Irak-Mediawatch7: VRT/VTM/RTBF: bewust gevaar Amerikaanse/Iraakse manipulatie

Het 19.00 u - journaal van VRT begon met de bombardementen op Bagdad én een nieuwe verdedigingsstrategie van de Irakezen: het aansteken rondom Bagdad van greppels gevuld met olie om zo Amerikanen en Britten het bombarderen te bemoeilijken. Efficiënt ? Het toont (persoonlijke visie) wel dat "men" in Bagdad nog iets georganiseerd krijgt, dit in tegenstelling tot wat Rumsfeld al dagen aan het beweren is over het regime van Saddam dat "de greep op het land verliest".

Het journaal 0ging verder met beelden van verwoeste huizen, beelden van Abu Dhabi TV. De Belgische pater Van Vossel leverde telefonisch commentaar.

Weer kregen we de beelden (die 's middags al getoond waren) van de Iraakse televisie die Saddam opnieuw opvoerde en van kinderen in een schuilkelder. Volgens Irak vielen er in Bagdad meer dan 200 gewonden en drie doden. We zagen gewonden in de mannenafdeling van een ziekenhuis.

Aan de lijn kwam dan de Belgische dokter Geert Van Moorter (Geneeskunde voor de Derde Wereld) waarbij we terug beelden van mannen in een hospitaal kregen. De dokter sprak over een ziekenhuis met 101 burgerslachtoffers waaronder 6 kinderen.

En niet alleen Bagdad maar ook andere steden werden gebombardeerd, meldde de VRT. Maar daar geen beelden van.

* "Geen sprake van censuur, wel gecontroleerde berichtgeving"

Over naar de grondoorlog in het Zuiden: de Amerikanen zouden Nasiriya gepasseerd zijn, maar zo stelde de commentaar: "Eén ding is zeker, de Amerikanen ondervinden hier meer tegenstand dan verwacht."

Dan ging het over Basra, krijgsgevangen Irakezen en Umm Qasr waar nog altijd lijfgevechten aan de gang zouden zijn (met Irakese soldaten in burgerkledij).

In het plaatsje Safwan "lijken de mensen gelukkig met de komst van de Amerikanen" stelde de commentaar bij beelden van een paar soldaten en enkele Irakezen.

Daarop gaf Martine Tanghe de volgende waarschuwing: "De beelden die u zopas zag komen van ploegen die met het Amerikaanse leger meetrekken. Er is geen sprake van censuur, maar van gecontroleerde berichtgeving. We dachten: het is belangrijk dat u dat weet."

In het Canvas-journaal van 20.00 u zou die uitspraak nog eens herhaald worden.

Van ernstige journalisten zoals Tanghe en Becaus (deze laatste had het in het Canvas-journaal over over "geen echte censuur") zou je toch wat meer ernst verwachten: waarom zouden de Amerikanen (en anderen) in hemelsnaam de berichtgeving willen controleren als ze geen censuur zouden willen uitoefenen ?? Wat voor een woordenkramerij is dit nu ?

Enfin, zalig de simpelen van geest moet ook VS -opperbevelhebber Tommy Franks gedacht hebben toen hij op zijn persconferentie die de VRT toonde, kwam beweren dat "onze troepen schitterend werk" leveren. Wat later zagen we Franks even blozen toen hij op de vraag van een journaliste, moest toegeven niet te weten waar Saddam is. Wordt het een tweede Bin Laden-achtervolgingsfeuilleton ?

* Amerikaanse angst, Turkse bemoeienis en Verhofstadts "defensiepoot"

En hoe reageert de Amerikaanse publieke opinie, wou Martine Tanghe weten. Even bellen met Greet Dekeyser in Washington. Die stelde dat "de steun voor de operatie gestaag toeneemt, maar het blijft een verdeelde publieke opinie. Op dit ogenblik zijn in de meeste grote steden protestbetogingen bezig."

Dan kregen we president Bush te horen die op de radio verklaarde dat de oorlog langer kan duren dan sommigen voorspelden.

Dekeyser hernam dan haar reportage van zaterdagmiddag over de angst van de Amerikanen voor terreuraanslagen. Martine Tanghe vroeg haar nog of ze iets wist over Iraakse krijgsgevangenen. Volgens Franks zouden het er tussen de duizend en de tweeduizend zijn. Maar het kunnen er meer zijn, stelde Dekeyser.

De Turkse bemoeienis dan. Onduidelijk is of de Turken Noord-Irak zijn binnengetrokken. Johan Depoortere in Turkije, aan de grens met Noord-Irak, wist het ook niet. De grens is gesloten voor journalisten. Maar Depoortere stelde dat het "ongewoon zou zijn als de Turken Niet in Noord-Irak aanwezig zouden zijn." Hij vertelde ook hoe de Turkse Koerden vrezen dat het geweld zou overslaan.

