arch/ive/ief (2000 - 2005)

Wie de houding van de rijke landen en de EU kent ten opzichte van de campagnes voor goedkope geneesmiddelen in ontwikkelingslanden moet verwonderd opgekeken hebben bij het goede nieuws van de laatste dagen. Zelfs eMO*, het electronische kleine broertje van het maandblad MO* dat gemaakt wordt door IPS-Vlaanderen en Wereldmediahuis, blokletterde op 28 mei: “Goedkope medicijnen naar ontwikkelingslanden door EU-wet.” Hadden onze EU ministers een plotse filantropische opwelling? Of is er meer aan de hand?

De EU-ministerraad keurde inderdaad een verordening goed om herinvoer van geneesmiddelen uit ontwikkelingslanden tegen te gaan. Het plan moedigt farmaceutische bedrijven aan om hun producten in ontwikkelingslanden te verkopen met een winstmarge van maximaal 15% of aan een kwart van de Europese marktprijs. Medicijnen die aan die voorwaarden voldoen worden voorzien van een speciaal logo en mogen niet heringevoerd worden in de EU.

Daarmee komt de EU tegemoet aan een van de argumenten van de farmaceutische industrie tegen uitvoer van goedkopere geneesmiddelen voor ontwikkelingslanden. De bedrijven klagen immers dat de medicijnen dan opnieuw worden ingevoerd en onder de prijs worden verkocht op de Europese markt.

Er zijn echter verschillende kanttekeningen te maken bij deze nieuwe maatregel. Ten eerste geldt hij enkel voor medicijnen tegen HIV/AIDS, malaria en tuberculose en voor een beperkte lijst van 76 landen. Ten tweede voorziet de EU hier in feite in een systeem dat de farmaceutische bedrijven toelaat om in Europa zelf schandalig hoge prijzen te blijven hanteren—blijkbaar minstens vier keer hoger dan de werkelijke kostprijs—terwijl ze intussen hun marktaandeel in de ontwikkelingslanden kunnen verdedigen.

Maar bovenal hoopt de EU op die manier druk van de ketel te laten in de verhitte discussie over de TRIPS, de Trade-Related Intellectual Property Rights. In de schoot van de WTO, de wereldhandelsorganisatie, voeren de rijke landen immers een keiharde slag om de prijzen van medicijnen hoog te houden dankzij de intellectuele eigendomsrechten of patenten. Bij de laatste WTO top in Doha konden de ontwikkelingslanden een toegeving afdwingen zodat ze in bepaalde gevallen zelf medicijnen mogen produceren dankzij een systeem van zogenaamde compulsory licenses. Er zijn echter niet zoveel ontwikkelingslanden die over een eigen farmaceutische industrie beschikken en hierop beroep kunnen doen.

“Als de arme landen hun medicijnen kunnen aankopen via een getrapt prijssysteem, dan moeten ze helemaal geen beroep doen op de compulsory licenses,” merkt de persverklaring van de EU slim op. (1) In andere woorden: “Op deze manier kunnen we toch voorkomen dat de ontwikkelingslanden hun eigen geneesmiddelenindustrie opzetten en kunnen onze bedrijven nog altijd een graantje meepikken.” Vandaar ook waarschijnlijk dat Indië en China, twee landen die over de mogelijkheden beschikken om zelf medicijnen aan te maken, op de lijst van 76 voorkomen. Slim gezien van de EU: Een maatregel opzetten om de zelfredzaamheid van ontwikkelingslanden te ondermijnen en er nog als een held uitkomen ook.

(1) Access to medicines: EU clears plan to ensure delivery of cheap medicines to developing countries http://www.europa.eu.int/rapid/start/cgi/guesten.ksh?p_action.gettxt=gt&doc=IP/03/748|0|RAPID&lg=EN