De opkomst van het continentale fort

'Het had best waar kunnen zijn'. Dat zei senator Hillary Clinton toen duidelijk werd dat er geen vijf Pakistani via Canada de VS waren binnengedrongen om op oudejaarsavond New York op te blazen. Omdat ze helemaal nooit in de Verenigde Staten waren geweest, en omdat ze geen terroristen waren, en omdat alles verzonnen was door iemand die voor zijn brood paspoorten vervalst.

Op het hoogtepunt van de speurtocht naar de vermeende terroristen gaf Clinton de schuld aan Canada, omdat dat land zijn grenzen niet controleert. Maar zelfs toen bleek dat het allemaal onzin was, trok ze haar beschuldigingen niet in: omdat de Canadese grens zo openstaat, zo was haar redenering, 'leek het verhaal zeer geloofwaardig'.

Dus het was eigenlijk een nuttig spookverhaal, daar de Amerikaanse burgers gingen beseffen hoe onveilig ze eigenlijk zijn. En dat is handig, vooral als je bij de groeiende groep vrije-markteconomen, politici en militaire strategen hoort die streven naar het fort NAFTA, met een continentaal veiligheidshek dat zich uitstrekt van de zuidgrens van Mexico tot de noordgrens van Canada.

Een continentaal fort is een blok staten die de krachten bundelen om gunstige handelsvoorwaarden af te dwingen van andere landen, terwijl ze hun externe grenzen bewaken om de mensen uit die landen buiten te houden. Maar als een continent serieus een fort wil worden, moet het ook een of twee arme landen binnen zijn grenzen uitnodigen, want er moet toch iemand de vieze klusjes en het zware tilwerk doen. Dit model is voor het eerst uitgeprobeerd in Europa, waar de Europese Unie bezig is om tien arme landen uit het Oostblok op te nemen, terwijl ze tegelijkertijd steeds strengere veiligheidsmaatregelen treft om immigranten uit nog armere landen, zoals Irak en Nigeria, te weren.

Sinds de gebeurtenissen van 11 september ziet Noord-Amerika ook in dat het nodig is om zelf een fort te bouwen. Het was voor de Verenigde Staten na die aanslagen geen optie meer om gewoon hogere muren te bouwen bij de Canadese en Mexicaanse grens - in dit tijdperk van de NAFTA zou de zakenwereld dat zeker niet pikken. General Motors zegt nu al dat elke minuut dat hun vrachtwagens moeten wachten aan de Amerikaans-Canadese grens, het ze 650.000 dollar kost. Bij de andere grens van de VS zijn ondernemingen in een groot aantal bedrijfstakken - van de bouw tot de landbouw - afhankelijk van 'illegale' Mexicaanse arbeiders.

En dat ontgaat George W. Bush niet, want hij weet dat na olie de illegale arbeidskrachten de brandstof zijn waarop de economie in het zuidwesten draait. Als hij de aanvoer opeens afsnijdt, zou het bedrijfsleven in opstand komen. Dus wat moet een regering die zich uit de naad loopt voor de bedrijven en geobsedeerd is door veiligheid dan doen ? Dat is simpel: De grens verschuiven.

We maken van de Mexicaanse en Canadese grens een veredeld soort controlepost en sluiten het hele continent af, van Guatemala tot de poolcirkel. De ambtenaren van Bush praten niet graag over het continentaal fort, en noemen het liever de 'Noord-Amerikaanse zone van wederzijds vertrouwen'. Maar wat er wordt opgetrokken is wel degelijk een veiligheidshek, onder controle van de VS. In het afgelopen jaar heeft Washington pressie uitgeoefend op Canada en Mexico om hun wetten op het gebied van vluchtelingen, immigratie en visums te harmoniseren met die van de VS.

