arch/ive/ief (2000 - 2005)

Mijn opmerkingen bij het schrijfgedrag van de journalisten vertrekken vanuit het psychologisch denkkader wat ik noodzakelijk vond voor de opvoeding van mijn kinderen. Voor mij is de islam niet het probleem, wel de manier waarop men met de islam omgaat in 'het Westerse denken'en waarom men dat doet.

Ik stel vast dat men bijzonder weinig geïnteresseerd is in wat in de mensen omgaat en dat men moslims zelfs niet eens als volwaardige mensen aanziet. Ik mis inlevingsvermogen, ik mis begrip. Met betrekking tot 11/09 vraagt niemand zich af vanuit welke teleurstelling die aanslagen gepleegd werden. Het lijkt zelfs verboden zich de vraag te stellen waarom het 'Westen' zo gehaat is. Het is verboden zich af te vragen wat 'het Westen' de Arabieren heeft aangedaan en de vraag: "Wat doen we onszelf aan, door deel te nemen aan de polarisatie", komt al helemaal niet aan bod.

Journalisten voeren op hun manier jihad tegen de islam. Er schort iets aan de perceptie van de journalisten die duidelijk niet vanuit een streven naar objectiviteit en intellectuele eerlijkheid gebeurt, maar veeleer vanuit een zich bedreigd voelen. Gaat dit terug op een onverwerkt recent verleden of is er meer aan de hand?

Rudi Rotthier heeft op kosten van De Morgen gereisd door een aantal moslimlanden en meent zich op basis daarvan te mogen opwerpen als autoriteit inzake islam. In het hol van de leeuw heeft hij inspanningen gedaan om zich verdraagzaam en redelijk op te stellen, dat in tegenstelling tot de wijze waarop hij over de islam schrijft in De Morgen. Hij is een vlot voorkomende man die zijn jeugdigheid nooit heeft losgelaten. Voor mij, als kind van de jaren zestig met zijn flower power beweging komt het absurd voor om iemand die eruit ziet of hij net de bloemen uit zijn haar heeft gekamd, oorlogszuchtige en reactionaire taal grootschalig te zien verspreiden.

Al is het dramatisch toch is het ook af en toe komisch. Zo maakt Rudi zich druk om de afwezigheid van een beloning in het paradijs voor vrouwelijke helden. Hij gaat daarmee voorbij aan de historische context waarin de Koran geschreven werd. Iedereen doet trouwens of dat boek vers van de pers is gerold. Men weze zich er van bewust dat het boek geschreven werd in een andere context dan die waarin we nu leven. Als men bovendien niet de behoefte gevoeld heeft op dat moment om te specifiëren naar vrouwen toe, was dat omdat er voor een stuk werd van uitgegaan dat mannen en vrouwen evenwaardige mensen waren en de noodzaak om te specifiëren naar vrouwen toe er niet was.

Het is niet zozeer van belang Arabisch te kennen om de Koran te lezen, het is vooral van belang aandacht te hebben voor de historische context, altijd voor ogen te houden dat het woorden en gedachten van mensen zijn en te trachten te begrijpen wat er staat vanuit dat menselijke. Wie over het vermogen beschikt om dat te doen, zal merken dat het inderdaad een wonderbaar boek is.

Het pleit voor Eddy Daniëls dat hij aanvankelijk begonnen is met te zeggen dat de islam een enorme verrijking zou kunnen zijn voor Europa wat een spiritueel arm continent is, maar... zonder een maar gaat het echt niet voor die lui. Op Eddy heeft Mohammed de uitwerking van een rode lap op een stier. Het gebrek aan inlevingsvermogen en de polariserende benadering van de islam door deze journalist geeft weer eens een indicatie van een agenda die met de islam niets te maken heeft, wel alles met de propaganda, de overheersing door de Bush administratie van de wereld. De Bush administratie is niet het Amerikaanse volk. Het is belangrijk dat onderscheid te maken, omdat we, als we dat niet doen, onszelf verzwakken.

