Verkiezingen & Media: Het Blok, u aangeboden door Radio Don

De populistische aanpak van VRT-journalist Siegfried Bracke was soms stuitend. De tv-kijkende Vlaming heeft ondertussen wel zelf het "ongelijk" van Bracke aangegeven want het veel ernstiger debatprogramma "Woord tegen woord" (met opnieuw Bracke, maar nu in een meer journalistieke rol) scoorde in de kijkcijfers beter dan 'Bracke & Crabbé'. "Vlaming houdt van een serieus debat" titelde De Morgen van 14 mei daarover. De Morgen meldde dat de eerste uitzending van "Woord tegen Woord" goed was voor 29,3 % "marktaandeel". De topuitzending van Bracke & Crabbé haalde daarentegen maar 23 %. Bij de VRT weigert men echter om de 'kijker gelijk te geven'. VRT-verkiezingscoördinator Ivo Belet stelde in De Morgen dat het betere resultaat van 'Woord tegen Woord' gewoon het gevolg is van de grotere belangstelling voor de verkiezingen in de week van de stembusgang. "Bracke & Crabbé moesten het publiek vooral opwarmen."

Dat ze ook een aantal 'intellectuelen' opwarmden bleek o.a. op 15 mei op de opiniepagina van De Standaard waar Bracke & Crabbé van cultuurfilosoof Eric Corijn en VUB-socioloog Mark Elchardus de wind van voren kregen. "De door Bracke gegeven voorzet oogt een beetje bruin" schreef Elchardus.

In Le Soir kreeg Eric Corijn deze week ook de gelegenheid om zijn gal te spuwen op de "dérive médiatique" die hij samenvat in deze stellingen: "C'est une tendance très dangereuse car le débat politique est ramené à un choix de consommateur." - "Les formatages se caractérisent par la rapidité, l'esthétique mais aussue la superficialité". Corijn had het ook over de "banalisation du Blok qui participa à ces jeux de l'esprit sans (trop de) recul critique."

Daarmee zijn we bij het meest opmerkelijke mediafenoneem van deze verkiezingen: het doorbreken van het 'cordon médiatique' tegen het Blok, vooral door de VRT.

* "Seul De Morgen maintient le cordon"

Enkele maanden voor de verkiezingen werd in de pers reeds het cordon sanitaire in vraag gesteld en die invraagstelling is nog altijd goed voor lange opinie-artikels (zie bv. De Morgen van 15 mei). Vervolgens werd door verschillende media - met de VRT-televisie als blikvanger - het 'cordon médiatique' doorbroken.

"Seul De Morgen maintient le cordon" titelde Le Soir op 16 mei boven een artikel van Dirk Vanoverbeke dat opende met: "Le Vlaams Blok a effectuée sa joyeuse entrée dans les médias flamands." Heel de 'normalisatie' van het Blok in de media riskeert nog meer mensen - die anders nog zouden twijfelen om voor "zo'n partij" te stemmen - er toe te brengen bruin te stemmen.

"Dans les médias, le Vlaams Blok a déjà gagné", titelde Le Soir op 14 mei boven een 'dossier' van Bénédicte Vaes waarin ze KUL-politoloog Marc Swyngedouw interviewde (van hem is ook de uitspraak over het Blok). Swyngedouw stelde nog: "Le cordon sanitaire s'est véritablement évanoui dans les médias. Le Blok est traité comme les autres partis. Et ceux-ci réagissent très peu à ce tournant dans le traitement médiatique."

De 'zachte' aanpak van het Blok door met name de VRT zou inderdaad niet kunnen, mochten de grote Vlaamse machtspartijen dat niet willen. Stilzwijgen over deze gang van zaken is toestemmen.

* Radio Donna en de Blok-verwondering

Hoe ver de banalisatie gaat, bleek deze week toen Radio Donna "een uurtje Vlaams Blok-muziek" draaide. Nazistische liederen ? Neen, maar wel een keuze van allerlei muziek, een keuze gemaakt door het Blok (nadat eerder andere partijen hun keuze mochten laten horen). Enkele muzikanten van wie muziek opgenomen werd - waaronder Big Bill - waren er niet van te spreken. Aan De Morgen verklaarde VRT-radiowoordvoerder Paul De Meulder: "Deze aanpak moet na de verkiezingen geëvalueerd worden."

"Zelfs het Blok is verwonderd over de ruime toegang die het in de verkiezingsprogramma's op televisie krijgt" schreef Karel Verhoeven in De Standaard van 15 mei onder de titel "Mediatij keert voor Vlaams Blok". "Niet alleen de frequentie is opmerkelijk. Soms kregen de debaters van het Blok weerwerk, zoals van Luk Alloo of stevige dossiervragen zoals van Polspoel & Desmet. Maar in veel programma's blijft de uitdaging minimaal. Het Blok kan zijn visie uiteenzetten en thema's aangeven, en vermijdt elk taalgebruik dat aanstoot kan geven. Eerder wekte het luchtige optreden van Annemans en Dewinter bij Bracke en Crabbé verbazing. Een laatste grens is doorbroken. Het Blok is blijkbaar eerbaar genoeg om ook sympathieke televisie mee te maken."

