18 mei en de radicale linkerzijde in Vlaanderen

Tijdens haar jongste congres sprak de SAP zich opnieuw uit voor de opbouw van een links electoraal alternatief, links van de groenen en de sociaal-democraten. De campagne van die twee laatste zal immers draaien rond de verdediging van het beleid van paars-groen. Tegelijkertijd stelde het congres vast dat de mogelijkheden voor de opbouw van zo'n links alternatief er de jongste jaren niet op vergrootten. Vandaag worden we inderdaad met heel wat moeilijkheden geconfronteerd. We zoomen in op de situatie in Antwerpen en Oost-Vlaanderen.

Waarom toont de SAP interesse in wat er zich afspeelt rond de AEL? Zeker niet omdat we het zomaar eens zijn met alle concrete voorstellen van Dyab Abou Jahjah, dat maakten we al eerder duidelijk. AEL is een migrantenzelforganisatie die een eigen politieke structuur tracht uit te bouwen voor één van de meest onderdrukte lagen in deze samenleving. Bovendien doet AEL dat wars van de 'grote' politiek. Dat op zich maakt AEL een interessant fenomeen voor revolutionaire socialisten. Het maakt ook dat de SAP de dialoog met deze groep wilde aangaan, zonder op welke wijze dan ook de evidente meningsverschillen met AEL te verdoezelen. Discussie maakt trouwens dat je deze organisatie beter in al zijn aspecten leert kennen. Dit leverde soms verrassende resultaten op. Enerzijds zijn er de verwerpelijke uitspraken van Abou Jahjah over de positie van de vrouw binnen een jong gezin, anderzijds stel je vast dat AEL voor de meerderheid uit jonge en mondige vrouwen bestaat die tijdens publieke meetings vaak geen blad voor de mond nemen. Via discussie hoedt men zich met andere woorden voor overhaaste en algemeen geldende conclusies.

AEL wist onze politieke interesse nog meer te wekken toen het voorstelde om een lijst in te dienen bij de verkiezingen van 18 mei en zelf beweerde dat te willen doen met communisten, trotskisten, ecologisten, andersglobalisten... Met andere woorden, een lijst links van regerend links, geworteld in verschillende sectoren van het sociaal verzet in Vlaanderen.

De SAP besloot hierover een losse babbel op te starten met AEL, daarvan kon je een verslag lezen in dit blad. Intussen voerden anderen overigens dezelfde discussie. Ondermeer ten huize Jaap Kruithof vond een vergadering plaats, waaraan toch een aantal progressieve intellectuelen deelnamen. Deze groep rond Kruithof en ook Ludo Abicht stond aanvankelijk positief tegenover het voorstel van AEL. Er werd een ontwerp gemaakt voor een steuntekst, zelfs deelname aan de lijst leek niet op voorhand uitgesloten. Vanuit het kamp van Kruithof werden er een aantal voorwaarden gesteld, die te maken hadden met de scheiding tussen kerk en staat en de gelijkheid tussen man/vrouw, homo/hetero. Ook moest er een ondubbelzinnige veroordeling van de aanslagen van 11 september 2001 komen. Ten slotte hadden zowel de groep rond Kruithof als de delegatie van de SAP dezelfde algemene bemerking (zonder enig onderling contact): het zou moeten gaan om een echte open linkse lijst en dus geen kartelformule tussen AEL en bestaande linkse partijen (al zouden er natuurlijk ook militanten van linkse partijen moeten figureren op de lijst).

Inmiddels werd de lijst van de AEL halfweg februari aangekondigd voor de pers. De AEL had aan de SAP laten weten niet langer te willen wachten met de lancering, gezien de tijdsdruk. Wijzelf stelden voor dat er een oproep voor een lijst zou komen enkel vanuit AEL, met Dyab Abou Jahjah en Ahmed Azzuz als woordvoerders. Het was geweten dat de PvdA al zijn fiat had gegeven om mee te werken aan deze lijst. Goed, net als iedereen zagen wij op de televisie dat de lijst 'Resist' tijdens een persconferentie werd voorgesteld als een 'arm-in-arm' initiatief van AEL en de PvdA. Onmiddellijk werd duidelijk dat de kansen om de lijst gevoelig te verbreden hiermee wel verkeken waren.

In ieder geval leidde de bekendmaking van de lijst Resist als samenwerkingsverband tussen AEL en PvdA er onmiddellijk toe dat de groep rond Jaap Kruithof en Ludo Abicht onmiddellijk afhaakte. Als de PvdA de regels van het spel bepaalt, spelen zij niet meer mee, zo luidt ongeveer de redenering. De groep rond Kruithof vond de basistekst van Resist ook te zwart-wit. Naast PvdA en AEL zat ook Koen Calliauw mee aan de tafel van de persconferentie. Hij werd een beetje pesterig voorgesteld als 'Agalev'. Probleem is dat Calliauw naast zichzelf niemand vertegenwoordigt en dus bezwaarlijk beschouwd kan worden als een woordvoerder van een groep ontevreden groenen.

Voorts werd snel duidelijk dat de greep van de PvdA op heel het project behoorlijk groot is. Zohra Otman krijgt de derde plaats. Kris Merckx zou kandideren als lijstduwer, waardoor het PvdA-cachet compleet is. Ook zouden de gebruikelijke fellow travellers van de PvdA weer van de partij zijn. Het begon al bij de voorstelling van de lijst: "De auteurs van Epo steunen de lijst...".

