"Er zijn twee supermachten: de V.S. en de publieke opinie"

Onder de bovenstaande titel werd in het juli-nummer van het maandblad MO* een discussie gevoerd over de impact van de publieke opinie. De wereldwijde massale betogingen tegen de oorlogspolitiek van de regering Bush hebben indruk gemaakt, dat is zeker. Maar haalden ze ook iets uit ? En hoe ontstaat de publieke opinie ? Zijn het de media die de publieke opinie creëren zoals ethicus Koen Raes stelde of is er een publieke opinie denkbaar los van de massamedia ?

Een merkwaardig opiniestuk in De Standaard van dinsdag 24 juni 2003 helpt ons een eind op weg. Onder de titel "Het volk heeft een mening" gingen Peter Bursens en Marleen Baetens - medewerkers aan de Universiteit Antwerpen - vervolgens de andere toer op door te stellen dat "de standpunten van de politieke elite wel degelijk een impact kunnen hebben op de houding van de brede publieke opinie."

Vaak stellen 'wetenschappers' dat media en politiek de mensen niet zomaar kunnen doen denken wat zij willen en verhullen ze zo de impact van de mediabonzen op de samenleving, maar hier stellen nu twee 'wetenschappers' dat "met behulp van de media, politici de publieke opinie kunnen vormen en kneden in functie van hun eigen voorkeuren. Ze zijn er immers de afgelopen maanden in geslaagd om hun beleidsopties met betrekking tot de Europese Unie en de Verenigde Staten aan de burgers te verkopen."

Bursens en Baetens leiden dit af uit een opiniepeiling die aangaf dat bij de Belgen het aantal voorstanders van de Europese Unie sterk gestegen was.

Volgens Bursens en Baetens hebben politici en media "dus ook de sleutel in handen om het Europese integratieproces verder te legitimeren bij de bevolking. Of juist niet." Bursens en Baetens vragen dat politici "investeren in het overtuigen van de publieke opinie van het nut en de noodzaak om Europa verder uit te bouwen." Volgens hen vergt dat meer moed en moeite dan het volgen van latente opinies bij de bevolking die zich keren tegen de uitbreiding van de Unie.

Waar B&B in de traditie van die andere, bekendere Antwerpse professor en mediafiguur Stefaan Walgraeve, niet over spreken, is over de noodzaak aan een democratische, open dialoog tussen politiek en bevolking over de voor- én de nadelen van (het o zo neoliberale) Europa. Dat is wat anders dan overtuigen, dan kneden ... Kneden ! Mooi, zo'n ondemocratische suggesties van 'wetenschappers' die dan nog een artikel schrijven onder de titel "het volk heeft een mening'. Blijkbaar zijn ze zich - in het spoor weer van Walgraeve - niet bewust van hoe ondemocratisch ze zich zelf opstellen. Beseffen ze dan niet dat in de V.S. de politici op soortgelijke manier gebruikten om hun publiek (hun consumenten) de Irak-oorlog te verkopen. Een aanpak die kan werken tot de dag dat de V.S. ergens in de wereld - in Irak misschien ? - op zoveel weerstand botsen dat het imperium weer eens een Vietnam-les krijgt, die het voor een paar decennia een toontje lager doet zingen. Want als er weer 'body bags' massaal naar Washington gevlogen worden, dan zal een onafhanklijke Amerikaanse publieke opinie zich roeren, die van de gewone mensen die niet willen sterven voor de belangen van hun politieke en economische elite.

arch/ive/ief (2000 - 2005)