Textiel / Ouvrières du Monde, film van de Levi's-arbeidsters

"Zo agressief als nu zijn de bazen nog nooit geweest", zegt Filip Desmet. Hij werkt al 26 jaar bij De Witte Lietaer. Een grote wasserij uit Kortrijk liet zijn arbeiders weten : wie op het werk een sinaasappel wil eten, gelieve hem thuis te schillen. "We gaan ons eten nog moeten voorkauwen", lacht Filip. Hij is ABVV-delegee. "De patroons duwen de delegees weg van de mensen. Ze plakken ze aan hun machine. In de textiel hebben we geen syndikale uren... Dat is niet altijd gemakkelijk!"

In 1998 begon regisseur Marie-France Collard aan een documentaire over Levi's. "Ze heeft zich heel grondig ingewerkt", zegt Filip Desmet. "Marie-France is dikwijls met de mensen komen praten, om ze te leren kennen en hun vertrouwen te winnen. Ze deed onderzoek in Gent. En we hebben met CGT-delegees van de Lainière in Roubaix een hele toer gemaakt. Roubaix was het tweede textielcentrum van Europa in de jaren 1800. Bij de Lainière werkten ooit 8000 mensen. Vroeger vertelde iedere straat een stuk geschiedenis van de textiel. Nu is alles weg. Er is alleen nog criminaliteit en drugs. Over 10 jaar is het hier ook zo".

Bij Levi's kwam Marie-France Collard er niet in. In juli ‘98 schreef de firma dat ze andere katten te geselen had. Drie maanden later viel de bom. Levi's sloot vier fabrieken: Deurne, Gits en Wervik in West-Vlaanderen, en La Bassée nabij Arras, over de Franse grens.

"Toen de sluiting kwam, is het concept voor de film concreet geworden", herinnert Filip Desmet zich. Levi's moest de fabrieken "volgens het boekje" (van de Renault-wet) sluiten en overleg beginnen. "Tijdens heel die periode waren de mensen op het werk, maar ze produceerden niet meer. Dat was slim bekeken, want ze werden voortbetaald. De arbeidsters hebben toen de filmploeg van Marie-France naar binnen geloodst. Dat geeft een meerwaarde aan de film".

Schone media-democratie, schreef het tijdschrift Film en Televisie achteraf. "Mensen worden à la Jambers en Big Brother gefilmd tot op het toilet, maar in het bedrijfsleven moeten camera's (tenzij het bewakingstoestellen zijn) buiten blijven". Filip Desmet in een tekst bij de film: "waar het echte leven van de mensen en de echte uitbuiting zich afspeelt, daar bestaat niets van democratie. Daarover mag niets getoond en geweten zijn".

[Van de arbeidsters]

Ouvrières du Monde toont het echte leven van de arbeidsters wèl, èn vanuit hun standpunt. Het begint met Rosa Gryson, arbeidster èn delegee, die ‘s morgens vroeg naar haar werk gaat. Zij is het eerste hoofdpersonage.

"In het begin zag ze het niet zo zitten", zegt Filip. "Wat wilt ge? Om 5 uur ‘s morgens stonden er ineens 2-3 auto's voor haar deur om te filmen. De buren kwamen kijken. Rosa zei dat ze dat niet zou kunnen, dat ze niet schoon genoeg sprak. Maar haar vakbondssecretaris wilde meedoen, en dat heeft het gemakkelijker gemaakt. Gelukkig hebben we hier in Kortrijk een democratische wind in het ABVV. Ook de strekking voor strijdsyndicalisme wordt geduld".

Eén herkenbaar personage, "dat is enorm belangrijk tegenover arbeiders", zegt Filip. "Dit is ons leven. We maken allemaal hetzelfde mee. De mensen zeiden: zo zou ik dat ook zeggen. Het is echt onze film, in plaats van de zoveelste film òver ons.

Ouvrières du Monde gaat in de eerste plaats over afdankingen, "één van de brutaalste vormen van kapitalistische willekeur en dictatuur", schrijft Filip. Omdat een bedrijf geen 12 of 15% opbrengst haalt uit de investeringen, neemt het de mensen hun loon, hun vriendenkring en hun zekerheid af.

"Het hoofddoel was: aantonen dat alle arbeidsters het slachtoffer zijn van hetzelfde systeem. In het begin waren er velen die zegden dat de Turken hun werk afpakten, omdat Levi's de productie naar Turkije verhuisde. Maar Marie-France is Turkse arbeidsters gaan interviewen, èn Indonesische. Ze ondergaan dezelfde uitbuiting, dezelfde premiesystemen. Ze staan allemaal aan dezelfde kant tegenover dezelfde vijand. Veel mensen hebben zo ingezien dat het racisme gewoon niet klopt".

