arch/ive/ief (2000 - 2005)

Stel u voor: journalist Geert Sciot van De Morgen is zopas woordvoerder geworden van SN Brussels Airlines. Sciot zat maanden met zijn neus op de doodsstrijd van de Sabéniens. Hij werkte mee aan twee boeken: ‘Air Nostalgie' met foto's uit het roemruchte verleden van de Nationale Trots Sabena, en ‘De crash van Sabena. De geschiedenis, de intriges, de getuigen'. Interessante boeken, dat wel. Maar hard zal Sciot toch niet geroerd hebben in het stinkende potje van het falliet van Sabena. Als hij nu SN's spreekbuis wordt, zullen de bazen over Sciot geen klachten hebben gehad.

Hoe is SN Brussels Airlines er gekomen? Bij Sabena was de Belgische staat baas. Die had 50,5% van de aandelen. Swissair had de rest. Dat was in 1995 beklonken door de socialist Elio di Rupo. Maar de staat liet de leiding aan Swissair. Paul Reutlinger, vroeger directeur bij Swissair, begon Sabena op te splitsen in units. En Swissair molk Sabena leeg. De bestelling van 34 Airbus-vliegtuigen, voor 50 miljard frank, is het bekendste voorbeeld. De Belgische staat zag of deed niets, hij liet begaan.

Uitgeperst

De Sabena-top perste ook het personeel uit. Onder Reutlinger steeg de productiviteit met 50%. Zegt Maria Vindevoghel: "wij kuisten bijna dubbel zoveel vliegtuigen onder de Zwitsers dan ervoor. Met een veel kortere rotatie. In de Cleaning zijn ze niet zo ver kunnen gaan als in andere diensten omdat ik me fel verzette tegen de flexibiliteit". Vindevoghel was vakbondsafgevaardigde bij de Cleaning. "Maar in de Passage en de Loading zijn ze veel verder gegaan".

Maar vanaf einde 2000 bereiden Zwitserse banken het failliet van Swissair voor. En in oktober 2001 vraagt Swissair het gerechtelijk akkoord aan. Sabena ziet dat Swissair niet meer investeert, en de Sabena-top beslist van er ook mee te stoppen. Sabena vraagt overbruggingskredieten aan de Belgische staat.

"Daems en Verhofstadt hadden vanaf september een duidelijk scenario voor ogen: de nv Sabena failliet laten gaan en met DAT, een dochter van Sabena, de draad weer opppakken". Zo lezen we nu in "Ik beschuldig in naam van de Sabéniens" waarin Maria Vindevoghel en andere Sabéniens het hele verhaal reconstrueren.

Grootkapitaal

De regering haalt er privé-investeerders bij: Fortis-baas Maurice Lippens en Generale-topman Etienne Davignon. De opdracht luidt dat Sabena in geval van failliet hoogstens een week mag stilliggen, en dat DAT dan moet "doorstarten". De publieke opinie krijgt te horen dat er een nieuw Sabena moet komen met de hulp van een privé-investeerder. Davignon en Lippens bemiddelen zogenaamd belangeloos, om toch iets te redden van België's kroonjuweel en Nationale Trots, Sabena.

Dan wordt, op 7 november 2001, het faillissement van Sabena bekendgemaakt. Sabena staat te koop. Voor de afdelingen Technics, Cleaning, Groundhandling, Cargo, Catering, Informatica en Hotels worden overnemers gezocht. DAT start drie dagen later, met 900 personeelsleden en een hoop schulden bij de interne bank van Sabena SIC. De investeerders rond Lippens en Davignon nemen alle DAT-aandelen (en alle Sabena-eigendommen) over, voor een symbolische frank. In februari 2002 wordt DAT omgedoopt tot SN Brussels Airlines. Er mogen nog 1300 mensen - een tiende van Sabena - aan het werk.

Ontmanteling

Maria Vindevoghel (in het boek "Ik beschuldig"): "Al met het samenwerkingsakkoord met Swissair was er een doelbewuste ontmanteling en een overheveling van publiek bezit naar de privé. Het DAT-scenario was de volledige privatizering van alles wat overbleef. Davignon en Lippens, twee kopstukken van het Europese kapitaal, kregen gewoon carte blanche van de Europese Unie en van de regering om verder te ontmantelen".

De twee burggraven Davignon en Lippens spanden zich hard in, maar ze deden dat absoluut niet belangeloos. Ze loodsten hun banken binnen in de nieuwe luchtvaartmaatschappij. Kijk naar de lijst van de huidige eigenaars. Ze staat ongegeneerd op de website van SN Brussels Airlines. De ouwe schuldeiser SIC is voor 22% eigenaar van SNBA. Maar de andere 78% zijn in handen van de SN Air Holding en daarin zitten de Belgische privé-maatschappijen Tractebel, Fortis, KBC, Dexia, BBl en UCB en verder de luchthavenuitbater BIAC en het Waals en Brussels Gewest. In de raad van bestuur zitten verder nog mannetjes van de rederij CMB, Umicore, Solvay, Winterthur en SPE.

Solidariteit gebroken

De privatizering laat zich hard voelen op de werkvloer. DAT legde al loonsvermindering op van 30 tot 40% voor piloten en vliegend personeel. De bedrijven die de brokstukken van Sabena kochten, voerden extreme flexibiliteit en willekeur in. Maria Vindevoghel zat een tijd zonder werk, maar kon in de zomer van 2002 opnieuw in haar ouwe dienst de Cleaning beginnen, èn opnieuw als vakbondsafgevaardigde. "Syndicaal is het weer van nul beginnen", zegt Maria, "het feit dat we nu met allemaal afzonderlijke bedrijven zitten - Cleaning valt onder Transport, Catering onder horeca - breekt de solidariteit. Het zal voortaan veel moeilijker zijn grote syndicale acties te organiseren".

Maria Vindevoghel trekt politieke lessen uit de strijd om Sabena. "Ik dacht: Verhofstadt kan toch zijn nationale muchtvaartmaatschappij niet failliet laten gaan terwijl hij zelf voorzitter is van de Europese Unie. Maar het was net omgekeerd. Hij heeft een voorbeeld gesteld. In Europa moet het kunnen dat nationale luchtvaartmaatschappijen verdwijnen. Verhofstadt werkt actief mee aan een constructie waarbij er uiteindelijk maar enkele Europese luchtvaartmaatschappijen zullen overblijven. Zo werkt het kapitalisme. Sabena werd opgeofferd in heel het verhaal van de Europese liberalizering".

De voornaamste les is dat Maria Vindevoghel naar de verkiezingen trekt met een eigen lijst. "We mogen niet langer wachten tot iemand anders het doet in onze plaats", zegt Vindevoghel. "Reutlinger en Müller werkten voor Airbus en Swissair. En deze heren lopen nog altijd op vrije voeten! Ze hebben samen met Verhofstadt, Daems, Di Rupo en alle mensen van de raad van bestuur zware fouten gemaakt. Fouten die vele duizenden mensen in de miserie hebben gestort. Ik vrees dat heel veel werkers van andere bedrijven hetzelfde meemaken of nog zullen meemaken. We zullen daarom een vuist moeten maken".