goede aardeÓ[23]. Bij Paul Janssens van het Volk daarentegen luidt een andere klok : Ò
Minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael heeft zijn zin gekregen. De
actie van de Afghanen is voorbij en met wat geluk horen wordt er van die
vluchtelingen nooit nog iets gehoord. Aan een groot deel van de publieke opinie
heeft Dewael getoond dat hij keihard optreedt tegen vluchtelingen.Ó[24] Het is juist omdat de hongerstakers geen enkele politieke steun kregen
van de linkerzijde van de regering (PS en SP.A) dat de burenraad waakzaam zal
blijven. Wij hopen dat de assemblee haar eigen politiek van onderop zal verder
zetten door ondermeer via een meter-peterschapssysteem alles in het werk te
stellen om het eindakkoord te laten respecteren zodat het als hefboom kan
dienen voor andere acties. De uitvoering van het akkoord zal niet over een leien dakje lopen. Het
is nog niet helemaal duidelijk hoe het nieuwe akkoord toegepast zal worden. In
het verleden hebben we reeds gemerkt dat sommige administraties nieuwe
maatregelen (doelbewust of omdat ze te weinig informatie hebben) ÔsaboterenÕ.
Er wordt soms verkeerde informatie gegeven of vluchtelingen worden met een
kluitje in het riet gestuurd. Administraties voor vreemdelingen zijn vaak
Kafkaiaans. Maar de buren van Elsene zullen de Afghanen niet in de steek laten.
De burenraad zal de solidariteit verder zetten door zoveel mogelijk
vluchtelingen correct te informeren en te steunen in hun administratieve
strijd. U zal er nog van horen! En dan dit nog: de Afghanen organiseren een 'groot Afghaans eetfeest'
en nodigen alle buren van hier en elders uit op 28 september in Elsene ! Griet Van Meulder en Daniel Liebmann, Brussel, 6
september 2003 [1]
De Standaard, 12 augustus 2003 ÒDewael krijgt tientallen klachtenbrievenÓ; De
Morgen, 12 augustus 2003. [2]
De Morgen, 30 juli 2003. [3] De
Standaard, 6 augustus 2003. [4] La
Derni�re Heure 31 juli 2003, La Libre Belgique, 31 juli 2003. [5] De
Morgen, 31 juli en 6 augustus 2003, De Standaard, 31 juli 2003, De Financieel
Economische Tijd, 31 juli 2003. [6] De
Standaard, 2 augustus 2003. [7] Le
Soir, 1 augustus 2003. [8] De
Morgen, 29 juli 2003. [9] De
Standaard, 31 juli 2003: Ò We zijn het slachtoffer geworden van massale
onterechte negatieve asielbeslissingen. Beslissingen die bovendien allemaal op
hetzelfde moment verstuurd zijn. Daardoor kunnen we ons niet van de indruk
ontdoen dat het om een collectieve en niet om een individuele beslissing gaat.Ó [10]
De Standaard, 6 augustus 2003. [11]
Le Soir, 1 augustus 2003. [12]
La Libre Belgique, 5 augustus 2003. [13]
De Morgen, 8 augustus 2003. [14]
La Libre Belgique en De Standaard, 11 augustus 2003 La Libre Belgique: Ò Faire
droit ˆ la revendication principale des grŽvistes de la faim Ð obtenir une
rŽgularisation de sŽjour pour tout Afghan qui se trouve en procŽdure depuis 3
ans avant de sÕ�tre fait notifier une dŽcision exŽcutoire Ð entra”nerait une
modification structurelle de la politique dÕasile et aurait un impact sur les
10 000 demandeurs dÕasile actuellement en sŽjour provisoire en Belgique,
continue Patrick Dewael.Ó Deze duidelijke positie van de minsiter werd slecht
ge•nterpreteerd in De Standaard die de periode van verblijf in het land verward
heeft met de proceduretermijn. (zie ook De Standaard, 12 augustus 2003) [15]
De Standaard en De Morgen, 11 augustus 2003. [16]
Dit onderdeel is overgenomen uit de Juridische tekst van de burenraad van
Elsene "Wat de Afghanen gewonnen hebben, wat we verder moeten
opvolgen", augustus 2003, Selma Ben Khelifa, Marie-Pierre de Buisseret,
Mohamed Benzaouia, Daniel Liebmann, Tristan Wibault. + perscommuniquŽ van het
Ministerie van Binnenlandse Zaken aan Belga, 14 augustus 2003. [17]
De Morgen, 16/17 augustus 2003. Op 18 augustus verschijnt in De Standaard wel
een kort artikel met de inhoud van het akkoord. [18]
Financieel Economische Tijd, 29 juli 2003. [19]
La Libre Belgique en De Standaard, 11 augustus 2003. [20]
Regeerakkoord, Voor een creatief en solidair Belgi‘: zuurstof voor het land, 10
juli 2003. P.56: Ò Een specifieke bijkomende en tijdelijke bescherming en een
toegang tot de arbeidsmarkt kunnen toegekend aan personen voor wie een
niet-terugleidingsclausule geldtÓ. [21]
Brief van adjunct-directeur Pieter de Gryse(OCIV), 5 september 2003
Ôregularisatie langdurige asielprocedure Ð stand van zakenÕ. [22]
Ook De Morgen had het trouwens over Òkandidaat-vluchtelingenÓ en niet over
ÒuitgeprocedeerdenÓ. [23]
Gazet van Antwerpen, 16/17 augustus 2003. [24]
Het Volk, 16/17 augustus 2003.Bekendmaking
en uitvoering van het akkoord: verwarring alom
Vastberaden en concrete solidariteit
proficiat ! by raf verbeke Tuesday September 09, 2003 at 02:11 PM |
carineraf@pandora.be |
Proficiat !
Een wel heel interessante en belangrijke bijdrage !
Raf Verbeke.
Regularisatie partner by Ondersteuner Tuesday September 09, 2003 at 04:21 PM |
Reeds sedert 2000 doet binnen de integratie- en vluchtelingensector het verhaal de ronde dat door de regularistaiecampagne het toekennen van wat men voor het gemak maar "individuele regularisatie op basis van art. 9§3 (vreemdelingenwet)" noemt weliswaar stukken moeilijker geworden is maar in twee gevallen zo goed als zeker toiegekend wordt.
Ten eerste bij ernstige ziekte die niet meteen kan behandeld worden in het thuisland (tijdelijk -eventueel wel verlengbaar - of definitief afhankelijk van de ernst van de ziekte)
Ten tweede voor ouders van een Belgisch kind, en dit op basis van de Rechten van het Kind, die stellen dat een kind recht heeft op contact met beide ouders.
Het verhaal van de dame met haar twee kinderen van een "illegale" partner die maar niet geregulariseerd geraakt is dus des te schrijnender en ondergraaft de geloofwaardigheid van deze "afspraak".
Alleen al omwille van de kinderen zou toch ten minste die "afsrpaak", als ze al bestaat, in alle gevallen gehonoreerd moeten worden.