Mediadebat Borgerhout: 2) Een 'ander' verslag: de essentie werd verzwegen

Het debat begon met enkele vragen van moderator Tom Naegels waar de vier panelleden - Yves Desmet en Filip Voets aan de linkerkant van de moderator, Dyab Abou Jahjah en ondergetekende aan zijn rechterkant - allen konden op antwoorden. Gaandeweg monopoliseerde Yves Desmet echter meer en meer het woord en merkten Dyab en ik dat we er nauwelijks aan te pas kwamen. Dyab doorbrak dat door het woord op te eisen en op zijn beurt soms lang uit te wijden. Ondertussen had Desmet al de eerste hatelijkheden richting Dyab afgevuurd. Op mijn vraag of "De Morgen contra AEL is" antwoordde Desmet onverbloemd, "Ja, De Morgen is contra AEL". Verbazend toch, zo'n uitspraak ?

Filip Voets' goed begonnen bijdrage werd geleidelijk tot stilzwijgend toekijken herleid. Iemand schreef achteraf dat hij "er voor spek en bonen bijzat". Een ander vroeg: "voor welke organisatie zat die mijnheer Voets daar ?" Tom Naegels had ons alle vier slechts in één of twee zinnetjes voorgesteld. Met als gevolg dat een deel van het publiek tegen Voets en mij zat aan te kijken als tegenover marsmannetjes: wat komen die hier doen in dit debat dat toch vooral volk - zo'n 500 mensen - trok wegens de botsing tussen het boegbeeld van De Morgen en dat van AEL ...

* En dan nu even voorstellen ... de 'Raad voor Journalistiek'

Had Naegels ons onszelf laten voorstellen, dan had het publiek tenminste duidelijk geweten dat Filip Voets werkt voor de begin december gestarte "Raad voor de Journalistiek". Voets is er 'ombudsman' en 'secretaris-generaal'. Zijn taak bestaat er o.a. in om te bemiddelen tussen mensen met klachten over de media en de betrokken journalist/uitgever. Meer in het algemeen wil de Raad voor de Journalistiek de geloofwaardigheid van de pers helpen herstellen. Wie er meer over wil weten kan Voets contacteren op: info@rvdj.be. Noteer nog dat Filip Voets er al een lange loopbaan in onder andere de media heeft opzitten wat maakt dat hij in een ernstig debat over de media zeker een goede inbreng had kunnen leveren.

Voets zal overigens zijn handen vol hebben met publicaties zoals Het Laatste Nieuws en De Nieuwe Gazet die er niet voor terugschrokken om te coveren dat er bij Abou Jahjah wapens gevonden werden én met een krant zoals De Morgen waarin Anne De Graef en Walter Pauli zich tot anti-Abou Jahjah- fundi's ontpopten.

* De 'hoer'-'pepperspray'

Zodra ik inzag hoe het debat door Desmet ontspoorde en bij momenten mateloos geërgerd door zijn uitspraken, besloot ik (ook) mijn voeten aan de moderator te vegen en tussen te komen waar ik het nodig en mogelijk vond. Dat leidde er toe dat Tom Naegels op een bepaald moment opstond en mijn micro kwam afnemen en op de grond zette. Waarop ik die terug nam en door ging. "Cabaretteus en leuk" omschreef Eric Hulsens dat. Leuk was het echter niet. Tom Naegels had moeten beseffen dat hij - met zijn jonge leeftijd - niet zulke zware debatten moet willen voorzitten. Zeker niet als hij dan nog eens voor hetzelfde bedrijf (De Persgroep) werkt als één van de hoofdacteurs, Yves Desmet. Hij liet Desmet veel te veel zijn gang gaan en vandaar dat Dyab suggereerde om zelf te modereren.

Eindresultaat was dat de wijze waarop de media AEL en Dyab Abou Jahjah behandelden, niet ernstig ontleed en becommentarieerd konden worden. Precies wat Desmet wou. Desmet dreef het zelfs zover te beweren dat Dyab blij moet zijn met al de negatieve publiciteit die De Morgen hem gaf, indachtig de reclameslogan, "any publicity is good publicity".

