Filip de Bodt over Porto Alegre

Leuven - De Braziliaanse stad Porto Alegre was gedurende enkele weken de gastvrouw voor het Wereld Sociaal Forum . Op dat WSF waren ook enkele Belgen aanwezig, waaronder Filip de Bodt. Naar aanleiding van het Belgisch Sociaal Forum kwam hij op uitnodiging van Attac-Leuven zijn ervaringen delen in Los Buenos te Leuven.

Porto Alegre is de rijkste stad van Brazilië. De streek staat in voor 80% van het Braziliaanse BNP. Toch worstelt PA met heel wat problemen. Niet alleen hebben ze te maken met een sterke bevolkingstoename, maar ook met een werkloosheidsgraad van maar liefst 30%.

Het bijzondere aan PA is dat het beschikt over een uitgebreid sociaal 'opvangsysteem' van coöperatieven. Deze coöperatieven bestaan uit spontane bijeenkomsten van burgers op het moment dat de omstandigheden dit vereisen bij mogelijke problemen. Ze slaan de handen in elkaar en werken samen naar mogelijke oplossingen toe.

Brazilië is een voorbeeld van de betere geslaagde politieke experimenten. Een politiek waar de democratiseringsgraad een heel stuk hoger ligt dan bij ons. Ze hanteren er een soort 'pragmatisch radicalisme'. Een voorbeeld om dit te verduidelijken.

Het openbaar vervoer in Brazilië is een uiterst belangrijke sector. In verschillende crisissen is het dikwijls een laatste redmiddel van de vakbonden om hun eisen kracht bij te zetten. De overheid is staat niet weigerachtig ten opzichte van een mogelijke privatisering van de sector, maar wel onder strikte voorwaarden. Het gaat in zijn werk als volgt : De stad levert de noodzakelijke infrastructuur, op voorwaarde dat alle busritten in de stad maar 1 real zullen kosten, te nemen of te laten. Nu is het de taak van de private investeerders om zo efficiënt mogelijk hun werking te organiseren om zowel concurrentieel te zijn en zowel te voldoen aan de eisen door de staat opgelegd.

Transparantie van het dagelijks bestuur is ook een kenmerkende eigenschap voor de nieuwe Braziliaanse wijze van besturen. Ze hebben er zelfs een prijs voor mogen ontvangen uit handen van de VN. Deze prijs maakt het makkelijker om van de Wereldbank steun te krijgen voor toekomstige projecten.

Het bestuur in PA is ook een mooi voorbeeld van 'participatieve democratie'. De inwoners van de verschillende wijken beslissen zelf over de investeringen die moeten gedaan worden in de verschillende wijken. Concreet gaat het over 15% van de plaatselijke bevolking die een directe inspraak heeft in het dagelijkse bestuur. Toegepast op een doordeweekse Belgische gemeente zou het betekenen dat een 1000-tal burgers per gemeente DIRECT participeren in het debat. De graad van politisering en scholing van de doorsnee militant ligt er dan ook heel wat hoger dan in België. De directe participatie wordt uit praktische overwegingen vertegenwoordigd door de 'participatieve raad' naar de burgemeester en schepenen toe. Burgemeester en schepenen die rechtsreeks verkozen worden tussen haakjes. De schepenen kunnen een beslissing van de participatieve raad enkel ongedaan maken met een ¾ meerderheid binnen het schepencollege.

En wat dan met referenda ? Referenda kunnen geen plaatsvervanger zijn voor de participatieve democratie. De rechtstreekse invloed van verschillende economische belangengroepen en ook van de media zijn daarvoor te groot.

Niet alles is rozengeur en maneschijn in een participatieve democratie. Er zijn praktische problemen om het toe te passen op een hoger niveau en een grotere schaal. Het niveau kan niet werken op het niveau van de deelstaten (bv. Vlaanderen). De oplossing kan gedeeltelijk gevonden in het doorschuiven van de bevoegdheden van de deelstaten naar de gemeentes.
De bevolking krijgt ook maar directe inspraak in 1 aspect van het bestuur, nl. de investeringen. Voorlopig zijn er geen plannen om de participatieve democratie uit te breiden naar andere domeinen zoals leningen en lonen.

Naast het WSF bestaat er ook een Belgisch Sociaal Forum. Hierin zijn de verschillende andersglobalistische bewegingen vertegenwoordigd van allerlei pluimage, maar met 1 gemeenschappelijk punt : een andere wereld is mogelijk.
Filip de Bodt pleit voor een sterkere vereniging van andersglobalisten die kan dienen als tegengewicht voor de traditionele mondialisering. Een beweging waar veel plaats moet worden gemaakt voor het nadenken over de eigen democratisering. Vakbonden zitten nog te dikwijls met de traditionele basis-top tegenstelling. Ofwel willen ze niet niet meedoen aan het sociaal forum, ofwel doen ze dit met een dubbele agenda om er hun voordeel uit te halen.
NGO's sluiten al te dikwijls de deelname aan de verkiezingen uit als middel om hun woorden kracht bij te zetten. FdB wijst dit resoluut af en pleit voor een strijd met gelijke wapens.

Participatieve democratie kan een belangrijke stap zijn in de goede richting. Een wapen ook, tegen de macht van de ondemocratische multinationals. De bevolking kan op die manier zelf het lot in haar handen nemen. Het is ook een middel tegen de verzuring van de samenleving door het samenbrengen van grote groepen mensen in een constructief debat. Maar tegelijkertijd waarschuwt FdB voor teveel enthousiasme. Men kan het begrip participatieve democratie niet introduceren zonder een solide basis. Een solide basis is nodig om een duurzaam participatief bestuur uit te bouwen….

arch/ive/ief (2000 - 2005)