En in juli 2001 introduceerde de Mexicaanse president Vicente Fox het 'Plan Sur', een grootse veiligheidsactie aan de zuidgrens van Mexico, door immigratiedeskundigen de 'zuidelijke migratie' van de Amerikaanse grens genoemd. Onder Plan Sur heeft de Mexicaanse regering honderdduizenden mensen die op weg waren naar de VS, hoofdzakelijk uit Centraal-Amerika, gedeporteerd, voor een groot deel op kosten van de Verenigde Staten. Dat leidde soms tot bizarre situaties. Vorig jaar arresteerden Mexicaanse wachters een groep Indiaanse vluchtelingen op weg naar de Verenigde Staten, vervoerden ze in een bus naar een smerig detentiecentrum in Guatemala, en stuurden de rekening die betaald werd door Washington (8,50 dollar per vluchteling per dag).

Fox had een beloning verwacht voor het bewaken van de officieuze zuidgrens van de VS en daar had hij goede redenen voor. Nog niet lang geleden, op 6 september 2001, beloofde Bush de status van de pakweg 4,5 miljoen illegale Mexicanen in de VS te 'normaliseren'. Na 11 september werd de status van deze arbeiders echter alleen maar hachelijker. Dit brengt ons op een andere waarheid over een continentaal fort.

Binnen zitten kan wel beter zijn dan buitengesloten worden, maar het is nog geen garantie voor een gelijke status. Washington bouwt een soort fort met drie niveaus waarin de Verenigde Staten per decreet regeren, Canada en Mexico als bewakers dienen en de Mexicaanse werkkrachten worden verbannen naar het continentale equivalent van de bediendenvertrekken.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan is er net zoiets aan de gang. In het fort Europa zijn Frankrijk en Duitsland de adel en de kleinere mogendheden, zoals Spanje en Portugal, de schildwachten. Polen, Bulgarije, Hongarije en de Tsjechische Republiek zijn de postmoderne lijfeigenen, die in de lagelonenfabrieken kleren, elektronica en auto's produceren voor 20-25% van wat het zou kosten in West-Europa - Europa's eigen maquiladora's.(1) De reusachtige kassen in Zuid-Spanje huren intussen geen Marokkanen meer in om de aardbeien te plukken. Dat werk wordt nu gedaan door blanke Polen en Roemenen, terwijl speedboten met infraroodsensoren langs de kust patrouilleren en schepen met Noord-Afrikanen onderscheppen.

Steeds vaker wordt er in de Europese Unie een repatriëringsovereenkomst gesloten, een expliciete voorwaarde bij nieuwe handelsakkoorden. 'We kopen jullie producten', zegt Europa tegen Zuid-Amerika en Afrika, 'als we jullie mensen maar terug kunnen sturen'.

Hier zien we een echte Nieuwe Wereldorde ontstaan, één die veel darwinistischer is dan de Eerste, Tweede en Derde Wereld. Nu is er het onderscheid tussen het continentale fort en de buitengesloten continenten. Zelfs de goedkope arbeidskrachten van die continenten zijn niet meer nodig en de landen ervan moeten aan de poort bedelen om een schamele prijs voor hun graan en bananen.
Binnen het fort is een nieuwe sociale hiërarchie gecreëerd om de ogenschijnlijk tegenstrijdige prioriteiten van de politiek in het tijdperk na 11 september te verzoenen.

Hoe hou je hermetisch dichte grenzen en krijg je toch toegang tot goedkope arbeidskrachten ?
Hoe breid je uit voor de handel en kun je tegelijkertijd inspelen op de anti-allochtone stemming onder de bevolking ?
Hoe blijf je open voor business en dicht voor bezoekers ?

Dat is simpel: Eerst schuif je het hek wat verder op. En dan sluit je alles af.

(1) industriegebied in Mexico bij de grens met de VS

___________________________
Dit artikel 'The Rise of the Fortress Continent' van Naomi Klein verscheen voor het eerst in 'The Nation'
De vertaling is van Tineke Jager, lid van attac vlaanderen.
Het artikel mag/moet vrij verspreid worden mits bronvermelding.

arch/ive/ief (2000 - 2005)