Toen dan tijdens het vragenhalfuurtje na het 'debat' een jonge journaliste opstond die AEL-aanhangers ervan beschuldigde dat ze haar in een Antwerps cybercafé - het zogenaamde AEL-internetcafé 'Bismillah' - voor hoer hadden uitgemaakt, kon de avond voor Desmet niet meer stuk. De tussenkomst van de jonge vrouw werkte als de pepperspray van de Antwerpse politie destijds. Dyab maakte zich kwaad en Desmet had de vette kluif waar hij zijn editoriaal in De Morgen van zaterdag 8/2 kon aan wijdden (titel: 'Hoer'). Eén van zijn journalisten zette die dag in dezelfde stijl de aanval op Dyab verder in het artikel "Er zijn kut-Marokkanen en kut-Belgen".

Hoeren en kutten, je zou de heren van De Morgen er van verdenken dat ze hun stukjes in het bordeel schrijven. Mijn eerdere opmerkingen dat de woorden "kut" en "rot" geen synoniemen zijn en dat je wanneer je Marokkaanse jongens verwijtend wil aanspreken, over "penis-Marokkanen" moet spreken - een opmerking waar een deel van het publiek dat me in het begin nog niet kende, niet mee gediend was; terecht, je vervangt het ene scheldwoord niet door het andere; sorry - over dat alles hadden ze het in De Morgen niet.

* "Superieur kalm blijven"

In geen van beide artikels in De Morgen verscheen enige invraagstelling van de tussenkomst van de journaliste en ook niet de minste poging om het gebeuren in een contekst te plaatsen. Integendeel, 'mestkever' Desmet (een term die hij moet kunnen waarderen) had zijn mestbolletje gevonden en zou het aan het rollen houden.

En Dyab, die maakte zich kwaad. Wat te begrijpen valt maar - en hier wil ik hem toch bekritiseren - niet goed te praten. Voor me ligt een nummer van Dag Allemaal (van 3 december) dat een medewerkster vanmiddag binnenbracht. Op de cover Ward Beysen die verklaart: "Lamine had Jahjah direct moeten laten arresteren". Binnenin: de klassieke foto van Dyab die met een vinger omhoog en de mond wijd open tegen Lamine staat te roepen. De verklaring voor zijn woede is echter ook op de foto te zien: enkele jongens staan met witte doekjes voor mond en ogen; nog na-genietend van de pepperspray, hen aangeboden door de Antwerpse politie. Maar denkt u dat de Dag Allemaal-lezer die doekjes 'ziet', 'begrijpt' ? Denkt u dat VTM'ers iets van Antwerpse pepperspray weten ?

Van zijn kant weet Dyab Abou Jahjah nu wel hoe zo'n beelden misbruikt worden. Zo werd ook zijn verweer op het debat door De Morgen misbruikt. Hij zal zich dus moeten oefenen in het (bijna) steeds kalm uit de hoek komen. Tijdens het debat over het 'hoerenverwijt' heb ik hem trouwens bij de arm genomen, om af te remmen. Na het debat hebben we het er nog even over gehad. Nu wil ik hem hier niet 'hautain' voorschrijven hoe zich te gedragen, maar als mediadeskundige met sympathie voor AEL kan ik er alleen maar op wijzen hoe ook gerechtvaardigde woede misbruikt kan worden. En hoe daardoor de sfeer bij de Vlamingen tegenover AEL verder vergiftigd wordt.

Dat gaat zover - ik probeerde dat Desmet ook duidelijk te maken, maar hij dreef er de spot mee - dat wie sympathie voor AEL opbrengt, op nogal wat bezorgde reacties van vrienden en kennissen mag rekenen. In de stijl van: "Weet je wel wat voor een criminele organisatie dat is ?" - "Maar dat is geen criminele organisatie, dat is wat de media en sommige politici er van maken" - "OK, maar daardoor ziet iedereen het als een criminele organisatie en daar ga jij niets aan veranderen. Hou je er van weg."

Anders gesteld: door de demonisering van AEL in de media ontstaat bij veel gewone burgers die niet tijd, middelen en scholing hebben om de media te doorgronden, het gevoel dat AEL een groot gevaar is. Zo wordt de beweging gemarginaliseerd en gecriminaliseerd in plaats van dat ze - samen met de autochtone Belgen - de problemen zou kunnen aanpakken.

