arch/ive/ief (2000 - 2005)

Vooral Frankrijk voerde tijdens het jongste Pan-Afrikaanse Filmfestival (FESPACO) in Burkina Faso (22 februari -1 maart) de forcing. Parijs stuurde voor de eerste keer zelfs een minister (Pierre-André Wiltzer van Ontwikkelingshulp) om de Afrikaanse film-elite te paaien.
Wiltzer wond er veel doekjes rond. Het leek of Frankrijk niets anders wil dan helpen.
Maar Wiltzer liet ook in zijn kaarten kijken. Parijs werkt aan een heus plan- Image-Afrique. Daarvoor zal het beschikbare geld herschikt worden (?ajustement de notre dispositif de soutien financier? met de woorden van de minister) en komen er technische steun, hulp voor de filmdistributie èn - kwestie van de geesten te kneden - vorming. Begin februari was er al de schrijfstage ?Etonnants Scénarios? in Mali.

Ideologische selectie

Europese stations en instanties investeren in Afrikaanse films. Meer : ze zijn nagenoeg de enige financiers. Daarom kunnen ze ook arrogante eisen stellen. Mijnheer Garcia Velazquez van de Europese Unie zei het vlakaf tijdens een persconferentie : filmprojecten en scenario?s moeten ge-formatteerd volgens Europese normen.
Wie aanspraak wil maken op Europese centen, moet leren denken, schrijven, en lobbyen zoals een Europeaan. Afrikanen die niet meedraaien in de Europese tredmolen, kunnen het vergeten.
De Europese Unie maakt van het leren her-schrijven van scenario?s een prioriteit. De EU-Directies Educatie en Cultuur gaan er uitzonderlijk zelfs voor samenwerken !
De EU eist dat dossiers in orde zijn, om voor selectie in aanmerking te komen. Ze is daarin zeer strikt. Voor die rigiditeit geeft ze puur-formalistische redenen. Maar voor de EU als geldschieter spelen zeker ook ideologische motieven : zij wil het liefst markt-conforme films helpen maken, die rendabel zijn en het bestaande maatschappelijk bestel bewieroken. Dat is de feitelijke betekenis van de formattering.
De Europese audio-visuele industrie geeft nauwelijks iets terug. De Afrikaanse films die ze (co-)produceert komen in Afrika haast niet in de bioscopen.

Harde concurrentie

Europa loopt intussen - zeker in West-Afrika - het lokale televisie-bedrijf omver. In FESPACO (een zéér Francofone aangelegenheid) noteerden we vooral hoe agressief Franse en Luxemburgse stations te werk gaan. TV5 (en via haar de CIRTEF-associatie van de Franssprekende stations, waaronder ook RTBf) zendt al lang in Afrika uit. Maar sinds een jaar laten andere Franse TV-zenders en ook de RTL-groep hun programma?s en ?boeketten? op de Afrikaanse kijkers los.

Het is tekenend dat ook de Frans-Duitse ?cultuurzender? ARTE daarvan profiteert. ARTE was voor het eerst op FESPACO, maar maakte tijdens zijn missie veel commercieel gedruis. De zender deelde stilo?s en T-shirts uit en strooide driftig met glanzende folders rond.
ARTE kwam in Ouagadougou beweren dat het alleen bestaat om de ?culturele diversiteit? te bevorderen. In werkelijkheid wil ARTE in Afrika zoveel mogelijk abonnees werven voor het satelliet-boeket van France5. ?Na een jaar hebben we 15.000 abonnees via RDS (Réception Directe par Satellite)?, zei ARTE-manager André de Margerie. ARTE wil dat aantal dringend vermenigvuldigd zien.

Maar ARTE, net zoals de Franse TV-wereldomroep Canal France International of RTL, stuurt Europese ?content? naar zijn Afrikaanse kijkers. Allemaal propageren ze het ideologische Eurocentrisme, èn - één uitzondering hier of daar op een onmogelijk uitzenduur niet te na gesproken - de Pensée Unique van de Vrije Markt.

Privatizeren

De context van de Europese audio-visuele veroveringsijver is de totale privatizering van de diensten (ook die van radio en televisie), waarover binnen de Wereldhandelsorganisatie wordt onderhandeld. Het was uitgerekend André De Margerie van ARTE die daarop attendeerde.
Deze liberalizeringsronde begon in november 2001 in Doha en moet ten laatste tegen januari 2005 afgelopen zijn. De Europese Unie zegt géén privatizering van haar openbare zenders te vragen. Maar dat is vermoedelijk maar een deel van de waarheid. Vermoedelijk wil de EU haar eigen staatszenders behouden (ze functioneren goed als ideologische waakhonden en als commerciële geldmachines), maar wil ze tegelijk dat de Europese radio- en TV-industrie elders - zoals in Afrika - het publiek van de openbare zenders inpalmt. Dat proces is bezig. Het komt ook neer op een feitelijke privatizering.