Rudi Rotthier voelt zich buiten dat warme groepsgevoel van de moslims staan en heeft niet door dat hij zichzelf dat aandoet. Met wat oprecht begrip en eenvoudig inlevingsvermogen komt men er middenin te staan. Begrip, aandacht en empathie zijn vaardigheden die heel vaak warmte genereren. Op mijn opmerking over dat gebrek aan inleving, reageerde Rudi met "Ja, maar... " Naar wat er na 'maar' kwam heb ik niet meer geluisterd. Ik heb immers dezelfde onzin reeds duizenden keren gehoord. Dat Rudi zichzelf in de kou zet door zijn keuze voor polarisatie, realiseert hij zich niet.
Dat het intellectuele klimaat in de islam helemaal niet zo belabbert is als hij beweert, heeft hij ter plaatse ondervonden. Hij was niet opgewassen tegen het intellectuele overwicht van Nadia en Semi. Andermaal vluchten in polarisatie zou Vlaanderen nog meer verzwakken. Het zou van moed en kracht getuigen als Rudi - en ik denk dat hij capaciteiten heeft - dieper zou doordenken en de echte onderstromen van de huidige dynamiek zou blootleggen. Het is wel zo dat hij voor de Morgen werkt, een krant die ervoor gekozen heeft te schrijven wat het rechtste publiek wil lezen. We moeten dan ook erkennen dat de mogelijkheden van Rudi om op een ernstige manier aan journalistiek te doen beperkt zijn.

Voor Kifkif nam Nadia Fadil deel aan de discussie. Zij verdedigde samen met Sami Zemni van de universiteit van Gent het standpunt van de islam.
Nadia en Sami hebben redeneerfouten van de heren journalisten op deskundige wijze blootgelegd.
Het over één kam scheren van miljoenen mensen op basis van gedrag van 19 personen en daar dan de grote tegenstelling van het Westen met de moslimwereld aan koppelen is een mondiale vorm van veralgemening. Respect voor de rechten van de mens en gelijkheid van man en vrouw wordt gepresenteerd als een essentie van het Westen. Dat is nu de essentie van het polarisatiedenken, dat superioriteitsgevoel. De universele verklaring van de rechten van de mens is een recente verworvenheid en ze wordt niet eens altijd door ons gerespecteerd. Denk maar aan de arrestatie van Dyab Abou Jahjah in november 2002. Het lijkt mij meer een polariatieinstrument dan wat anders. Denk maar aan Guantanamo, aan de Dixie Chicks, e. a.
Op juridisch vlak is de gelijkheid van man en vrouw nog maar een feit sedert 1976 of was het '75. In de praktijk werd het leven van vrouwen vaak moeilijker dan voorheen.

De media werken als hefboom om de eigen 'identiteit' van het Westen op te dringen, waarbij het begrip identiteit vaag blijft. Het lijkt mij eerder het gebrek aan identiteit te zijn wat mensen drijft naar racisme en polarisatie.

Eddy Daniëls heeft ook wel interessante dingen verteld. Zo zei hij dat er regressiemomenten bestaan en dat het Vlaams Blok duidelijk een vorm van regressie is naar een tribale ancien régime-ideologie, een interessante invalshoek. Jammer dat hij voor het overgrote deel van zijn discours het Blok in de kaart speelt.

Daniëls stelt dat het islamisme een fenomeen zou zijn wat binnen de technische wetenschappen bloeit. Hij heeft het ook over fundamentalisme, maar zoals we eerder al hebben moeten vaststellen is fundamentalisme een begrip dat heel vaak verkeerd wordt gebruikt en zelfs binnen een fundamentalistische context. Begripsverwarring alom dus. Zolang het niet mogelijk is om onder 'specialisten' of wat zich opwerpt als specialisten, duidelijke afspraken te maken rond betekenissen van begrippen, zullen de misverstanden zich blijven opstapelen. Het eerste wat mij opgevallen was als ik psychologie studeerde was de noodzaak accuraatheid na te streven bij het zich uitdrukken. Ik denk dat een versterking van het streven naar accuraatheid al een hele stap voorwaarts, naar in vrede samenleven, zou kunnen zijn.

De illusie dat de islam een bedreiging zou zijn voor het Westen, ondergraaft onze Europese belangen. Laten we ons eigen graf niet delven en de illusie doorprikken. Er bestaat helemaal geen religieuse bedreiging. Het maken van het proces van de islam is zinloos, de eigen introspectie is wat aan de orde van de dag is.