Dit alles maakt het voor de SAP natuurlijk moeilijk om voluit te gaan in de steun aan deze lijst. Enerzijds ziet het er niet naar uit dat er in de provincie Antwerpen een ander en interessanter initiatief kan ontstaan aan de linkerzijde. Anderzijds beantwoordt dit initiatief helemaal niet aan onze verwachtingen. Het gaat nu reeds om een gemiste kans, vermits de AEL aanvankelijk op heel wat meer goodwill kon rekenen voor haar electoraal initiatief. Een nationale conferentie van de SAP hield verschillende mogelijkheden open. De beslissing valt eerstdaags.

In Oost-Vlaanderen werd er een initiatief voor een open linkse lijst genomen vanuit Leef!, de rood-groene beweging van het Herzeelse gemeenteraadslid Filip De Bodt. Leef! behaalde tijdens de jongste gemeenteraadsverkiezingen in Herzele méér dan 10 procent van de stemmen, en liet daarmee de traditionele klein-linkse score ver achter zich. In Gent werd eveneens een lijst gevormd door de lokale Leef!-kern, gesteund door de plaatselijke afdelingen van Militant Links, inmiddels omgevormd tot de Linkse Socialistische Partij (LSP) en SAP. Die lijst behaalde 0,9%. Geen monsterscore, maar toch méér dan de PvdA. Het jaar voordien nam Militant Links alleen deel aan de parlementsverkiezingen. De lijst behaalde een kantonale uitslag van nauwelijks 0,1 procent. De eenheid binnen Leef!-Gent loonde dus, al kon men niet meteen spreken van een puik resultaat.
Dit keer wil Leef! dus opnieuw een electorale gooi doen, inmiddels moet dat in de provinciale kieskring Oost-Vlaanderen. Daartoe verspreidde de beweging een oproep, op basis van een aantal linkse programmapunten, rond sociale, ecologische thema's. Een oproep die allerminst als een volledig basisprogramma kan beschouwd, maar dat was allicht ook niet de bedoeling. In ieder geval gaat het om een oproep die de SAP inhoudelijk probleemloos kan onderschrijven. Doel van die oproep was om honderd Oost-Vlamingen te vinden die dit project mee wilden realiseren.

Drie linkse lijsten in Oost-Vlaanderen?

Leef! richt zich, zoals gewoonlijk, niet enkel tot individuen maar ook tot bestaande linkse partijen. Interessant is in ieder geval dat Leef! vertrekt vanuit de uitgesproken bekommernis om verschillende linkse krachten samen te brengen in een initiatief links van de groenen en de sociaal-democraten. Militanten van de SAP en SJW ontvingen de oproep. En ook de LSP werd gepolst voor de lijst. Deze laatste groep, die sinds jaren sterk staat in Gent en omstreken, lijkt echter vastbesloten om zelf met een eigen lijst naar de kiezer te gaan.

Tijdens twee vergaderingen van Leef! om het electoraal initiatief te bespreken, speelde die LSP nogal hoog spel. De organisatie kwam namelijk met een voorstel 'te nemen of te laten', namelijk een kartelformule Leef-LSP. Dit druist echter helemaal in tegen de basisidee van Leef!, dat net opgericht werd om open linkse lijsten te vormen, waarop zowel onafhankelijk-linkse kandidaten als partijkandidaten een plaats kunnen hebben. De mensen van Leef! zagen dat voorstel dus om evidente redenen niet zitten. Het lijkt erop dat de LSP hoe dan ook liever alleen naar de kiezer trekt. Filip De bodt noemde deze houding in een eerste reactie 'pretentieus en onverantwoord'. De tweede vergadering van Leef! telde toch al een veertigtal aanwezigen, onder wie twaalf leden van LSP.

Leef! overlegt nu over de toekomst. Het ziet ernaar uit dat Leef! niet zomaar de handdoek in de ring zal werpen. Van de trekkers lijkt de meerderheid gewonnen om toch door te gaan, omdat je anders het idee van een 'open linkse lijst' begraaft ten voordele van sectaire initiatieven. Hoe dan ook ziet het ernaar uit dat we bij de komende verkiezingen misschien wel drie links lijsten zullen tellen in Oost-Vlaanderen, één van de PvdA, één van de LSP en één bredere van Leef!. Met deze situatie staan we er zelfs slechter voor dan een tijd geleden. Uiteraard staat de SAP het dichtst bij het initiatief van Leef!. Enkel Leef! wil immers timmeren aan een breder en pluralistisch-links alternatief voor paars-groen. Al spreekt het voor zich dat de situatie nu ook voor Leef! niet makkelijk wordt.

De situatie is allerminst eenvoudig en de SAP beweert dan ook niet te beschikken over dé formule om radicaal links uit het isolement te slepen in dit land. We verwijzen wel steevast naar voorbeelden uit andere landen met een aanvankelijk gelijkaardige situatie. In heel wat Europese landen zien we hoe een versnipperde radicale linkerzijde electoraal een pluimgewicht bleef, tot er initiatieven kwamen die 1) verschillende bestaande linkse partijen samenbrachten in een pluralistisch initiatief, 2) de link wisten te maken met de antikapitalistische tendensen van de sociale bewegingen en 3) voldoende ruimte boden voor niet-georganiseerden.

De Belgische radicale linkerzijde kan leren van de situatie in Portugal, waar het Links Blok aan een electorale opmars bezig is. Of van de situatie in Schotland, waar de Scottish Socialist Party inmiddels 8 procent van de stemmen behaalt en verschillende antikapitalistische stromingen verenigt. Of van de situatie in Denemarken, waar de Rood-Groene Alliantie reeds tien jaar lang een politieke factor is en ontstond uit een samenwerking van bestaande linkse partijen. Nog los van onze concrete engagementen, zal de SAP niet nalaten te hameren op de noodzaak van een dergelijk een initiatief ook in ons land.

arch/ive/ief (2000 - 2005)