arch/ive/ief (2000 - 2005)

Er lijkt nogal wat verwarring te bestaan rond de recente facelift van de genocidewet. De aanpassingen die begin april door kamer en senaat werden goedgekeurd, kwamen er nadat België op internationaal vlak in de verlegenheid was gebracht na klachten tegen Sharon en Colin Powell.

De oorspronkelijke wet bepaalde dat mensen van om het even waar een klacht konden indienen met burgerlijke partijstelling tegen politieke leiders voor misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden of genocide. De aanpassingen vernauwen de universele dimensie van de genocidewet. Ofwel moeten slachtoffer of dader de Belgische nationaliteit hebben, ofwel moet de dader in België aangetroffen worden, ofwel moet het slachtoffer minstens drie jaar in België verblijven. In alle andere gevallen is het aan de federale procureur om te beslissen of hij de zaak al dan niet doorstuurt naar een onderzoeksrechter. Hij krijgt daarvoor een maand de tijd.

De federale procureur moet nagaan of de klacht niet door een andere rechtbank kan behandeld worden. Dat kan bijvoorbeeld het Internationaal Strafhof in Den Haag zijn of een rechtbank in het land waar de dader of het slachtoffer woont. Paralel daaraan werd een bijkomende filter ingebouwd. De regering kan eigenhandig beslissen om het dossier door te verwijzen naar het land van herkomst van de dader. Dat moet dan wel een beslissing zijn van de voltallige ministerraad. Het is niet duidelijk of deze beslissing ook het werk van de onderzoeksrechter kan dwarsbomen. De raad van state leverde een vernietigend advies af over dit onderdeel van de aanpassingen. De rol die de wet aan de regering toekende werd als een inbreuk op de scheiding der machten beschouwd.

Welke gevolgen heeft dat nu voor de klacht tegen Franks?
De 19 aanklagers hebben de Jordaanse en Iraakse nationaliteit. De beklaagden zijn Amerikaanse staatsburgers die zich niet in België bevinden. De federale procureur zou de klacht dus kunnen doorverwijzen naar een andere rechtbank. Volgens de advocaat van de slachtoffers Jan Fermon is een verwijzing naar het Internationaal Strafhof in Den Haag uitgesloten aangezien de VS dit hof zelf niet erkennen. Recent werd er zelfs een wet gestemd die het de VS toelaat om gevangen Amerikanen te gaan bevrijden uit Nederlandse gevangenissen.

Jan Fermon schat de kans op een eerlijk proces in de VS zelf zeer klein. Het land tekende de bijkomende protocols van de Conventie van Genève niet en het is precies op die internationale 'oorlogswetgeving' dat de aanklacht gebaseerd is. Fermon wijst ook op de druk die de Amerikaanse regering nu al uitoefent op België. Terwijl Richard Boucher, woordvoerder van het Amerikaans ministerie van Buitenlandse Zaken en de Amerikaanse stafchef Richard Myers het de voorbije weken nog hielden op verholen dreigementen aan het adres van België, richtten de VS donderdag een formele vraag aan de Belgische regering om de "nodige maatregelen te nemen om de klacht te verwerpen".

Als de VS nu al het principe van de scheiding der machten aan hun laars lappen, welke basis is er dan om te geloven dat ze dat bij een proces in eigen land niet zouden doen? Er zijn dus argumenten genoeg om de federale procureur er van te overtuigen in deze zaak een onderzoeksrechter aan te stellen.

In dat geval komt de bal terug in het kamp van de Belgische regering terecht. Zij moet dan door een beslissing van de voltallige ministerraad de onderzoeksrechter van de zaak weghalen. Dit wordt dus een zaak voor de volgende regering. In tegenstelling tot wat sommige commentatoren beweren zijn het niet de aanklagers of de mensen van Stopusa die hier een politiek proces van maken. Het is de Belgische regering die de wet zo aangepast heeft dat er een politieke ingreep mogelijk wordt in een juridische procedure.

De volgende Belgische regering krijgt dus meteen een moeilijk dossier op het bord. De eerste reacties vanuit politieke hoek beloven alvast weinig goeds. Louis Michel vertelde op alle radiozenders en tv-stations dat de indieners van de klacht de genocidewet "misbruiken". Zijn partijvoorzitter Ducarme noemde de indieners zelfs ronduit "imbecielen". Van de Groenen en de socialisten voorlopig nog geen reacties...