In eigen land wil premier Verhofstadt dat de Navo-steun aan Turkije herzien wordt als dat land Noord- Irak is binnengedrongen. We kregen Verhofstadt te zien in een fragment uit het Terzake- dubbelinterview met hem en kardinaal Danneels. Verhofstadt verdedigde in het fragment ook nog eens de "Europese defensiepoot".

* Betogingen wereldwijd

Rond 7 u 25 ging het Journaal dan over naar de betoging in Brussel. Voor een verslag van de berichtgeving over de betoging: zie Watch 8.

Na het nieuws over Brussel volgden betogingen elders in de wereld: Londen (meer dan 100.000), Amsterdam (50.000, waaronder ook Gretta Duisenberg), Berlijn (tienduizenden), Londen (nu met beelden van een "schier onoverzichtelijke massa"), Florence (tienduizenden) en San Francisco (weer 200 actievoerders opgepakt).

"Tijd voor een stand van zaken" luidde Tanghe dan een studiobabbel met journalist Jan Balliauw en kolonel Van Caelenberghe (Kleine Broghel) in. Een babbel over de militaire opmars en de precisiebombardementen. Kort was er telefonisch contact met journalist Karskens in Bagdad waar de bommen weer insloegen.

* Journalistieke 'avonturiers' versus journalistieke beperkingen

Vervolgens was er een correspondentie met Rudy Vranckx in Koeweit. Vranckx ging over de toestand in Koeweit (met nog steeds luchtalarm nu en dan), over een autobom in de buurt van Halabja (Noord- Irak) waarbij enkele Koerden een een journalist gedood werden én over het vreemde verhaal van een groepje journalisten die op eigen houtje Zuid-Irak introkken en beschoten werden door Irakezen. Eén van de mannen was een Vlaamse cameraman (werkend voor ITN). Hij wist te ontkomen en deed zijn verhaal. Zijn collega's blijken vermist te zijn.

Waarna Vranckx vertelde hoe de Britse legerleiding "de onafhankelijke journalisten de mantel uitveegde." Maar ja, dat mensen het op eigen houtje proberen, stelde Vranckx, "heeft te maken met de beperkingen die het leger ons oplegt."

Het VRT-journaal sloot af met de Iraakse kunstenaar die in Antwerpen zijn huis openstelt om rouw voor Irak te betuigen.

Merk op dat in de 42 minuten dat dit journaal duurde (inbegrepen het verslag van de vredesbetoging) weer niemand van de vredesbeweging deftig zijn of haar visie op het conflict kon geven. Zal dat op zondag in het 'oorlogs-debat' in de Zevende Dag wel het geval zijn ?

2) Canvas / Terzake: de vraag die Coninx noch Danneels aan Verhofstadt stelden

Terzake nam zoals gewoonlijk het journaal van TV1 licht ingekort over met hier en daar een extra stukje. Nadien volgde een studiodebat met de hoogste politieke en hoogste kerkelijke leider van het land (ongeveer zo werd het aangekondigd): premier V. en kardinaal D.

Het werd een mak gesprek waarin het nogal lang over religie op zich ging. Maar Verhofstadt begon wel met de Amerikaanse aanval op Irak te veroordelen en te wijzen op Blickx' plan tot ontwapening: er was een alternatief. Even verderop werd in een reportage gemeld dat in Londen 1 miljoen Britten betoogden (geen 100.000 zoals eerder gesteld). Ook gewelddadige rellen in Egypte kwamen kort aan bod.

Volgens Verhofstadt is het de Amerikanen in Irak niet te doen om massavernietigingswapens, niet om olie maar om de nieuwe orde die ze in de Arabische wereld tot stand willen brengen.

Aan het eind van de babbel kwam de premier weer aanzetten met zijn Europese defensiepoot die hij samen met Duitsland en Frankrijk op de been wil brengen. "Kan je daarmee dan een oorlog voorkomen ?" vroeg journalist Alain Coninx. Verhofstadt: "dan kunnen we op de beslissingen wegen". Over het feit dat de premier zo een nieuwe bewapeningswedloop in gang zet tussen Europa en de V.S. stelden noch Coninx noch kardinaal Danneels de premier een vraag.

3) VTM: een vleugje mediakritiek inbegrepen

Het VTM-avondjournaal van 22/3 opende met nieuwe bombardementen op Bagdad en andere steden. Ook hier zagen we beelden van de mysterieuze zender Abu Dhabi TV.

Vanuit zijn hoofdkwartier in Qatar "briefte" de Amerikaanse legerbevelhebber Tommy Franks de pers.