* Straks ook volop krantenreclame voor het Blok ?

Verhoeven scheef verder dat ook kranten "het tij voelen keren" waarna hij DS -hoofdredacteur Peter Vandermeersch aan het woord liet volgens wie de jouranlistieke berichtgeving over het Blok "is genormaliseerd." Maar De Standaard houdt het wel "zeer poltiek. We gaan niet de toer van de human interest op."

Ondertussen investeren de politieke partijen de jongste dagen heel wat geld in reclame in de gedrukte media. Het Blok komt er hier goedkoop van af. Om de simpele reden dat slechts één krantengroep, de RUG (Regionale uitgeversgroep: Belang van Limburg en Gazet van Antwerpen) reclame voor het Blok opneemt. De andere media weigeren die reclame tot nu toe. Het Blok omzeilde dat gedeeltelijk door een eigen Blok-krant. Volgens DS -man Vandermeersch is de houding van de kranten op dit vlak "tweeslachtig" en 'op termijn misschien achterhaald' nu het Blok voor de tv-zenders een gewone partij wordt" (DS, 15 mei). We ain't seen nothing yet.

* Infotainment veroorzaakt collectief intellectuele AIDS

Dat er aan Vlaamse kant niet alleen een Blok-probleem bestaat, dat het om een verrechtsing gaat die ook de 'socialistische' partij aantast, dat lees je zelden. Eén keer toch, in De Morgen van 12 mei, wees Filip Rogiers er op in zijn stukje "Bijgedachte - Roodbruin". Hij had het over de "gespierde taal van de SPA" tegen de vervroegde vrijlating, tegen 'profiterende werklozen', stelende Oost-Europeanen ... Vroeger waren we waakzaam voor zulke uitspraken redeneert Rogiers. "Nu leiden we door al het infotainment collectief aan een intellectuele variant van AIDS, nu verliezen we onze mentale weerbaarheid."

* Een "rechtse aanhanger van Gramsci"

In een ander De Morgen-artikel (12 mei) werd er op gewezen dat Filip Dewinter zichzelf een "rechtse aanhanger van Gramsci" noemt. De Italiaanse communist Gramsci stelde dat niet alleen de (sociaal- economische) onderbouw van de samenleving belangrijk is, maar ook de (culturele) bovenbouw; dat je dus als politieke partij greep moet krijgen op "het discours van een samenleving". Zodra dat gelukt is, "kunnen je tegenstanders op hun kop gaan staan" schreef Walter Pauli.

* "Zorgvuldig haar pels uitgevlooid"

Dat het Blok-discours aanslaat bleek op 14 mei nog in Knack. Het weekblad gaf de resultaten van een peiling (door de Limburgse universiteit) naar de mening van de Vlaming over het cordon sanitaire.

Resultaten ? 47,7 % vindt dat er geen regering met het Blok gevormd kan worden; voor 40,52 % kan dat wel. 50,24 % oordeelt dat er in het Parlement wel met het Blok samengewerkt kan worden (38,43 % is tegen). Op de vraag: "Het Blok aan het woord laten in de media ?" antwoordde maar liefst 80,47 % met ja en slechts maar 12,37 % met neen. En zo zijn we bij een belangrijke reden waarom het 'cordon médiatique' tegen het Blok afbrokkelt: de druk van de verrechtsende publieke opinie die tevens voor de meeste media ook een commerciële druk is. En ook onder journalisten, schreef Gerry Meeuwssen in Knack "gaat het debat meer over de vorm waarin, of de manier waarop er met extreem- rechts wordt omgesprongen." En hij eindigt (nogal simplistisch) met: "In regelrechte censuur gelooft niemand meer." En wij die dachten dat bv. racistische verklaringen verboden waren ...

Dat ze bij Knack volgende woorden van Mia Doornaert (De Standaard 16 mei) maar eens lezen en herlezen. Doornaert had het in haar tweewekelijkse colom over de selectieve internationale verontwaardiging (die bv. toelaat dat president Poetin bij het "vredeskamp" hoort) en kwam vanuit het opportunisme en de selectiviteit die ze elders vast stelt, bij het meest verontrustende van deze campagne: "de banalisering van het Blok in onze media en verkiezingsdebatten. (...) Als het mediadebat moet bestaan uit lichte, simpele, hapklare brokken, die ook oorlog en vrede tot slogans herleiden, blijft er ook geen tijd voor kritische bevraging van een partij die wel zorgvuldig haar pels heeft uitgevlooid, maar daarmee nog haar aard niet heeft veranderd."

arch/ive/ief (2000 - 2005)