arch/ive/ief (2000 - 2005)

1) De Morgen: van de schaduw van Stalin tot het plichtsverzuim van Albert II

"Opgehangen in Irak" titelde De Morgen op 25/3. Neen, niet op zijn voorpagina, maar ergens achteraan, op de televisiepagina's. Het betrof de aankondiging van een programma op Nederland 3 dat voor een deel ging over een Friese hulpverlener (Lex Aronson) die in 1975 in het Irak van Saddam Hoessein werd opgehangen omdat hij van spionage verdacht werd. Nog op de avond van 25/3 op televisie te zien (in Koppen, TV1) en ook aangekondigd in De Morgen en in de journaals van TV1: een reportage over Latif Yahia, een Irakees die een tijdlang de dubbelganger moest spelen voor Saddams zoon Odai (een folteraar, verkrachter ...).

* De mank lopende vergelijkingen van Bagdad met Stalingrad

De Morgen van dinsdag legde herhaaldelijk de link naar een andere boeman. Met de titel "Hoe voelt het aan om in Saddams Stalingrad te wonen" kondigde de krant op haar cover een reportage van Robert Fisk vanuit Bagdad aan. In zijn artikel (p. 11) had de correspondent van The Independent het erover dat "Saddams taktieken duidelijk die van Stalin zijn", zijn idool. "Hou vol. Geef niet op." Alsof niet elke belegerde krijgsleider daartoe zou aansporen.

Op pagina 9 titelde 'MR' in De Morgen ook al: "Schaduw Stalingrad hangt over Bagdad". De koude die de nazi-legers bij Stalingrad de das om deed, kan in Irak een evenknie vinden in de hitte en de (nu al woedende) zandstormen. Een paar verschillen zien onze hobby-historici echter over het hoofd: dat Stalin niet zelf in Stalingrad opgesloten zat, dat de Sovjets een reusachtig hinterland hadden van waaruit ze hun leger in de stad konden bevoorraden, dat de Sovjets militaire steun uit het buitenland kregen ... Neen, het zal voor Saddam niet zo glorieus aflopen als voor de man van staal.

Overigens vergistte De Morgen zich ook in zijn grote hoofdtitel op pagina 1: "Slag om Bagdad kan beginnen." In de journaals van dinsdag 25/3 klonk het dat er nog wel een paar dagen zullen overgaan, vooraleer de Amerikanen echt Bagdad zullen 'aanpakken'.

* Vrouwenleed, milieu-ellende, ...

Merwaardig was ook dat De Morgen - behalve het grootste deel van de 'cover' en het artikel "Militaire wapenstransporten gaan onverminderd door" op p. 4 - voor de rest zijn eerste katern aan heel ander onderwerpen dan aan Irak besteedde. Aan de crisis in Antwerpen bv. waar in de strijd om het burgemeesterschap "een volkmaakte en haast surrealistische patstelling bereikt is", zo noteerde Yves Desmet in zijn edito.

Maar de tweede katern van DM was wel geheel aan "Oorlog Irak" gewijd. Behalve de al vermelde artikels vonden we daarin stukken over:

- "Hoeveel slachtoffers heeft Brits-Amerikaanse oorlog al gemaakt ?",

- "Bommen radicaliseren guerilla" (in Koerdistan, van correspondent Gert Van Langendonck in Noord- Irak),

- "Vrouwen leiden een hondenleven in Iraaks Koerdistan" (waar de vrouwen er volgens Catherine Vuylsteke niet op vooruit gingen sinds de Koerden in het noorden tien jaar geleden zich 'bevrijdden'),

- de ecologische impact van de "Smerige oorlog" (die zowel door de V.S. als door Irak verergerd wordt),

- enkele juridische aspecten ("Zowel Irakezen als Amerikanen schenden Conventie van Genève", met het tonen van krijgsgevangenen; en een tweede artikel over de tientallen juristen die de Amerikaanse generaals bijstaan ...),

- de onwil van het Pentagon om de effecten van zijn optreden op het leven van burgers te laten bestuderen, omdat het vreest dat het daardoor beperkt wordt in zijn manier van optreden ...