Men zou er goed aan doen de moslims in dit land niet aansprakelijk te stellen voor alles wat fout gaat in Arabische landen zoals Saoudi-Arabië. Wat zou men er van vinden als wij als Belgen in het buitenland ter verantwoording zouden worden geroepen voor het gedrag van Dutroux of andere notoire criminelen? Menselijke zelfrealisatie bestaat er, onder meer,in de kracht te ontwikkelen slachtoffers niet aansprakelijk te stellen voor het gedrag van de daders.

Wat goed is aan Daniëls is dat hij pleit voor het ontwikkelen van een kritisch denkvermogen, maar en ik moet er alweer een maar aan toevoegen, Daniëls verklaart de aanslagen van 11/09 vanuit een gebrek aan kritisch denken. Een handige manier is dat om te negeren dat de US administratie - niet het Amerikaanse volk - onnoemelijk veel leed heeft veroorzaakt in de Arabische wereld. Op 11/09 heeft een klein groepje Arabieren wraak genomen voor de decennialange vernederingen die ze hebben moeten incasseren. Voor het ingrijpen in het leven van die mensen met desastreuse gevolgen en een niet te tellen aantal doden. In Irak alleen al zijn 1.7 miljoen mensen gestorven aan de gevolgen van het embargo en dat is maar het topje van de ijsberg. Het lijkt de bedoeling van overtuigde propagandisten als Daniëls om zelfs dat topje van de ijsberg te negeren.

De man erkent de spiritualiteit herhaaldelijk als een verrijking maar meent telkens een negatief bilan te moeten opmaken. Ik denk dat hij telken male opnieuw het menselijke negeert. Hij spreekt zichzelf ook tegen. Later erkent hij de noodzaak van het zich verdedigen. Ik vrees dat de tegenspraak voortspruit uit de beleving van moslims als onvolwaardige mensen. Immers, hij verklaart de xenofobie van de autochtone Belgen vanuit het menselijke maar ontkent het recht van de moslims om zich te verdedigen.
Wie zich niet verdedigt en beschermt, is in gevaar. Ga maar in een willekeurige kleuterklas kijken, de kleuter die zich op de kop laat zitten, krijgt de hele bende over zich heen. De profeet Mohammed heeft observaties van feiten gedaan en daar een aantal conclusies aan verbonden voor de verdediging van zijn groep, zijn cultuur, zijn gedachtengoed. Die conclusies verschillen eigenlijk nauwelijks van wat daaromtrent in de moderne wetenschappelijke literatuur over voorhanden is, maar het werd anders geformuleerd. Hij gebruikte een taal die op dat moment, op die plaats en in die omstandigheden toepasselijk was. Het was belangrijk dat hij zich zo goed mogelijk bevattelijk maakte voor het publiek waarvoor hij schreef en dat was niet het doorsnee publiek van het 'Westen' van de 20ste en 21ste eeuw.

Een foto die de beeldvorming illustreert is de foto van een 'Westers' meisje in badpak met erachter twee meisjes met hoofddoek. Daarbij neemt men aan dat in badpak rondlopen een uiting van progressiviteit zou zijn, terwijl de hoofddoek als conservatief en reactionair wordt opgediend. Dat zijn simplistische interpretaties. Deze toevallige vestimentaire voorkeuren zeggen uitermate weinig over de identiteit van deze meisjes. De foto leert me eens te meer wat over de invalshoek, de polarisatielogica en de functie van die logica in het mondiale gebeuren.

Sami Zemni stelde dat het wat de beeldvorming over de islam van kwaad naar erger gaat. Daar ben ik het ondertussen 100 % mee eens. De verslechterende beeldvorming heeft te maken met het naast mekaar leven inplaats van met mekaar. Europa is er in geslaagd een eigen identiteit op te bouwen de laatste vijf eeuwen door een systeem van spiegelbeeld, van spiegelvorming met de Arabisch, islamitische wereld. Europa wordt voorgesteld als een haven van rationaliteit en vooruitgang en wetenschap tegenover de Arabische wereld die dan gekenmerkt zou worden door irrationaliteit, despotisme, vrouwenonderdrukking.
Op een bepaald moment heeft men vastgesteld dat er in die Arabisch Islamitische wereld iets bewoog en wat daar bewoog, kon de belangen van het Westen in gevaar brengen. Olie speelt daarin een belangrijke rol, alhoewel niet de enige. De Arabisch Islamitische wereld wou een meer onafhankelijke koers gaan varen ten overstaan van het Westen. Men heeft ook de grootste moeite gehad om te begrijpen dat de Iraanse revolutie wel een revolutie was. Kon een godsdienstige beweging wel revolutionair zijn, moest dat niet per definitie reactionair zijn?

