arch/ive/ief (2000 - 2005)

Doha Ontwikkelings Ronde?

Nu de richtdatum voor het verzenden van de voorlopige lijst liberaliserings-aanbiedingen dichterbij komt, stijgt ook de politieke spanning. Eerder al werd duidelijk dat vele ontwikkelingslanden er niet in slagen het helse onderhandelingsritme te volgen en bijgevolg dan maar geen aanvragen indienden. Van de 109 landen die van de EU een lijstje te liberaliseren sectoren ontvingen, stuurden slechts 27 landen iets terug. 82 overwegend ontwikkelingslanden slaagden er dus niet in hun ‘offensieve belangen' om te vormen tot een verlanglijstje liberaliseringen of hadden misschien helemaal geen offensieve belangen.

Het totale gebrek aan onderhandelings- en onderzoekscapaciteit bij vele ontwikkelingslanden en de weigering van het Westen daar terdege rekening mee te houden en tenminste een moratorium op de onderhandelingen af te kondigen, toont nogmaals aan dat de zogenaamde Doha Ontwikkelingsronde niets met ontwikkeling, maar alles met plat eigenbelang te maken heeft.

Voor de liberaliseringsaanbiedingen dreigt hetzelfde te gebeuren. Hamid Mamdouh, directeur van het department Handel in Diensten bij de WTO, stelde onlangs dat hij verwacht dat slechts enkele lidstaten de deadline van 31 maart 2003 halen. De VS, EU, Japan en Canada zouden zich wel aan strikt aan de deadline houden om de credibiliteit van de WTO-onderhandelingen op te houden. Gezien de steeds luider klinkende roep om een moratorium op de onderhandelingen om een voorafgaand publiek en parlementair debat mogelijk te maken, valt deze gehaastheid van de Europese Commissie echter steeds moeilijk te verdedigen.

Die credibiliteit van de WTO/GATS-onderhandelingen staat onder druk doordat de onderhandelingen over geneesmiddelen in het TRIPS-comité en over subsidies aan de landbouw muurvast lijken te zitten. De belofte die in Doha aan de ontwikkelingslanden gemaakt werd om licenties te voorzien voor de productie van levensnoodzakelijke goedkope geneesmiddelen voor ziektes zoals AIDS/HIV, malaria en tubercoluse wordt geblokkeerd en uitgehold door de Amerikaanse pharma-maffia.

Deze Amerikaanse multinationals zijn daarmee indirect verantwoordelijk voor de 13.000 doden die dagelijks (!) sterven aan een van deze drie ziektes. En dan maken ze nog niet eens 20% van hun verkoop in de ontwikkelingslanden (en die 20% is dan nog vooral aan de lokale elites en middenklassen) … . De onderhandelingen over landbouw zitten muurvast omdat de EU, maar ook Japan, totnogtoe weigert de subsidies aan haar landbouwers terug te draaien. Een nieuwe crisis in de WTO lijkt onafwendbaar.

Geen automatisch krediet voor autonome liberaliseringen.

Dat deze onderhandelingsronde helemaal niet rond ontwikkeling draait werd ook duidelijk toen de WTO-lidstaten recentelijk een akkoord bereikten over ‘autonoom ondernomen liberaliseringen'. Autonome liberaliseringen zijn liberaliseringen die buiten de regionale of multilaterale handelsakkoorden als de GATS ondernomen werden.

De ontwikkelingslanden die onder druk van het IMF en de Wereldbank heel wat ‘autonome' liberaliseringen ondernomen hebben waren vragende partij om deze liberaliseringen automatisch te laten omzetten in onderhandelingskredieten. De ontwikkelde landen gingen uiteindelijk niet op die eis in en het akkoord is nu dat de onderhandelingskredieten bilateraal onderhandeld worden tussen de lidstaat die kredieten vraagt en de lidstaat die de voordelen van de liberalisering plukt. Met andere woorden, het akkoord is een lege doos. De ontwikkelingslanden krijgen geen enkele legale garantie dat ze autonome liberaliseringen in onderhandelingskredieten kunnen vertalen.