Dyab moet dus - lijkt mij - proberen de media niet de minste kans te geven om hem op misstappen te betrappen. Dat hij daardoor misschien niet de dingen zal kunnen zeggen die hij naar zijn achterban graag zou zeggen, is daarbij een probleem, maar daar valt aan te werken. Maar vooral altijd kalm bijven. Superieur kalm. Hij kan het én dan ligt de vitrioolpen van gasten zoals Desmet droog.

Achteraf beschouwd vraag ik me trouwens af of Dyab en ik tijdens het debat niet hadden moeten opstappen, zodra Desmet, passief geholpen door Naegels, met zijn kuiperijen begon. Dan was het er meteen mee gedaan geweest.

Wat overigens mijn 'banden' met AEL betreft: die zijn minimaal. Met hun tijdens de voorbije week aangekondigde 'Resist'-initiatief (een verkiezingslijst samen met PVDA en Koen Calliauw van Agalev) heb ik niets te maken en het was in Antwerpen trouwens de eerste keer dat ik Abou Jahjah, Ahmed Azzuz en anderen van AEL ontmoette. Een ontmoeting die heel vriendschappelijk verliep; het 'klikte'.

* Het essentiële bleef onzichtbaar

Wat had nu eigenlijk de essentie van het debat moeten zijn ? Was dat niet de vaststelling dat De Morgen - door Desmet "veruit de progressiefste krant van Vlaanderen" genoemd, DM 8/02) een belangrijk onderdeel is van een toonaangevend liberaal mediabedrijf (De Persgroep met kranten, nationale en regionale omroepen ...) dat uitstekende relaties onderhoudt (gebaseerd op wederzijds belang) met de liberale en 'sociaal-populistische' politici (de premier en minister-president op kop).

Eric Hulsens (van het POM-ezine, zie verder) schreef in een verslag het volgende over deze thematiek: "Interessanter dan Desmets pogingen om Abou Jahjah in moeilijkheden te brengen en het verweer dat die bood, is de vraag waarom De Morgen het zo moeilijk heeft om zakelijk en neutraal te berichten over de AEL. Het zwartmaken van boegbeeld Abou Jahjah en zijn organisatie passen moeilijk in het beeld van een objectieve krant, en nog minder in dat van een progressieve. De Morgen heeft duidelijk een strijdpositie TEGEN ingenomen, en dat kan alleen maar begrepen worden door de historische binding met de socialistische partij en de actuele binding aan het liberalisme. De twee kopstukken van de AEL zijn immers ABVV-dissidenten en ze willen een onafhankelijke en autonome migrantenbeweging, en dat geeft de partijen aan de macht blijkbaar kippevel. Voor een onafhankelijke krant kan De Morgen niet doorgaan, en het dossier AEL illustreert dat uitstekend. Daar legde Jan-Pieter Everaerts de vinger op de wonde. (Ook al liet hij zich een keer gaan in een te persoonlijk verhaal.)"

Ik probeerde het probleem inderdaad duidelijk te maken via anecdotes. Zo vroeg DM-hoofdredacteur Rudy Collier, me een paar jaar geleden om terug voor De Morgen te schrijven. Toen ik in ons gesprek echter over Van Thillo begon te discussiëren, wees hij me af als een 'klassieke marxist'. Ik zou nadien nog één artikel voor de krant mogen schrijven. Jammer genoeg kwam deze anecdote niet over en leek het alsof ik vanuit frustratie daarover op De Morgen ben beginnen 'kappen'. Maar ik had niet gevraagd om voor de krant betaald te mogen schrijven. Integendeel ik deed het tot dan toe met bijval gratis, als leverancier van opinie-artikels. Toen ik echter de 'politieke onverdraagzaamheid' van Collier merkte - het was bovendien in de tijd dat DIOGENE(S) en Indymedia startten - dacht ik: dit moet ik aanklagen.