Rudi zegt nogmaals dat 'we' een ramp hebben gehad op 11/9. Zijn perceptie zet ons nogmaals aan tot nadenken. Hebben 'wij' die ramp gehad? Ik heb dat op dat moment inderdaad als een aanslag op mezelf ervaren en ik was niet rijp voor open staan voor het begrip wat Dyab had voor het standpunt van de Arabische bevolking. Ik zal mijn pijlen op mezelf schieten en Eddy Daniëls even ontzien. Was dat 'onze' ramp wel? Waarom hebben wij dat ervaren als 'onze' ramp? Ik heb nogsteeds een gevoel van verbondenheid met het Amerikaanse volk. Een gevoel van verbondenheid met het Amerikaanse volk sluit het gevoel van verbondenheid met het Arabische volk niet uit. Zitten we niet allen in hetzelfde schuitje? Was die 'ramp' een 'ramp' van het Amerikaanse volk? Een paar duizend onschuldige burgers zijn in die 'ramp' om het leven gekomen, maar was die aanslag wel voor het Amerikaanse volk bedoeld? Misschien werden die aanslagen bewust vroeg op de ochtend gepleegd zodat er nog weinig personeel aanwezig zou zijn in de betrokken gebouwen, misschien ging het toch meer om de symboliek. Het waren trouwens moslims en het doden van mensen is in strijd met de islam. Als men echter de belangen van de groep te verdedigen heeft, dan zijn individuële levens daaraan ondergeschikt. Waar is dat niet zo? Het gaat zover dat Amerikaanse militairen in Irak zijn gesneuveld ter verdediging van belangen die niet eens de hunne zijn, maar die van een kleine groep ontspoorde, extreem rijke, machtswellustelingen.

Rudi merkte op dat journalisten er meestal naar streven 'all round' te zijn. Als men dan gedropt wordt in een gespecialiseerd onderwerp. Journalisten contacteren dan specialisten en komen terecht in een onontwarbaar kluwen van tegengestelde meningen. Of men er wijs uit wordt of niet er moet geschreven worden. De ingewikkeldheid van de positie van de journalisten mag op ons begrip rekenen. Hoe ingewikkeld de materie ook is en hoe hoog de tijdsdruk ook moge zijn, een journalist blijft een vrij mens met vrije keuze. Als men tegenstrijdige informatie gaart, dan kan men die aan de lezer doorgeven met de gepaste nuance. Men is niet verplicht naar willekeur een kant te kiezen. Men kan berichten zonder kant te kiezen, zonder de speelbal te worden van machtige manipulatoren.

De fout die zich voortdurend herhaalt is dat men het gedrag van Arabieren vandaag probeert uit te leggen aan de hand van de profeet Mohammed, van de koran. Men gaat opnieuw en opnieuw voorbij aan het feit dat we met mensen te doen hebben. Dat mechanisme, daar moeten we stil bij staan.

Als men de vraag stelt: "Hoe vindt de berichtgeving plaats", dan ziet men dat er systematisch bij de berichtgeving over een bepaalde groep bepaalde concepten weerkeren. Zo duikt de vermeende 'onderdrukking van de vrouw' en de zogenaamde scheiding van kerk en staat steeds weer op als het over moslims gaat, alsof de Westerse vrouw wel gelijkwaardigheid zou ervaren. De moslims zijn per definitie de andere dus zij delen die westerse waarden niet, is de gehanteerde logica.

Eddy wil de hoofddoek wel accepteren en zelfs aanmoedigen omdat het een manier zou zijn om zich te positioneren in de samenleving. Hij creërt echter steeds opnieuw problemen - hij houdt er wellicht van. Hij legt de functie van xenofobie uit en tot daar wil ik hem volgen. Ik volg hem niet meer in zijn keuze om de islam als een gevaar te zien. Hij dient een meester die het slecht voorheeft met Vlaanderen en voor mij komen de belangen van Vlaanderen - auto én allo - voor die van Dick Cheney, George Bush en co. Ik hoop dat Eddy Daniëls zijn emotionele betrokkenheid bij George Bush ooit zal kunnen opzij zetten en de juiste analyse zal maken.
Het is beter de Vlaamse belangen te verdedigen inplaats van ze te bestrijden en onder de Vlaamse belangen verdedigen begrijp ik in dit specifieke geval: de islam leren kennen en op een gezonde manier interpreteren wars van achtervolgingswaanzin en opgefokte angstpsychoses ter bevordering van de rooftochten van George W. Bush.