En hoe gaat het ondertussen met Pascal?

In Europa bouwt het anti-GATS verzet zich steeds verder uit. Onlangs, op 13 februari, was er nog een succesvolle Europese anti-GATS-dag. Directe actie waarbij overheidsgebouwen en publieke diensten uitverkocht worden, hoorzittingen en resoluties in regionale en nationale parlementen, steden die zich GATS-vrij verklaren, … . Europees Commissaris Lamy heeft het niet onder de markt. Enkele maanden geleden kondigde hij aan dat geen enkele publieke sector het voorwerp zou uitmaken van een liberaliseringsaanbod. In februari luidde het echter al dat de postsector getroffen zou worden. Op 19 februari gaf hij toe dat ook de Europese energie- en waterdistributiesector niet buiten schot zal blijven. Dat laat alvast weinig goeds vermoeden voor zijn belofte dat onderwijs, gezondheidszorg en audio-visuele diensten (film, muziek, tv-programma's, …) buiten de Europese GATS-liberaliseringen gehouden zullen worden.

Wat de audio-visuele sector betreft zijn er alvast donkere wolken aan de horizon. De druk vanuit Frankrijk, die haar filmindustrie wil beschermen tegen Holly & Bollywood-produkties respectievelijk vanuit de VS en India, zorgden er tot nog toe voor dat Lamy, zelf een Fransman, zich niet al te veel op dit terrein waagde. De VS, India, Japan en nog een tiental andere landen echter verenigden zich in de ‘Vrienden van de Film'-groep. Deze groep wil stevig gaan lobbyen voor de liberalisering van de handel in audio-visuele produktie.

Japan, dat sterk staat in animatie-films (zoals manga-films), zou vooral geïnteresseerd zijn in het elimineren van de beperkingen op de handel in audio-visuele producten in een aantal Aziatische landen zoals Zuid-Korea. Dit is voor Zuid-Korea, dat decennia lang bezet werd door Japan, een bijzonder gevoelig thema. Japan argumenteert echter dat het zelf in 1995 (bij oprichten WTO) al uitgebreide liberaliseringen doorvoerde in haar audio-visuele sector. In een sneer naar de Europese Commissie voegde Makita Shimokawa, de Japanse toponderhandelaar voor de GATS, daaraan toe dat Japan geen sectoren a priori zou uitsluiten van de onderhandelingen.

Vrije beweging van arbeidskrachten.

Een ander gevoelig GATS-thema zijn de zogenaamde ‘mode 4'-barrières. Mode 4 is een van de vier manieren om de internationale handel in diensten te organiseren zoals vastgelegd in de GATS. Het slaat op de internationale mobiliteit van diensten leverende professionals. Vooral een aantal ontwikkelingslanden zoals India (oa. voor haar computerspecialisten) zijn hier vragende partij. De Europese Commissie liet ook al verscheidene keren weten voorstander te zijn van een selectieve ‘import' van buitenlandse arbeidskrachten.

Maar de politieke gevoeligheid van het immigratie-thema maakt het moeilijk hier een akkoord te bereiken. Bovendien wordt hier de reactie van de vakbonden gevreesd. Die zijn terecht bezorgd dat de import van buitenlandse werknemers een neerwaartse druk op de lonen en werkomstandigheden zal teweegbrengen. Daar komt nog eens de al dan niet reële terroristische dreiging bovenop.

België verzet zich trouwens tegen het huidige mode 4-voorstel van de Commissie omdat het in de arbeidswetgeving looncriteria gebruikt in plaats van kwalificatie-criteria. Dat verhindert dat tijdelijke geïmmigreerde arbeidskrachten onder het standaardloon gaan werken. De Belgische positie is dat lonen, niet kwalificaties, kwaliteitsvolle werkgelegenheid bepalen. België zou ook bezwaren hebben tegen de voorstellen van de Commissie in de maritieme - en luchtvaartsector, voor postdiensten en diploma's en de herclassificering van milieu- en energiediensten.