* Wanneer mensen van de vredesbeweging als deskundigen in de journaals ?

Over de 'scheve Irak-berichtgeving' gaat het in De Morgen ook. VUB-mediadeskundige Nico Carpentier stelt dat hij niet gelooft in "het grote complot" (De Morgen droeg daar op maandag 24/3 nochtans heel wat elementen voor aan) maar de Brits-Amerikaanse propaganda over Irak eerder ziet als "een samensmelting van een bewuste militaire strategie met de honger van journalisten naar spannende livebeelden". Nog volgens Carpentier moeten journalisten uit de militaire logica stappen en vragen stellen die militairen niet willen stellen. Hij wees ook op het feit dat in de media "meningen die niet binnen het kader passen, niet weergegeven worden. Vandaar dat je zo weinig mensen van de vredesbeweging aan het woord krijgt."

Waarmee hij een zeer punt raakt: het aantal keren dat vertegenwoordigers van de vredesbeweging de jongste week op de Nederlandstalige én de Franstalige Belgische televisie (anders dan in de korte statements na de vredesbetoging) aan bod kwamen, kan je op je één hand tellen. Als er al iets te tellen zou vallen: ik heb alvast nog geen enkele vertegenwoordiger van de vredesbeweging in een tv-studio zien geïnterviewd worden. U wel ? Kolonels en andere legerlui krijg je daarentegen elke dag op je scherm. Wat weer eens getuigt van hoezeer ook de Belgische media vanuit een militaire logica opereren. Boudewijn Van Spilbeeck voor zijn grote studiokaart in de VTM-nieuwsstudio is daar één van de frappantste voorbeelden van.

* "Prince of Darkness" versus de meest funny documentairemaker van het moment

De Morgen had ook twee artikels over de "rechts conservatieve" ploeg die het nu in de V.S. voor het zeggen heeft. Ene Richard Perle - adviseur van oorlogsminister Rumsfeld en "the Prince of Darkness" genoemd omdat hij liefst in de schaduw opereert - is in die club de sleutelfiguur. De Morgen wijdt aan hem nog een afzonderlijk artikel: "Moet Iran nu ook aangepakt worden ?" Perle wint overigens met zijn adviezen niet alleen politieke macht, hij verdient er ook goed aan.

Geen groter contrast dan dat tussen Perle en de man die maandag de Oscar voor beste Documentaire ('Bowling for Columbine') won: Michael Moore. Met hem opent de cultuurkatern van De Morgen. Die drukt in het groot zijn uitspraak "Ik ben een Amerikaan" af plus een grote foto van de meest humoristische én politiek geëngageerde documentairemaker van het moment. Daaronder in het groot: "U moest zich schamen meneer Bush". Op de coverpagina had Hugo Camps in zijn column ('Schaam je !") al gevraagd waar de oproepen voor vrede blijven van de Belgische culturele scene (Nand Buyl, Stijn Coninx ...) én van de koning. Als die laatste "een morele beroepsintantie voor de burger wil zijn, dan is zwijgen in tijden van oorlog plichtsverzuim".

2) Le Soir: "le seul à disposer d'un envoyé spécial dans la capital irakienne"

In Le Soir moet de Oscar-ceremonie genoegen nemen met een paar zwart-wit-foto's (van Michael Moore, Catherine Zeta-Jones ...) op een binnenpagina. De berichtgeving over Irak staat hier helemaal in de eerste katern. Ze begint met een foto van een Amerikaanse soldaat boven het bericht dat de "coalitie-troepen" in het Zuiden van Irak omtrekkende bewegingen maken rond de steden die ze niet kunnen innemen. "Les alliés doutent mais avancent" staat er bovenaan de eerste pagina.

* "Info ou intox ?"