De beste manier om het vreemdelingenprobleem op te lossen is hen leren kennen, dan zijn er geen vreemdelingen meer. Voor mij leeft er in dit land nog slechts één soort vreemdelingen. Het zijn geen nieuwe Belgen, maar oude Belgen met een stamboom die vele eeuwen teruggaat in onze contreien. Sommigen zijn afstammelingen van Ambiorix. Ik heb hen bestudeerd en geanalyseerd, maar ze blijven voor mij vreemd en onbegrijpelijk.
Het zijn de mensen die de vrijheid niet kennen te kiezen voor waarden als verdraagzaamheid en respect voor de medemens. Waar komt hun niet aflatende behoefte om te polariseren vandaan? Er werd daarrond al stevig wat onderzoek gedaan en heel wat wetenschappers hebben er verklaringen voor geformuleerd, maar desalnietemin blijven ze behoren tot een wereld waarin ik me niet thuis voel.

De media hebben daar een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van het racisme, maar ook diverse films en reportages van Amerikaanse makelij. Zelfs de futuristische soaps die mijn zoon graag ziet, zitten boordevol hidden persuaders. Pas als men zich bewust is geworden van de manipulatie, kan men gaan analyseren en een onderscheid gaan maken tussen wat oprecht is en wat manipulatief bedoeld. Verontrustend vind ik dat veel goed geschoolde mensen er niet in slagen de propaganda te doorprikken.

Anderzijds zou ik de man die in een sappig Antwerps een scherpe analyse van de mediapropaganda maakte, willen feliciteren. Een andere waardevolle opmerking uit het publiek was de oproep tot nederigheid naar de autochtone bevolking toe van een autochtone Antwerpenaar. Een aantal tussenkomsten van allochtone dames uit het publiek waren evenzeer interessant, maar lossen de psychische problemen van de autochtonen niet op. Daar moeten we zelf aan werken.

Hoe lang we nog zullen moeten prediken als was het in een woestijn, weet ik niet, maar we gaan door met onze bewustmakingsstrijd.

Legrand schrijft: "Het is vooral van belang (om de Koran te lezen) aandacht te hebben voor de historische context, altijd voor ogen te houden dat het woorden en gedachten van mensen zijn en te trachten te begrijpen wat er staat vanuit dat menselijke."

Legrands pleidooi voor een historisering van de Koran en zijn lectuur zijn misschien begrijpelijk (hoewel vanuit theoretisch oogpunt al uiterst problematisch), maar worden precies in een groot (en invloedrijk) deel van de hedendaagse Islam van de hand gewezen: het wahhabisme en zijn 'literalistische' traditie (ahl-al-hadith), "a rigidly puritanical brand of Islam exported and subsidized by the government of Saudi Arabia. The Wahhabis insist that Islam must recover the practices of the "golden age" -- the decades that followed the prophet's death -- and dismiss subsequent centuries of interpretation and intellectual exploration as devilish sophistry." De a-historiserende interpretatie van de Koran maakt met andere woorden deel uit van de Islam zelf. Probleem daarbij is, zoals een ander - minoritair - deel van de Islam zelf erkent (hier bij monde van de usuli Khaled Abou El Fadl) dat "[this] puritanical and ethically oblivious form of Islam has predominated since the 1970s", en, zo stelt El Fadl, is vandaag tot "mainstream Islam" geworden. Ce qui pose quand-même un petit problème.

Engelse citaten uit <a href="URL">http://www.scholarofthehouse.org/morinnewrepm.html

Cf. voor het "historische" probleem, en de islamitische "schoolstrijd" ook het zeer verhelderende interview met Abdelwahab Meddeb, "Islam and its discontents: An Interview with Frank Berberich", in October n° 99, winter 2002, p. 3-20.