arch/ive/ief (2000 - 2005)

Anderhalf jaar na het aftreden van president De La Rúa , het symbolisch beginpunt van de Argentijnse crisis vonden er op zondag 27 april vervroegde presidentsverkiezingen plaats. Duhalde, de voorlopige president, besloot zijn mandaat met 5 maanden te verkorten, en zo zijn opvolger op 25 mei de taak te laten overnemen. De Peronist bestuurde het land gedurende de afgelopen 15 maanden in de woelige wateren van devaluatie, inflatie werkeloosheid en armoede.
Zeker zo moelijk waren zijn onderhandelingen met het Argentijnse volk, en de brede maatschappelijke ontevredenheid en afschuw tegenover de politiek dat het synthetiseerde in de uitspraak “que se vayan todos”, dat ze allen gaan. De vele manifestaties die daar uit voortvloeide worden tot de dag van de presidentsverkiezingen voortgezet door de radicalere werkelozenbewegingen, piqueteros, die legitimiteit van elke presidentskanditaat aanvecht.

De aanpak van de sociale onrust en haar oorzaken, de honger en de faling van de staat de basisvoorzieningen te bieden, vormen samen met de economische reactivering en de onderhandelingen met het IMF de voornaamste programmapunten. De kandidaten profileerden zich in alle uitersten, vanaf de meest communistische staatsmodellen tot de noodzaak tot de zware hand van de militaire dictatuur om Argentinie uit deze crisis te leiden. Uit meer dan twintig waren er volgens de opiniepeilingen vijf, allen met voorgeschiedenis in een van de twee grote partijen de PJ en de UCR, die een wezenlijke kans hadden de voorspelde tweede ronde te halen.

De drie kandidaten uit de peronistische (PJ) hoek Adolfo Rodríguez Saá, Nestór Krichner en Carlos Saul Menem trachtten zichzelf te profileren als de rechtmatige opvolger van de nog steeds enorme populaire Perón, om zo hun overwinning te verzekeren.
Carlos Menem grijpt op 73 jarige leeftijd de laatste kans om de regeerperiode van Perón te evenaren. De man die tijdensde jaren ’90 “zijn decenium”, de neo-liberale politiek volgens de richtlijnen van de USA koppelde met het verhogen van de buitenlandse schuld tot een hallicunant bedrag van 55 miljard dollar. Met de leningen en de verkoop van de meerderheid van de staatsbedrijven financierde hij de gelijkschakeling van de Argentijnse peso aan de dollar, een maatregel die hij in het begin van zijn eerste mandaat doorvoerde om een einde te maken aan de torenhoge inflatie die post militaire regeringe van Alfonsín achterliet. Hij stabiliseerde hiermee het economische leven en zorgde ervoor dat de normale man voor het eerst sinds lange tijd een relatief rustig leven kon opbouwen. De illusionaire welvaart die het Argentijnse volk tijdens de jaren ’90 opbouwde was echter wel ten koste van de sociale wetgeving en gezondheidszorg en de fundamenten van de welvaartstaat, die hij systematisch vernietigde. Menem zorgt in deze verkiezingen dan ook de meeste polemiek, voor de meerderheid van de argentijnen is het ondenkbaar dat deze “vende-patria”, die de erfenis van Peron verkocht weer in de presidentszetel zou plaatsnemen.

De kandidaat van de splinterpartij Frente por la Victoria, Nestór Krichner, wordt gesteund door de aartsrivaal van Menem en huidige president Eduardo Duhalde. Deze laatste is het die er voor zorgde dat voor het eerst in de geschiedenis de interne verkiezingen binnen de PJ afgeschaft werden zodat Krichner meer kansen kreeg binnen de electorale strijd.
Krichner stelt een Keynesiaanse aanpak voor met de arbeidskracht en de nationale ecomonie als motor van de maatschappij. De herverdeling van de inkomens en de bestrijding van de werkeloosheid vormen de basis voor de verhoging van de koopkracht die op zijn beurt de economie zou moeten reactiveren. Ook is hij voorstander van een sterkere regionale samenwerkinng met Brazilie onder de MERCOSUR en de uitbouw van een lokale ecomonie. De grote invloed die Duhalde heeft op het electoraat van de provincie van Buenos Aires, bijna de helft van het nationale electoraat, gebruikt hij om stemmen voor deze man te scharen, en zo zijn machtspositie te verzekeren in de volgende regering.

De derde peronistische kandidaat, Adolfo Rodríguez Saá richt zich voornamelijk op de armere lagen van de Argentijnse maatschappij en tracht de verschillende sociale bewegingen te incorporeren in zijn electoraat. Ook hij stelt de uitbouw van de macht van de staat voor om de crisis het hoofd te bieden. Verhoging van minimumlonen en pensioenuitkeringen moeten samen met het creeren van werkplaatsen de koopkracht doen stijgen. Daarnaast pleit hij voor een verbetering van het onderwijs en gezondheidszorg, dit aan de hand van het herinvoeren van maatregelen die Perón tijdens zijn regeerperiodes doorvoerde, hopend zo de trouwste aanhangers voor zijn kar te scharen.

