arch/ive/ief (2000 - 2005)

Wat nu volgt is gebaseerd op zo'n 3,5 u tv-journaals. Vooreerst het VRT-journaal van 19.00 u dat 'herstartte' om 20.00 u en vandanaf vooral discussies bracht. Vanaf 20 u 10 werd het RTBF-journaal op La Deux gevolgd dat duurde tot 20 u 50. Dan werd het slot van het extralange VRT-journaal gevolgd (tot 21.05) en tot slot werd de opname bekeken van het één uur en tien minuten durende VTM-journaal van 19.00 u.

* Klassieke aanpak

De drie journaals hadden het bijna uitsluitend over de aanval op Irak. VRT en VTM lieten aan het eind wel kort de politieke problemen in Antwerpen en de betoging vandaag van het stadspersoneel aan bod komen. Op RTBF en VTM maar niet op de VRT (toch niet in het eerste uur) werd in de marge van het oorlogsnieuws, ook de Europese top in Brussel gecoverd.

De drie zenders volgden een gelijkaardige aanpak: een overzicht brengen van de gebeurtenissen van de dag met daartussen commentaren van journalisten en deskundigen in de studio en daarbuiten plus nieuwsflitsen van de bombardementen op Bagdad die live tijdens de journaals plaats vonden.

* Toegang internationaal beeldmateriaal en correspondenten

De drie journaals brachten alle drie een bijna uitsluitend op Westerse bronnen gebaseerd verslag van de eerste oorlogsdag. Geen enkele van de drie zenders toonde (als dusdanig vermelde) beelden van bv. Al Jazeera noch van andere Arabische omroepen, overheden of andere instanties. Wel hadden ze alle drie beelden van de speech die Saddam Hoessein zou hebben afgelegd na de eerste bombardementen van donderdagochtend.

De VRT beschikt wel nog steeds over een uitgebreidere toegang tot internationaal beeldmateriaal (al levert dat dan soms alleen maar groene nachtbeelden op) dan VTM, wat de commerciële omroep er toe aanzette om meer met lange discussies in zijn journaal te werken, met een journalist die in het lang en breed de toestand op een kaart aangaf alsook om zich iets meer op eigen correspondenten te baseren. Voor VTM zijn dat er drie: Patrick Van Gompel die een sfeerverslag uit Koeweit bracht, Luc De Smet die de onrustige toestand in Jordanië beschreef en Bart Van Doorne in New York. VRT had de pech dat Rudi Vranckx niet op tijd in Koeweit raakte, maar de zender had wel direct contact met de Nederlandse correspondent Arnold Karskens (De Nieuwe Revu) in Bagdad. In Washington volgt Greet De Keyser de ontwikkelingen.

De RTBF heeft eigen mensen in Koeweit (Philippe Lamair), Washington (Philippe Gassot) en Jordanië. Wat Pascale Bourgaux vanavond in Amman te vertellen had was echter van zo'n anecdotische aard dat het nauwelijks iets bijbracht. Lamair daarentegen gaf een interessant beeld van hoe de Koeweiti's tegen de toestand aankijken.

* "Onwaarschijnlijk moeilijk"

De moeilijkheid om informatie aan het front te vergaren werd als geen ander beklemtoond door Patrick Van Gompel in Koeweit. Terwijl al de andere correspondenten die we vandaag op de diverse netten (ook BBC World, CNN ...) aan het werk zagen de indruk wekten dat ze ter plekke uitstekend op de hoogte waren, verklaarde hij: "Het is ongelooflijk moeilijk om hier informatie te bekomen, onwaarschijnlijk moeilijk."

Een andere journalist die zijn 'onmacht' moest erkennen was VRT-man Peter Verlinden die na het verwerken van de binnenstromende berichten, in de nieuwsstudio stelde: "Het is ook voor ons heel moelijk om te weten wat we zien." "Helaas hebben we geen correspondent in Bagdad" voegde hij er aan toe.

* Overheidsgetrouw (Bush kon er nog om lachen)

Uitgebreid aan bod kwamen zowel de Amerikaanse overheden (de oorlogsspeech van Bush kennen we ondertussen bijna uit het hoofd ) als de Belgische autoriteiten. De VRT achtte het zelfs gepast (of 'ogenopenend' ?) om beelden te tonen van president Bush die net voor zijn oorlogsspeech nog grapjes maakte naar de camera. Van een slecht geweten heeft hij alvast geen last.

Ook VS- minister Rumsfeld kwam herhaaldelijk op de drie zenders aan bod, onder andere met zijn bewering dat Amerika niet alleen, maar samen met een brede internationale coalitie ten strijde trekt. "Dit is het werk van een coalitie, niet een unilaterale actie zoals de media het stellen" hoorden we hem verklaren in het VRT-journaal. Op BBC World beweerde hij zelfs dat 35 landen de VS steunen, maar hij verzweeg daarbij dat bv. de bevolking van landen zoals Australië en Groot-Brittannië helemaal niet achter de VS staan.