Pagina 2 is voor Alain Gerlache, de ex-woordvoerder van Verhofstadat en nu baas van de RTBF- televisie. Op 3 vat Le Soir boven een kaart van Irak en een artikel over de krijgsverrichtingen, het doel van de Amerikanen zo samen: "Le but essentiel: atteindre Bagdad". Ondertussen gaan in eigen land de wapentransporten verder en Le Soir laat weten dat alvast de VLD van Karel De Gucht daar geen problemen mee heeft, de PS wel. In een kadertje behandelt Le Soir vier gevallen waarbij de vraag zich stelt: "Info ou Intox ?". Het gaat om een "vondst" van chemische wapens, de levering van Russische wapens aan Irak, Turkse troepen in Irak en '3.000 prisonniers irakiens ?" Wie zal er ons de waarheid over vertellen ?

Pagina 4 focust op het verzet van de Irakezen dat "surprend"/verrast. "Pourqoui, la télévision irakienne, appareil de propagande n'a-t-elle-pas été neutralisée ?" vraagt Collette Braeckman ... Saddam blijft ondertussen ongrijpbaar en Bush moet, terwijl de beurzen tuimelen, "80 milliards de dollars" vragen, dat dan nog maar voor de eerste 30 dagen van de oorlog. Een tijdje geleden werd een Amerikaans ambtenaar die zich waagde aan een schatting van de kost van de oorlog voor de V.S. - 100 tot 200 milliards dollars - nog ontslagen.

* Zouden de Duitsers één van hun helicopters "Jood" noemen ?

Op pagina 5 gaat Pascal Martin in op "la propaganda, l'air connu de la guerre". Daaronder een foto met het verhaal van "Le paysan et l'Apache, histoire à la mode": we zien twee boeren die met hun eenvoudige geweren een als onkwetsbaar beschouwde Amerikaanse Apache-helicopter zouden hebben neergehaald. Wat ons de woorden van Chomsky in herinnering brengen: zouden de nazi's één van hun toestellen "Jood' dopen ? De Amerikanen doen zoiets dus wel. Want de Apache-Indianen werden door het Amerikaans leger en de kolonisten van het Wilde Westen bijna uitgeroeid en nu vliegt het Amerikaans leger met Apache-heli's rond. De Indianen ... Zij waren het eerste volk waarop de jonge Verenigde Staten ettelijke genocides uitvoerde. Daar en in de slavenhandel uit Afrika liggen de 'roots' van het tegelijkertijd op economisch en cultureel vlak meest succesvolle maar ook het meest gewelddadige land ter wereld.

In 'Donner un visage à l'ennemi' beschrijft Sélim Nassib de strijd van de Irakezen tegen de Amerikanen als die van de Lilliputters tegen de reus Gulliver. Voor veel Arabieren is het feit dat de Irakezen het nog altijd volhouden een opsteker. "Les Arabes ont enfin une chance de prendre leur revanche, fût-elle symbolique." De Irakese leiders hebben dat begrepen en handelen er naar, stelt Nassib. En Saddam, die maakt zich op om de rol van zijn leven te spelen, "celui de Staline à Stalingrad."

Paigna 6 brengt vier berichten van LS-'envoyés spécials' ter plekke: geen Belgische krant doet beter. Er is een verslag uit Zuid-Irak door Philippe Deprez, Alain Lallemand bericht uit "Bagdad panse ses blessés", Serge Dumont schrijft vanuit Jordanië over de geheime Amerikaanse operaties in West-Irak en Eric Biégala, "envoyé spécial au Kurdistan Irakine" heeft het over de opmars van de Amerikanen in het Noorden.

* Een rare coalitie

Op pagina 14 vernemen we hoe Besix, 'la Société belge des Betons" niet meer naar Irak wil terugkeren maar de weerslag van de oorlog op zijn omzet vreest.

Op de Forum-pagina 19 geeft Pierre Mertens persoonlijke beschouwingen bij de oorlog en legt Eric Deffet, 'médiateur du Soir' uit wat de rol van Alain Lallemand in Bagdad is. "De tous les médias belges, 'Le Soir', est le seul à disposer d'un envoyé spécial dans la capital irakienne" schrijft Deffet niet zonder trots. Lallemands aanwezigheid er én die van twee andere LS - correspondenten is "un atout considérable pour notre journal et pour ses lecteurs."

