Over massamedia

Als we het over media praten, moeten we zowel de materiële als de geestelijke aspecten in het achterhoofd houden. De media hebben enerzijds een economische dimensie: alle mediaproducten worden op de markt gebracht en dienen om verkocht te worden en komt winst dus op de eerste plaats. Anderzijds is er ook de culturele dimensie die in mijn ogen even belangrijk is. De media-industrie verhandelt namelijk een bijzonder soort van producten, met name ‘betekenissen’.

- Media en gebruik: Elke samenleving heeft op zijn manier al gebruik gemaakt van de media. Al was het in de meeste gevallen misbruik. Het fascistisch Duitsland om de nazi-propaganda te verspreiden. Rusland onder Stalin om het volk te ‘voeden’. Of hier met de opkomst van het neoliberalisme, is de overheid volop de media beginnen verkopen aan de economische elite (privatisering).

- Media en individu: Als je nu tv aan het kijken bent. Ben je dan een passieve, hulpeloze ontvanger die zowel onbewust als bewust de informatie helemaal in zich opneemt. Of krijg je ze juist niet opgedrongen, maar geef je wel je eigen betekenis aan al die informatie. Ik denk dat iedereen ergens zit tussen deze twee uiteinden van deze lange lijn. De éné wat linkser als de ander. Als ik nu bijvoorbeeld nieuws zie, dan geef ik er voortdurend de antikapitalistische betekenis aan.

- Media en massa: Ook als we over de massa en media praten kunnen we het weer op zo’n lange lijn zetten. Langs de éné kant is er de massa, die een grote verzameling is van individuen die geïsoleerd van elkaar zijn, aangepast aan de maatschappij en in hoge mate gemanipuleerd door de massamedia. Langs de andere kant kan je zeggen dat de oorzaak van al die brol die we te lezen en te horen krijgen niet ligt niet aan het systeem, maar bij de slechte smaak van de massa. Volgens mij is hier sprake van een wisselwerking, zowel de economie bepaald de inhoud als de geesten die naar een bepaalde inhoud vragen. De tegenstelling tussen Plop (slechte smaak) en het Ballet van Vlaanderen (wat niet populair genoeg is en dus niet goed genoeg verkoopt) is hier een concreet voorbeeld van.

- Rol van de massamedia: Je zou bijna kunnen stellen dat de massamedia de Kerk van vroeger heeft vervangen. Zij verkondigen nu de ideeën waar iedereen met in zijn hoofd moet zitten en naar heeft te leven. Het verschil is wel dat kerk en economie vroeger los van elkaar stonden, terwijl nu de media in handen is van de financiële eigenaars, dus in handen van de economische elite. Er zijn een aantal functies te onderscheiden die de media vandaag heeft.

- Functies: Puur door het feit dat er mensen rondlopen die werken voor de massamedia en dan gewapend op stap gaan met camera’s, fototoestellen kan de massamedia een functie hebben van observeren en controleren wat er overal gebeurd. Wat je doet kan elk moment vastgelegd worden. Ten tweede heeft media een statusverlenende functie bezorgen zoals Peter van Idool 2003 nu volop aan het ervaren of al die Miss Belgiës. Ten derde, een ideologische functie, want in de massamedia zal je niet snel afwijkende meningen terugvinden. Laat staan, andere normen en waarden. We leven in een ééndimensionale samenleving omdat er in de massamedia nooit nieuwe ideeën over een betere wereld verkondigd worden. Enkel iets dat past binnen de bestaande maatschappelijk heersende verhoudingen. Daarnaast kan ze een verdovende functie hebben door het regelmatig uitzenden van mensonvriendelijke beelden, zodat we ongevoelig worden voor die bepaalde beelden. (bvb de honger in Afrika). En als laatste kunnen mensen in de massamedia wegvluchten door bijvoorbeeld veel tv te kijken. Door dit escapisme kun eventjes al de dagelijkse teleurstellingen vergeten.

- Media-imperialisme en Derde Wereld: Ook de media is vandaag geglobaliseerd. Denk maar aan CNN die over heel de wereld wordt uitgezonden en hun megafusie met AOL. En zoals met alles dat geglobaliseert, haalt het Westen weer het voordeel eruit en de Derde Wereld moet het negatieve ondergaan. Zij krijgen voortdurend ons wereldbeeld te zien dat amper binding heeft met hun leefwereld. Terwijl wij nooit dat van hen. Zo zullen zij nooit naar buiten komen als een cultureel autonoom land en kunnen ze geen eigen identiteit ontwikkelen. Daarnaast zijn de grootste mediaconcerns, nieuwsagentschappen, reclameagentschappen allemaal in handen van de rijke landen. Wat de Derde Wereld voor hun media van ons afhankelijk maakt. Er is dus een groot onevenwicht als het op media-inhoud aankomt. Om met enkele cijfers in verband met internet deze paragraaf te beëindigen. Slechts 2.4% van de wereldbevolking heeft toegang tot het internet, terwijl ongeveer de helft van het internetgebruik zich situeert in de USA, die maar 4.7% van de wereldbevolking uitmaken. Terwijl in Zuid-Azië, die 23.5% van de wereldbevolking uitmaken, maar 0.4% toegang tot het internet heeft (gegevens van 1999).

- Gevolgen van massamedia: Wat in het nieuws komt, bepaald voor een groot deel waar de mensen met bezig zijn. Nieuwe ideeën zullen nog minder de kans krijgen om aan terrein te winnen, omdat ze nooit in de media zullen komen. Wat de media wel zal doen is de bestaande opinies versterken, waar wij natuurlijk niets aan hebben, want dan blijft alles zoals het is. Zo kan je komen tot de zogenaamde zwijgspiraal. Dit wil zeggen dat mensen die afwijkende mening er op na houden, minder die mening zullen verkondigen als ze merken dat dit niet in overeenstemming komt met wat in de massamedia staat en dan verkiezen om te zwijgen. Een derde gevolg is dat mensen wel eens het verschil zouden kunnen kwijt geraken tussen de tv-werkelijkheid en de echte realiteit (bvb: de snelheidsracers in Amerika met uitgebouwde gewone auto’s na de film:’fast and furious’). Ten vierde hebben media een grote invloed op mensen die nog geen mening hebben, want dat is, naast thuis, de eerste plaats om ideeën over te nemen. Zoals eerder gezegd, dit zal dan weer nooit een mening zijn die een betere wereld wilt nastreven. Als laatste kunnen media ook zorgen voor een grote kenniskloof. Zij die een hoge opleiding en een hoge sociaal-economische status zullen veel meer voordeel kunnen halen uit het steeds toenemende informatieaanbod, waardoor de mensen met een lagere status nog meer achterop geraken.

arch/ive/ief (2000 - 2005)