Op de VRT hoorden we wel kritiek op de mislukte poging om Saddam 'uit te schakelen.' "Dat is de eerste misser van de oorlog" vroeg Stef Wouters aan Greet Dekeyser die volmondig met ja antwoordde.

Bij de eigen politici had RTBF het meeste 'succes'. De omroep slaagde er als enige in om wel twee ministers naar zijn studio te halen: vicepremier Michel en minister van defensie Flahaut.

Alle drie brachten de omroepen de geruststellende verklaringen van o.a. minister Duquesne over de veiligheid in eigen land: er wordt niet gevreesd voor aanslagen.

VTM was dan weer de enige van de drie die de op papier hoogste autoriteit ter wereld een statement liet brengen: VN -secretaris-generaal Kofi Annan mocht anderhalve minuut lang enkele zalvende uitspraken doen.

* Vredesbeweging niet in de studio's uitgenodigd

Van de kant van de echte oppositie tegen de oorlog - de vredesbeweging en een organisatie zoals AEL - werd er niemand uitgenodigd in de studio's daar waar vanavond zowel bij VRT als VTM de rechtse militaire prof Luc De Vos opdook, naast andere militaire specialisten (admiraal Herteleer bij VTM en een ex-Amerikaanse militair, Bill Bergman bij VRT). VTM had ook nog de ondertussen veroordeelde ex-Navo-secretaris-generaal Willy Claes. VRT liet twee 'niet-militaire proffen' over het al dan niet legale karakter van de overval discussiëren.

* Hoe werd het binnenlands protest voorgesteld ?

De voorstelling van het protest tegen de oorlog - het politiek moeilijkste luik van de journaals - gebeurde vrij anecdotisch.

In zijn internationaal protest-overzicht liet de RTBF aan bod komen: Washington, L.A., Australië, Pakistan, Indonesië, Italië, Berlijn, Athene, Zwitserland en Parijs. VRT bracht ook zo'n overzicht, met hier de vermelding dat het bij een betoging in Egypte (Caïro) zo uit de hand liep dat er zeker 14 mensen gewond raakten.

De drie zenders brachten een overzicht van de protestacties in eigen land en focusten daarbij vooral op de eigen regio. Alle drie hadden ze het protest in Brussel. De RTBF toonde daarnaast Luik. VRT en VTM brachten Gent, Antwerpen en Leuven. Enerzijds lag de nadruk op het ludieke karakter van het protest (zeker in Gent), anderzijds op het grimmige karakter ervan in Brussel en Antwerpen.

Van het protest in Brussel liet RTBF aan het woord: Arnaud Ghys van het 'Platforme belge contre la guerre en Irak', Jan Vande Putte van Greenpeace plus gewone betogers en een ULB-student. De VRT had het over twee tot drieduizend mensen aan de Ambassade en toonde onder andere een Amerikaanse die uit protest haar Amerikaans paspoort vernietigde. Onder de betogers werden zowel Nelly Maes, Mieke Vogels als Pierre Carrette opgemerkt. Aan het eind meldde de commentaar "dat op dit moment de situatie helemaal uit de hand loopt."

Over de betogingen in Antwerpen meldde de VRT dat de PVDA en AEL een vierhondertal betogers bijeenbrachten. We kregen korte uitspraken van Dyab Abou Jahjah en Peter Mertens (PVDA) die stelde dat er betoogd zal worden zo lang als de oorlog duurt. Gemeld werd dat de betoging chaotisch verliep en dat er betogers opgepakt werden.

VTM spande de kroon in het agressief voorstellen van het binnenlands protest. Het begon met het protest in Antwerpen. De altijd geheimzinnig lachtende Marleen Van Hecke bracht verslag uit over de toestand in Antwerpen en leidde een reportage in van Johan Van Rooy. Die had het over: "Alweer een woelige dag in Antwerpen met dit keer een 300 jonge migranten in de hoofdrol die luid schreeuwend door de straten trokken en hun afkeer voor de aanvallen van de V.S. op Irak lieten blijken. Ook nu weer verscheen Dyab Abou Jahjah op het toneel". Dan mocht Abou Jahjah kort verklaren dat er veel sympathie is ontstaan voor het Iraakse volk, dat het nu geen tijd is om over de dictatuur te praten maar voor het verzet tegen Amerika.

Van Rooy ging verder: "De manifestatie begon rond 5 u vanmiddag met de bestorming van het standbeeld van Brabo. Al die tijd was een indrukwekkende ordemacht van de politie op de been." (We zagen ondertussen beelden van overvalwagens.) "Ook al omdat er eerder op de dag een 1000-tal studenten betoogden voor de vrede. De politie was dus op het ergste voorbereid." Voorwaar een staaltje van tendentieus commentaar en dan moet je er het sensatiezoekende stemmetje van Van Rooy nog bij horen ... Nadat hij politiewoordvoerder Fons Bastiaenssens die het had over het goed overleg met de betogers, aan het woord had gelaten eindigde Van Rooy zo: "De politie blijft de hele nacht waakzaam om op te treden tegen gewelddadige uitlopers van de vredesbetogingen."