Terwijl VTM beelden bleef tonen van Amerikaans en Brits wapentuig hoorden we dat de Amerikanen zowat alles inzetten wat ze in huis hebben, inbegrepen "domme bommen" voor de Republikeinse Garde in Noord-Irak. Van de schade die die "domme bommen" dan wel aanrichten: geen beelden, geen vragen.

Franks: "onze troepen doen het 'magnificent'"

Terug in de VTM-studio werd gewezen op de burgers in Bagdad die geraakt werden: drie doden en 207 gewonden. Behalve de paleizen van Saddam moest ook een vakantie-centrum er aan geloven. Waarna we een gewond kind in een ziekenhuis en gewonde mannen te zien kregen. Weer werden de Iraakse cijfers van "3 doden en 207 gewonden vannacht" vermeld. Net als op VRT zagen we daarna kinderen in schuilkelders. In totaal kregen we zo'n 55' seconden beelden van het leed van de burgers van Bagdad.

Via een telefonische correspondentie met de Vlaamse pater Van Vossel vernamen we dat de Irakezen heel strijdlustig zijn, dat ze achter hun leider staan, zich gekrenkt voelen.

Enige verklaring daarvoor geeft VTM ook: "De Iraakse media zwepen de bevolking op om zich te verzetten." Waarop de pater: "Radio en televisie spelen vaderlandse liederen. Ze verspreiden de berichten dat het Iraakse leger het heel goed doet. Dat ze de vijand verslaan."

* Van Navo-baas tot pacifist ?

In de VTM-studio vroeg journalist Chris Borggraeve vervolgens aan Willy Claes: "Hoe gaat Amerika de wereld uitleggen dat dit soort zware bombardementen nodig zijn om Hoessein uit te schakelen."

Claes antwoordde zoals het hem past, omstandig. Enkele citaten. Hij begon met: "Ik weet niet of ze het gaan uitleggen. (...) Dit is de bevestiging van de supermacht in de wereld van vandaag." Claes wees er op dat het erger had kunnen zijn: "wat als twee grootmachten met die middelen tegen elkaar zouden opkomen ?"(...) "Wij hebben voldoende vernietigingspotentieel om heel de planeet te vernietigen. Er is dus maar één dubbele richting die we moeten volgen: dat is die van de preventieve politiek (...) (niet toestaan bv. dat Irak jarenlang de VN negeert) "en we moeten ten tweede veel meer initiatieven nemen ter ontwapening. Die technologie altijd maar verder laten gaan in het perfectioneren en het verhogen van de vernietingsmacht, dan moet het eerder vroeg dan laat met de mensheid verkeerd lopen. Ontwapenen is het enige middel."

* "Mensen willen hier geen tanks maar hulp"

VTM gaf vervolgens een overzicht van de grondoorlog in het Zuiden van Irak. Met als opmerkelijkste vermelding dat er bij de strijd om Basra 50 doden zouden zijn gevallen (Irakezen).

Na een kort intermezzo over het optreden van de Turken in Noord-Irak (Turkije ontkent dat), informeerde Patrick Van Gompel vanuit Koeweit over de lotgevallen van een Belgische cameraman (Daniel Demoustier) die een hachelijk avontuur overleefde, hetgeen van de collega's die hem vergezelden nog niet geweten is. Volgens Van Gompel heb je "hier twee soorten journalisten: zij die met het leger optrekken en zij die vrij opereren." Maar de Britten verbieden de journalisten om de grens over te gaan.

Vanuit New York vernamen we vervolgens dat president Bush naar zijn buitenverblijf gevlogen is, dat de gewone Amerikanen de oorlog "opwindend en overweldigend" vinden en dat ze de uitleg over de slimme bommen slikken. "Er is hier nu wel een beetje verderop een betoging aan de gang" ... Maar bij die mededeling blijft het merkwaardig genoeg. Geen beelden ervan.

In Vilvoorde mag Boudewijn Van Spilbeeck op zijn muurkaart nog eens voor strateeg spelen en uitleggen hoe 'special forces' achter de linies opereren en bv. voorkomen dat bruggen tot ontploffing gebracht worden.

"Blijft onduidelijk hoe de Iraakse bevoking op de Amerikaanse troepen reageert", vernemen we vervolgens. De weerstand is in ieder geval her en der sterker dan verwacht. Na wat info over de krijgsgevangenen, wordt verder ingegaan op de "ambigue houding" van de Irakezen in het zuiden tegenover de Amerikanen. "Mensen willen hier geen tanks maar hulp" vat één van de Irakezen het krachtig samen.

* "Heel behulpzaam, maar zo krijg je wel eenzijdige informatie"

Aan Amerikaanse en Britse krant vielen al minstens 25 doden, rekent VTM voor. Waarbij we beelden van ouders van gesneuvelden zien.