Europa de zwakke WTO-schakel?

Al deze hete hangijzers en een nakende crisis betekenen echter niet dat de strijd gewonnen is. Twee jaar na de crisis in Seattle stond de WTO er terug, sterker dan tevoren. Bovendien lijkt de crisis gewoon nodig te zijn om een aantal gevoelige zaken (vooral hervormingen van landbouwsubsidiëring) erdoor te drukken en door de zure appel heen te bijten. Er staat voor de rijke landen teveel op het spel om de boel nu te laten ontploffen. De EU en de VS zijn druk doende om binnen de WTO onderhandelingen over investeringen op te starten. De MAI is terug van nooit weg geweest en de WTO dreigt een WEO te worden, een Wereld Economische Organisatie.

Hoe gevaarlijk nieuwe investeringsonderhandelingen in de WTO echter ook zijn, de GATS blijft de belangrijkste focus van de anti-WTO campagne in het Westen. Simpelweg omdat investeringsstromen in het Westen reeds door de OESO gereguleerd worden en hier dus minder opschudding over kan gecreëerd worden dan over de GATS. De meeste organisaties en bewegingen binnen het wereldwijde ‘Our world is not for sale'-netwerk zijn het er dan ook over eens dat de GATS-onderhandelingen de zwakste schakel zijn van de huidige Doha onderhandelingsronde in de WTO. En het ziet er naar uit dat vooral Europa goed op weg is ‘zand in de WTO-machine' te strooien.

Al moeten we niet te vroeg juichen. De GATS-resolutie die op 12 februari in het Europees Parlement gestemd werd is een teleurstelling. De resolutie vraagt vooral om meer transparantie. Amendementen die vroegen om een tijdelijk moratorium op onderhandelingen, een waterdichte uitsluiting van publieke diensten uit de GATS en meer controle van het Europees Parlement over handelsverdragen haalden het niet. Verschillende Euro-parlementairen die het parlementaire verzet tegen de GATS aanvoerden zoals de Groene fractie (EFA) en de socialistische Harlem Desir stemden tegen de uiteindelijke resolutie. Liberalen, christen-democraten en de meeste sociaal-democraten stemden voor.

Maar zelfs wat de weinig radicale eis van transparantie betreft is er nog een lange weg te gaan. België neemt ook hier een relatief gezien behoorlijk harde houding aan. Samen met Oostenrijk, is het wat transparantie van de onderhandelingspositie betreft een koploper in de EU. Al bleef de transparantie beperkt tot de toelating voor parlementsleden, NGO's, vakbonden en werkgeversorganisaties om de voorlopige documenten in te kijken tijdens een consultatie-sessie. In Italië en Duitsland werd helemaal niets getoond. Ondertussen beschuldigt de Commissie België ervan verantwoordelijk te zijn voor het perslek. Volgens Erik Wesselius van GATSwatch, die de gelekte documenten publiceerde (documenten die trouwens al weer gedateerd zouden zijn), is deze beschuldiging onterecht. Feit blijft dat lekken nog altijd de belangrijkste bron van informatie blijven over de GATS-onderhandelingen en er dus nog een lange weg te gaan valt alvorens de onderhandelingen democratisch genoemd kunnen worden, ook voor België.

Interessant citaat uit persoonlijke e-mail:

"... aujourd'hui la guerre semble imminente. Rappelons-nous que le FMI et la Banque mondiale ont été créés en juillet 1944, en pleine guerre mondiale, sous la domination militaire, économique et financière des États-Unis. Le Combat pour la paix est notre combat, mais la guerre ne doit pas désarmer le combat contre le projet OMC."