arch/ive/ief (2000 - 2005)

Democratie van onderop!

Zondag 18 mei. Ditmaal geen monsterwinst meer voor het Vlaams Blok. Politieke analisten prediken de wederopstanding van de democratie. Maar moeten we het democratisch gehalte van een samenleving niet meten aan andere zaken dan aan successen van antidemocratische krachten? Moeten we onze parlementaire ‘democratie’ niet eens testen op de hoeveelheid democratie in haar bloed?

Ons huidig politiek systeem is rot. In tijden van verkiezingen beseffen we weer dat we keuzes moeten maken en dat we onze macht moeten afstaan aan onze vertegenwoordigers. Maar als we eerlijk zijn, moeten we toegeven dat we weinig controlemiddelen hebben om onze vertegenwoordigers te laten doen waarvoor we ze gekozen hebben. Daarbij komt dan nog het massale zwarte gat in de hersenen van de Belgische burgers als het gaat over kennis van partijen en politieke programma’s. Wat trouwens te doen met die één miljoen werkende en belastingbetalende migranten die niet mee mogen kiezen? In andere Westerse landen waar er geen stemplicht is, komt nog amper 40 % opdagen om hun vertegenwoordigers aan te duiden. We stellen vast dat er geen enkel enthousiasme meer is voor de verkiezingen, hoewel men dit nochtans beschouwt als het hoogtepunt van de parlementaire ‘democratie’. En dan vergeten we nog deze ‘democratie’ in een globaal kader te plaatsen. De neoliberale globalisering maakt nationale regeringen immers onmachtig. Alleen al de dreigementen van grote bedrijven (delocalisaties, afslankingen, loonverlagingen,…) volstaan vaak om een sociale wet terug te schroeven. Onze parlementaire democratie lijkt door de crisis van de vertegenwoordigende macht en de neoliberale globalisering een lege doos te worden.

De historische verwezenlijkingen van hete parlementaire regime mogen ons niet beletten om verder na te denken over democratie. Iedereen is het erover eens dat onze democratie verder moet worden uitgediept. Ook vanuit de overheid komen er allerlei goedbedoelde initiatieven op gang, zoals hoorzittingen, districtsraden, jongereninspraak,… Toch bereiken deze top-down structuren enkel een erg beperkt deel van de bevolking en hun efficiëntie laat maar al te vaak te wensen over. Gemeenteraden die beslissen om groene gebieden te verkavelen zullen hun beslissing zeker stil houden totdat de bulldozers er staan. En pas dan, als reactie op ondemocratische beslissingen (wie in de gemeente is er immers akkoord met een betonnisering van een stukje bos?) krijgen we échte democratie te zien. Democratie die haar naam waardig is. Democratie van onderop.

Daarheen moeten we evolueren. We moeten onze begrippen van vertegenwoordiging en macht herdefiniëren aan de hand van nieuwe experimenten met democratie. Zoals bijvoorbeeld de participatieve democratie in Porto Alegre, waar twee miljoen mensen dagdagelijks beslissen hoe de stadsbegroting eruit ziet. Zoals de democratie in actie van mensen die zich niet neerleggen bij het algemene gevoel van onmacht, maar mensen mobiliseren, zoals de Lappersforters dat in Brugge deden. Onze democratie moet worden opgebouwd van onderop.

We moeten experimenteren en nieuwe vormen van democratie opbouwen. De groeiende onmacht van de burger in dit parlementaire regime en de exploderende onmacht van de parlementaire natiestaat tegenover de neoliberale globalisering schept de ruimte om een echte democratie op te bouwen. Een democratie gebaseerd op zelfbeheer met een minimum aan vertegenwoordigende macht, op permanente burgercontrole op de staat en een permanente afzetbaarheid van de gemandateerden.

En wee hen die de kennis van het individu over de noden van de samenleving onderschat. Noch vertegenwoordigers, noch bureaucratische administraties zijn betere experts dan de burgers zelf. De herovering van de democratische ruimte op het vermolmd parlementarisme zal de speerpunt worden van een betere en (h)eerlijkere wereld!

Laurent Nelen
Fréderic Lehembre