"De tegenstanders van de oorlog blijven betogen": massaal in Londen, ook in Madrid en elders in Spanje, in Amsterdam (20.000), Parijs (tienduizenden met opvallend veel Koerden), in de V.S. en in Gaza waar de Palestijnen tegen de oorlog en voor Saddam betogen.

Het verslag van de betoging in Brussel dat dan volgt, brengen we in de mediawatch 8.

Op dat betogingsverslag volgt een gesprek met Willy Claes over de betoging en haar impact (zie eveneens in nr 8). Daarna ging VTM over tot de sportberichtgeving.

Na het sportnieuws kwam de commerciële omroep nog even terug op Irak. Eerst met een item over de rol van de media. In de inleiding wordt gesteld dat "we het echte slagveld niet te zien krijgen. (...) Amerikanen en Irakezen willen allebei de publieke opinie voor zich winnen en dus proberen ale partijen de berichtgeving te sturen."

Eva Peeters heeft het in haar verslag even over de opkomst van de videofoon. Dat de Amerikanen geen beelden willen laten filmen van het slagveld wijt ze aan Vietnam. Toen keerde de publieke opinie zich tegen de overheid na het zien van gruwelijke beelden. Ook de Iraakse regering pakt het nu anders aan dan in 1991." Eén verschil is dat ze CNN bevolen hebben om Bagdad te verlaten. Een ander is dat ze niet meer Saddam op geforceerde wijze zullen opvoeren, terwijl hij een Amerikaans kind probeert vriendelijk tegenover hem te doen zijn. Dat én het opvoeren van een Amerikaanse piloot die zich tegen de V.S. keerde, heeft destijds tegen de Irakezen gewerkt. "Ze gaan nu proberen om de publieke opinie aan hun kant te krijgen of te houden door zo menselijk mogelijk over te komen", aldus admiraal Herteleer die even zijn visie komt geven.

Eva Peeters geeft nadien een voorbeeld van een journalist van Skynews (waar VTM ook beelden van overneemt) die met Britse troepen optrekt en die als er iets gebeurt, aan die troepen om uitleg vraagt. "Heel behulpzaam, maar zo krijg je wel eenzijdige informatie" stelt Peeters.

Afronden doen VTM en Chris Borggraeve met een reportage over op legeruniformen gebaseerde mode ... Waarna nog de aankondiging van een speelfilm op Kanaal 2 zaterdagavond volgt: het in het Irak van na de eerste Golfoorlog gesitueerde 'Three Kings' ...

4) RTBF: amper 27 seconden beelden van gewonde Irakezen

Van de RTBF volgden we op zaterdag 22/3 het journaal van 22 u 30. Een kort overzicht.

Het journaal begon met volgende onderwerpen: bombardementen op Bagdad, grondoorlog in het Zuiden, berichten over Iraakse leiders die zouden uitgeschakeld zijn, de strijd om Basra, helicoptercrash en journalisten-slachtoffers ...

Dan volgde een luikje over de Iraakse slachtoffers.

We zien gedurende 7 seconden beelden van een gewonde man en een huilend kind. Een dokter komt vertellen over de families die binnengebracht werden. Dan zien we weer beelden van gewonde mensen (gedurende 20 seconden) maar daarbij komt het commentaar dat het Internationaal Comité van het Rode Kruis niet bevestigd heeft dat het hier echt om gewonden van de bombardementen gaat.

Resultaat: de RTBF besteedt in zijn half uur durend journaal amper 27 seconden aan beelden van gewonde Irakezen en ontkracht dan nog eens die beelden door de verklaring over het Rode Kruis ... We zullen de RTBF ook eens een mailtje moeten zenden ...

Nadien ging het RTBF-journaal verder over de Turken, de houding van de EU, de Iraakse krijgsgevangenen, de situatie in Koeweit (met een reportage en correspondentie van ter plekke) en het optreden van de B52 en andere Amerikaanse bommenwerpers. Ook op de RTBF komen de beelden van het brandende Bagdad van Abu Dhabi TV.

Vervolgens gaat het over de betoging van zaterdag in Brussel (zie mediawatch 8) en die in andere landen, met ook hier beelden/berichten van/over de "impressionante" betoging in Londen, van betogingen in Parijs, Italië, Spanje, Duitsland, Nederland, Indonesië, Bahrein ... Voor de V.S. meldt de RTBF wel ook een "pro-Bush-betoging" ...

Het RTBF-journaal van 22 u 30 werd afgerond met een reportage over de voorbereiding van de Oscar- uitreiking, over de start van de verkiezingscampagne van Ecolo én een luikje sport.

arch/ive/ief (2000 - 2005)