Vervolgens bracht VTM een verslag van het ludieke protest in Gent (bijna een openluchtfestival, met entertainers zoals Luc Alloo en Jan Hoet), van het protest in Leuven, aan de Brusselse Sint-Lucas- school én in de vooravond in Brussel waar het "een grimmige betoging" werd aan de Amerikaanse ambassade. Hier werden aan het woord gelaten: Han Soete (Stop USA), Jozef De Witte (11.11.11) en minister Mieke Vogels. Het verslag legde verder de nadruk op het "indrukwekkend machtsvertoon van de politie" die het waterkanon gebruikte en op de licht ontvlambare toestand. Volgens Aagje Vantomme was het verkeer in Brussel, mede door de Europese top én het bezetten door betogers van de Kleine Ring aan de Amerikaanse ambassade, "één chaos".

* Het protest in de Kamer

In het Belgisch parlement werd donderdag gediscussieerd over de oorlog én de Amerikaanse wapentransporten doorheen België. De drie omroepen stelden de vraag of die transporten kunnen blijven doorgaan. Bij de RTBF praatte Louis Michel er zich in de studio onderuit met het antwoord dat de Amerikanen en Britten onze vijanden niet zijn. En passant pleitte hij voor een Europees leger. Nu hebben de V.S. volgens hem "een politieke, economische, militaire en culturele macht zonder tegenhanger".

Op VRT en VTM zagen we hoe Peter Vanhoutte van Agalev en Dirk Vander Maelen van SP.a vroegen om de wapentransporten te stoppen, maar Verhofstadt wees - zoals ook RTBF toonde - hun verzoek keihard af. De groene en socialistische ministers op de parlementsbanken zwegen.

Dat Verhofstadts bewering dat België zijn internationale overeenkomsten moet uitvoeren, wellicht niet kloppen, dat werd niet uit de doeken gedaan.

Bij de RTBF begroef defensieminister Flahaut de problematiek onder zijn belofte om voor 8 miljoen euro aan humanitaire hulp aan Irak te geven, hulp die volgens hem door de Belgische luchtmacht moet gebracht worden.

* Waar bleef de visie van de Belgische Arabieren ?

Slechts één van de drie omroepen, het commerciële VTM, kwam op het idee om naar de mening te peilen van de "gewone" Arabieren in België. De commentaar leidde het stukje daarover aan het eind van het VTM-journaal als volgt in: "Terwijl de Arabisch Europese Liga oproept tot hard protest tegen de oorlog, is er de stille tegenkanting van andere moslims in ons land. Zij zijn het niet eens met de militaire aktie van de Amerikanen maar ze zijn het ook niet eens met wat in Irak gebeurt. Ze noemen Saddam een tiran."

Daarna volgden enkele korte interviews, opgenomen op de Brusselse vroegmarkt, met een handvol mensen van Arabische origine.

Een woordvoerder van een 'allochtone' organisatie of een politieke vertegenwoordiger (Dyab Abou Jahjah op VTM uitgezonderd), kregen we in al de journaals niet te horen daar waar VTM bv. wel aandacht had voor Belgische radio-amateurs die het contact met hun Iraakse collega's kwijt zijn ....

* Verschillende accenten, hemeltergende oppervlakkigheid soms

Elk van de drie omroepen legde naast de vele overeenkomsten, toch ook verschillende accenten. Zo werden we het best ingelicht over de situatie in Turkijen en bij de Koerden door de RTBF. De RTBF bracht - in het interview met Flahaut - ook als enige het thema van de eventuele opvang in België van Iraakse vluchtelingen aan bod.

Op de VRT kwam dan weer "de ergste nachtmerrie" van het Amerikaanse leger goed aan bod: het moeten vechten in de straten van Bagdad. De openbare omroep bracht ook de reactie van de beurzen én een degelijk overzicht van de internationale politieke reacties, waarbij vooral die van de Russische president Poetin scherp klonk: "Dit is een grove politieke fout."

Onduidelijk was donderdagvond nog of de Irakezen al dan niet 'opnieuw' olieputten in brand gestoken hebben. VTM liet VS- minister Rumsfeld daarover spreken maar die was er ook niet zeker van. Een propagandazet van hem om dat nu te suggereren ? Bij de eerste golfoorlog veroorzaakten die branden een enorme ecologische ramp stelde het VTM-commentaar. En nu heeft president Bush opgeroepen om het niet nog eens te doen.

Onduidelijk was eveneens of Irak donderdag al dan niet 'verboden' Scut-raketten op Koeweit afvuurde. Irak ontkende.

Tot slot moet nog de oppervlakkigheid in de berichtgeving aangestipt worden. Zo was de 1 minuut korte berichtgeving van de VRT over de houding van Turkije een schoolvoorbeeld van nietszeggende oppervlakkigheid. Je kreeg twee schijnbaar tegengestelde berichten: Turks parlement besloot tot openstelling voor de Amerikanen van het Turks luchtruim; Turkse president veroordeelde de Amerikaanse aanval. Maar naar duiding of uitleg daarbij kon je fluiten.