Noteren we nog dat de jongerenbijdrage van LS een kaartje brengt van de rare 'Coalitie' die de V.S., Spanje, het V.K. en Australië rond zich verenigden. Ze rekenen daartoe meer dan 35 landen waaronder bv. Nederland dat echter maar weinig met de Brits-Amerikaanse oorlog te maken heeft.

3) La Libre Belgique: een les in geschiedenis

La Libre had de oorlog op zijn cover met twee foto's (met een kort begeleidend tekstje) van oprukkende Amerikaanse troepen. Daartussen de titel: "Bagdad en vue, combats au Sud".

* Niet vergeten: het verraad van 1991

Op pagina 2 gaat het over de militaire toestand in Irak. Pagina 3 geeft ons een les in geschiedenis. "Libérateurs ou envahisseurs" titelt het artikel van Gérald Papy. Hij beschrijft hoe de Irakezen in het zuiden zich het verraad van 1991 herinneren toen Papa Bush hen opriep om in opstand te komen tegen Saddam, waarna ze "la répression sanglante de la Garde républicaine" ondergingen, "sous le bienviellance des Etats-Unis". De sjiïeten in het Zuiden zullen die fout geen twee keer maken. Bovendien speelt nu meer dan ooit een nationalisisch gevoel. En zelfs bij hen die Saddam er uit willen, zijn de Amerikanen niet altijd populair. Eén van de leiders van het Iraaks verzet verklaarde dat "we op het einde van de oorlog, ook de Amerikanen er uit gooien."

* Saoudische kranten veroordelen vuile oorlog

Op pagina 4 komt de toespraak van maandag van Saddam en de kwestie van zijn dubbelgangers aan bod. Pagina 5 bericht over de economische impact van de oorlog.

Bovenaan de pagina vernemen we dat de Saoudische kranten "fermement" "la sale guerre" van Amerikanen en Britten veroordeeld hebben. Eén van die kranten schreef: "Toen de Amerikanen hun vlag planten op Oum Qasr" (een fout die ze later zelf beseften waarna ze de vlag weer weghaalden) "beseften we dat dit een vuile oorlog is omdat het een bezettingsoorlog is."

* "Droit à la dignité et devoir d'informer"

Pagina 6 en 7 handelen over de krijgsgevangenen: mag men ze tonen ? En wat toont de Iraakse televisie zo nogal ? Blijkbaar worden de beelden van vredesbetogingen er "geëxploiteerd" zoals Frédéric Antoine dat omschrijft. Ook het gevaar dat de oude archeologische sites van het 'tweestromenland' bedreigt, krijgt een pagina in La Libre. Op de Opiniepagina stellen vier professoren internationaal recht dat "le survol guerier n'est pas autorisé". België heeft de internationale plicht om de Amerikanen niet te helpen bij een aanvalsoorlog en dus kunnen Amerikaanse vluchten over het Belgisch grondgebied niet, evenmin als de transporten via de haven van Antwerpen. "La charte de l'ONU doit prévaloir sur toute autre obligation des états-membres." Duidelijke taal.

Jean-Paul Marthoz rond het LLB-Irak-dossier af met een 'éditorial' getiteld "Droit à la dignité et devoir d'informer". Twee keer raden waarover het gaat: het tonen van krijgsgevangenen.

4) De Standaard: "De 'schone oorlog' is een wreed oxymoron"

De Standaard had op dinsdag ook een groot artikel over de Oscars maar vreemd genoeg zonder foto van Michael Moore, zonder citaten ook uit diens schitterende anti-Bush speech. Hoe kon Steven De Foer (de 'filmman' van DS) dit maken ? Shame on you ! Wel schetst De Foer (op p. 10) in "De Standaard Analyse" uitvoerig "Waarom de oscarvedetten er zo onwennig bij zaten". Ze wilden wel protesteren tegen de oorlog, maar de meesten (en hier komt Moore wel als de scherpe uitzondering aan bod) durfden niet, uit vrees voor de gevolgen voor hun carrière. "Voor wie twijfels heeft bij de vrijheid van meningsuiting in de V.S., was dit een veelzeggende avond" besluit De Foer.