De andere kandidaten, beide met antecedenten in de Radicale partij, trachten zich zoveel mogelijk te distancieren van de UCR en haar faling met het aftreden van De La Rúa.

De enige vrouwelijke kandidate, Elisa Carrió focusede zich met haar partij ARI, Argentinos por una República de Iguales op het links electoraat en de minder gegoede van de Argentijnse samenleving. De versterking van de staat en de herverdeling van de rijkdommen zijn de assen waarrond haar programma gebouwd heeft. Door haar fel religieus imago schrikken echter velen er voor terug voor haar partij te stemmen.

Ricardo López Murphy en zijn Movimiento Federal Recrear boden een alternatief op de corrupt clientelisme van Menem. Geschoold in Chicago zag López Murphy de toekomst van Argentinie in de verdere privatisering en uitbouw van het vrije markt systeem. De kandidaat, die in de regering van De La Rúa de ministerpost van economie tijdelijk voor zijn rekening nam combineert deze neo liberale aanpak met een verstrengde repressie van de verschillende sociale bewegingen. Zijn voorstel tot strenger politieoptreden tegenover criminaliteit en de vergaande belastingsverlagingen voor ondernemers maken hem vooral geliefd bij de middeklasse en de KMO’s.

In Buenos Aires vierden de piqueterosbewegingen bij het sluiten van de stembussen om 18 uur voor de overwinning van het volk. Het percentage van de mensen die besloten niet te gaan stemmen, zoals deze bewegingen hadden opgroepen, was immers groter dan dat van eender welke partij. Speculaties over het aandeel van de respectievelijke presidentskandidaten aan de hand van opiniepeilingen werden door elk van de 5 kandidaten aangehaald om hun plaats in de tweede ronde als een feit te bestempelen. Menem ging een stap verder en voorspelde dat er geen tweede stemmingsronde noodzakelijk zou zijn, omdat hij door een verpletterende meerderheid van het volk als nieuwe president verkozen had.
Hoe verder de avond vorderde hoe standvastiger het patroon werd dat door de officiele tellingen werd uitgetekend. De resultaten duiden op een verpletterende overwinning van de Peronisten en daarbij een massale afstraffing van de partij die met De La Rúa het bankroet van de natie verpersoonlijkte.
De officiele kandidaat voor de radicale partij kon slechts op 2 % van de stemmen rekenen. De splinterpartijen Recrear met López Murphy en ARI van Carrió kwamen op een respectievelijke derde en vierde plaats terecht, zeer verwonderlijk gezien de nieuwheid van deze partijen.

De twee grote machtsblokken binnen de PJ: Menem en Krichner werden door het volk geselecteerd om binnen drie weken de finale strijd om het presidentschap aan te gaan. Hoewel het verschil miniem is, heeft Menen een lichte voorsprong van 2.1% in stemmen, waarmee hij 24.1 % van het electoraat vertegenwoordigt.
Op 18 mei staan de Argentijnen dus voor een keuze tussen 2 “Argentinien”.
Het Argentinie van Menem wordt een verderzetting van zijn politiek van corruptie en clientelisme uit de jaren ’90. Hij neemt zich voor het land uit de crisis te leiden aan de hand van een verlaging van belastingen en daarbij een verdere afbouw van de macht van de staat. Buitenlandse “investeerders” wachten op zijn aantreding om de weinige staatsbedrijven die er nog zijn op te kopen voor snoeppijzen en zich de eigendom te verscharen van het mineraalrijke Patagonie, het grootste zoetwaterreservoir ter wereld. Naast de privé- bedrijven zullen de Verenigde Staten nog meer grip krijgen op de Argentijnse economie aan de hand van de uitbreiding van de vrijhandelzone tot de FTAA en nieuwe contracten die Menem plant af te sluiten met het IMF.
Het Argentinie van Krichner is er een van meer regionale samenwerking en de heropbouw van een nationale ecomonie. Hij pleit voor een rechtvaardigere maatschappij met een herverdeling van inkomens en kansen. Toch zijn politiek enkel een voortzetting van de huidige president Duhalde, die met zijn al dan niet maffieuze achterban een enorme stempel op de politiek van Krichner zal zetten. Voor hervormingen echt in het voordeel van het volk en volledige afwijzing van de Yankee invloed zullen er ook in zijn regering geen plaats zijn.
De 3 kandidaten die buiten de tweede ronde vielen geven de voorkeur aan Krichner dan aan de maffia-clan van Menem. De vraag is nu of het volk er ook zo over denkt.