[WTO-top in Cancún] TRIPS of het verdrag op de intellectuele eigendom

Binnen de WTO wordt ook onderhandeld over zaken die eigenlijk niks met handel te maken hebben. Een voorbeeld is het TRIPS-akkoord (Trade Related aspects of Intellectual Property rights) dat de WTO-leden verplicht patentrechten te verlenen aan uitvinders of ontdekkers van een nieuwe technologie. Op het eerste gezicht lijkt hier niets op tegen, ware het niet dat ook met dit akkoord de belangen van de rijkste landen en hun multinationale ondernemingen worden gediend. Want wat gebeurt er ? Grote farmaceutische concerns, vooral uit de VS, vragen op basis van het TRIPS een patent op de technologie waarmee medicijnen tegen malaria, cholera en aids worden vervaardigd. Op straffe van zware boetes door de WTO kunnen arme landen deze broodnodige medicijnen niet goedkoper namaken.

In het belang van de machtigsten op aarde zondigt de WTO hier opnieuw tegen haar eigen credo want met vrijmaking van handel heeft dit niks meer te maken, integendeel. Eén bedrijf kan voor jaren een monopolie verwerven en er is geen sprake meer van vrije concurrentie of vrije keuze voor de consument. Erger nog, de farmaceutische concerns verdienen grof geld met hun alleenrecht op medicijnen tegen tropische ziektes waarmee de arme landen op grote schaal kampen.

Ook in de landbouw zorgt het TRIPS-akkoord ervoor dat de boeren uit het zuiden nog maar eens verarmen terwijl de agragrische multinationals verrijken. In naam van de strijd tegen de hongersnood verkreeg de Westerse agro-industrie nu immers ook patenten op genetisch gemanipuleerde planten die 'droogteresist' zijn. De multinationals maken gebruik van dit patentrecht om de arme boeren te verbieden een deel van hun oogst als zaden te recycleren om ook het volgend seizoen weer te kweken en te oogsten.

Het TRIPS-akkoord schaadt niet alleen de gezondheid en de voedselvoorziening van de bevolking in het arme Zuiden, het ontneemt de inheemse volkeren ook van hun recht op de opbrengst van hun door traditie opgebouwde kennis. Het akkoord doet vragen rijzen over wie eigenlijk de rechtmatige eigenaar is van de intellectuele kennis. De technologie voor medicijnen tegen tropische ziektes is immers vaak ontleend aan eeuwenlange overgeleverde kennis over de geneeskracht van lokale plantensoorten. En ook de door buitenlandse multinationals gepatenteerde productiewijze van bv. basmatirijst uit India is gebaseerd op plaatselijke kennisoverdracht.

Tijdens de WTO onderhandelingen eisen de arme landen dat deze onrechtvaardige werking van het TRIPS-akkoord wordt rechtgezet. In dit dossier is het vooral de VS die van geen wijken wil weten en keihard opkomt voor de belangen van haar farma-industrie.

Heeft het TRIPS-akkoord nog wat met vrijhandel te maken ? door Oxfam-Wereldwinkels
Het TRIPS-akkoord is het eerste internationale verdrag dat afstapt van de idee dat alleen uitvindingen kunnen beschermd worden. Volgens het akkoord vallen ook ontdekkingen onder de patentwetgeving en het akkoord verplicht alle landen ook nieuwe plantvariëteiten te beschermen en patenten op micro-organismen, zoals menselijke en dierlijke cellen en genen, toe te laten.

arch/ive/ief (2000 - 2005)