Voor de economische kant van een oorlog zit je bij DS goed. De krant opent zijn Economie&Financiën- bijlage zo: "Iraaks verzet verrast markten / Beleggers twijfelen tussen oorlogsscenario's". Dat er voor de olievoorziening moeilijke dagen kunnen komen, blijkt ook uit het artikel daaronder: "Oliemaatschappijen sluiten derde van Nigeriaanse olieproductie af." Le Soir had het daar ook over: in Nigeria doen grote 'communautaire' spanningen (zeg maar zware onlusten) de oliemaatschappijen hun koffers pakken.

Op pagina 1 titelde De Standaard ook al: "Oorlog in Irak weegt op economie". Daarboven een foto met een grote zwarte rookwolk, onderdeel van een ecologisch-rampzalige verdedigingsstrategie van Saddam Hoessein. Grote titel op de één: "Amerikanen klaar voor slag om Bagdad."

Op pagina twee komt o.a. de twijfel aan bod die bij de Amerikanen begint te ontstaan. Sommigen vergelijken al met het débâcle in Somalië in 1993. Pagina 3 brengt een overzicht van het strijdtoneel, een beperkte kijk op de "gruwel" van de oorlog en zoomt in op de "Feddayin, meest gehate militie". "Deze militie waarvoor fascistische milities model stonden, werd in 1995 opgericht door Saddams oudste zoon, Odai."

* "Een andere kijk op de oorlog"

In "Iraaks patriottisme speelt tegen de V.S." (p. 4) graaft Bart Beirlant nog iets dieper in de geschiedenis van Irak dan La Libre het deed. Zo leren we dat de Irakezen (zowel de soennieten in het centrum als de sjiïten in het zuiden én de Koerden in het noorden) niet alleen "1991" hebben om Amerikanen en Britten te wantrouwen, maar ook heel wat oudere historische optredens van met name de Britten.

Het pan-Arabische satellietstaton Al Jazeera staat centraal op pagina 5: de zender weerlegt met zijn beelden tal van verklaringen van het Pentagon. "Een andere kijk op de oorlog" dus. De omroep toont ook de gruwel van de oorlog omdat het journalistiek nu eenmaal onverantwoord zou zijn om de gevolgen van de oorlog verborgen te houden.

Na een artikel op p. 8 over de vraag van Agalev om het militair akkoord met de V.S. op te zeggen over wapentransporten, komen op pagina 11 ("Opinie & analyse") drie opiniestukken in verband met de oorlog aan bod. Harlan Ullman heeft het over het beeld van de Amerikaanse bullebak die dankzij zijn overweldigende sterkte, "een weerloos slachtoffer terroriseert". Kurt Laforce schrijft over de "perverse logica van een lange oorlog". Hij merkt het gevaar op dat "een makkelijke overwinning op Irak laat vrezen dat de V.S. zich snel in nieuwe militaire avonturen laten meezuigen". Gilbert Roox tot slot mijmert over "friendly fire": "de fog of war is danig toegenomen. Meestal schiet je op doelen die je niet eens kunt zien. En flateren blijft menselijk." Als sterkste voorbeeld daarvan verhaalt hij hoe Special Forces in Afghanistan, per vergissing de coördinaten van hun eigen positie op het GPS-systeem doorgaven en zo de hele lading bommen van een B52 over zich heen kregen. Een giller van formaat als de gevolgen niet zo verschrikkelijk waren geweest." Schone oorlog ... Roox gelooft er niets van. "De 'schone oorlog' is een wreed oxymoron." Wat dat dan is, daar zult u het woordenboek voor moeten raadplegen. Ik weet het niet. Roox hopelijk wel.