Levi Strauss is even vicieus als elke multinational. Grote baas Bob Haas had de arbeidsters van La Bassée in mei '98 nog gefeliciteerd, omdat ze de 100 miljoenste broek hadden gestikt. In oktober ging La Bassée dicht, "omdat er overcapaciteit was". Levi Strauss beweert jobs te verplaatsen naar Turkije. In feite sluit hij fabrieken in West-Europa en gaat hij daar lokale Turkse textielproducenten kapotconcurreren.

Is het normaal dat 100.000-en mensen in de miserie worden gestort, als een paar bazen niet genoeg geld verdienen? Dat is volgens Filip Desmet de kernvraag van de film, maar ook van de sociale strijd vandaag.

Ouvrières du Monde geeft een realistisch beeld van het verzet. In België zijn de vakbonden rap geneigd om de voldongen feiten van de patroon te aanvaardden en de pijn te verzachten met een sociaal plan.

Maar de arbeidsters in Noord-Frankrijk zien dat anders. Ze willen hun job behouden, maar ze menen dat ze daarvoor best toegevingen doen. Ze stellen aan Levi's voor 10% van hun loon af te staan. Levi's verwerpt het voorstel. Marie-Thérèse, één van de delegees in La Bassée, zegt huilend: "het zijn smeerlappen. Het zijn niet onze lonen die te hoog zijn, het zijn hun winsten die nooit hoog genoeg zijn".

In Gits is het doel van de actie onduidelijk. Levi's komt met geld af en de mensen nemen dat aan. Rosa besluit: "we hadden voor ons werk moeten vechten, niet voor een sociaal plan". 60% heeft nu opnieuw werk. Maar ze zitten allemaal in nep-statuten. Rosa moest van de RVA werk gaan vragen... in het pretpark Bellewaerde!

Hoe je verzetten? ook die vraag stelt de film. Marie-France Collard formuleert het zo: "De vakbondsstructuren denken blijkbaar niet meer in termen van tegenmacht, om een andere vorm te geven aan de maatschappij. Ze zijn veel te dikwijls ingeschakeld in het mede-beheer. Daarom aanvaarden ze de logica van de patroons als de enige mogelijke. Dat is mijn vaststellling, iedereen trekt de conclusies die hij wil".

Filip Desmet: "Bepaalde vakbondstendenzen zijn erop uit om alles te regelen met onderhandelingen. Daarvoor hebben ze de mensen niet nodig. Ze moeten de mensen dus ook niet informeren of overtuigen. Maar als ge weer een syndikale tegenmacht wilt opbouwen, moet ge juist met hele goeie argumenten komen om de mensen te overtuigen. Want ze staan geweldig onder druk, ze worden enorm bang gemaakt om iets te doen".

Bij Sabena mochten de mensen niet reageren, omdat ze anders de schuld zouden krijgen van een faillissement. In de textiel konden ze anderhalf jaar geleden geen volk genoeg vinden. Nu heerst er crisis en zijn de mensen bang hun werk te verliezen. "Het brute kapitalisme komt terug", zegt Desmet. "Wat de patroons nu allemaal durven, dat hebben we nooit eerder meegemaakt.

Ouvrières du Monde is uniek omdat we het dagelijkse leven zien van arbeidsters in zijn sociale context: hun werk, de fabriek. "Dat media tonen nooit hoe het werk het leven van de mensen bepaalt", zegt Filip Desmet.

De film is ook uniek omdat hij perspectief geeft aan de sociale strijd. Niet op een hoogdravende of idealistische manier, maar in de feiten. Daarvoor is de discussie over de syndikale strategie belangrijk.

ABVV-voorzitster Mia De Vits verdedigde nog niet zo lang geleden dat de vakbonden moeten meewerken aan de economische groei. Zo zou de taart groter worden en zou iedereen er een groter stuk van krijgen. Maar intussen draait de kapitalistische economie vierkant, in plaats van een "nieuwe start" te nemen. Intussen is er zelfs oorlog. Wie dat tien jaar geleden had voorspeld, was voor zot versleten.

De hele redenering van meewerken aan de groei, stort als een kaartenhuis in elkaar. Dan komt Ouvrières du Monde en vraagt: blijft ge meegaan in de logica van dat systeem? of werkt ge aan iets anders? Aan een ander syndicalisme, aan een andere maatschappij...

arch/ive/ief (2000 - 2005)