Temeer omdat ik er ondertussen achter was gekomen hoeveel er niet in De Morgen komt. Op het eind van het debat stelde iemand uit de zaal daar een vraag over. Desmet antwoordde: er zijn misschien wel 500 acties waarover we kunnen schrijven, we moeten selecteren. Maar dit was een halve leugen die door het slechte modereren van Naegels niet kon rechtgezet worden. De Morgen past wel degelijk een boycot toe op bv. de uitgaven van EPO, op alles wat met PVDA of SAP of LSP te maken heeft, op alle initiatieven ook van linkse christelijke groepen ... Kortom, op alles wat links van SPA staat. De aanvallen van De Morgen op AEL passen in die politiek.

Dat heb ik dus niet kunnen uitleggen op het debat. Wel heb ik er één keer het woord 'neoliberalisme' kunnen tussengooien, maar dat moest ook weer zo scherp gebeuren, dat sommigen schreven dat ik een 'verplicht nummertje' kwam opvoeren, dat ik me "nauwelijks van iets aantrok en gewoonweg probeerde binnen het termijn van het debat te zeggen wat hij zich voorgenomen had om te zeggen". Anderen verweten me dan weer - meer terecht - niet genoeg op de essentie gehamerd te hebben. Je moet het echter maar doen met een moderator die ik best sympathiek vind, maar die absoluut het debat niet kon modereren.

* Desmet en 't Scheldt één front; Woef !

Een 'medium' bij hetwelk mijn kritiek op De Morgen niet in dovemansoren viel was de Antwerpse, rechtse "fax- en e-post-krant' "'t Scheldt". Max Torfs bracht in het nummer van 14 februari een venijnig verslag - "Vestzakfascisten" - waarin ik de eer had als eerste de grond in geboord te worden. Torfs omschreef me een paar keer als Amadees en eindigde zo: "En Jahjah is zijn nieuwe profeet."

Torfs schreef ook dat ik "kwam om het proces van De Morgen te maken". Daarna begon hij over "de aan geld en vrouwen verslaafde persbaronnen" (...) "de racistische, fascistoïde, megalomane en ethnocentrische politiestrijdkrachten." Al dat "gebral" dat Torfs bij me denkt gehoord te hebben, heeft hij echter zelf bedacht. Hetgeen doet vrezen dat het met deze schrijvelaar zou kunnen aflopen zoals met de waanzinnige briefjes naar GvA schrijvende moordenaar van Mohammed Achrak. In de gaten houden, die Torfs.

Het strafste moet nog komen. Uiteraard beukte Torfs in zijn stuk genadeloos in op Dyab Abou Jahjah maar hij nam het ook meermaals op voor Yves Desmet. "Yves Desmet speelde manmoedig de rol van Kop van Jut." "Yves Desmet poogde zich te verdedigen ..."

Mooi: een extreem-rechts blaadje verdedigt De Morgen. Wie nog een bewijs nodig had om te zien hoe ver De Morgen is opgeschoven ... Overigens duidt de naam "'t Scheldt" erop dat deze publicatie ook wil "schelden". Geheel in de stijl van Yves. Voor de volledigheid moet ik er aan toevoegen dat Torfs zich in zijn stuk ook afzet tegen "de Vlaams Blok-ideologie". Zijn aanvallen op "Amadezen, ex- PVDA'ers en 'andersglobalisten'" maken echter dat onze vriend zeker niet links te situeren valt. Erg 'menselijk' is hij al evenmin. Zo omschreef hij bv. het "warrig betoog" van "een Marokkaanse studente journalistiek" als iets dat "zelfs voor een betalende advertentie in 'Woef' niet door de beugel zou kunnen." "Verdierlijking" heet zo'n aanpak. En een volgende stap: het KZ in dermee ...

Nog een punt dat ik, inpikkend op iets wat Flip Voets ter sprake bracht, probeerde uit te leggen is het klassekarakter van de Vlaamse journalistiek. Niemand minder dan Mia Doornaert heeft in De Standaard goed beschreven hoe in Frankrijk de journalisten van het gewone leven vervreemd zijn en daardoor niet de opkomst van Le Pen zagen aankomen. Is het in eigen land beter gesteld ? Waarom was AEL nodig om de problemen van de allochtone Belgen in de media te krijgen ?

Vraag is ook: wat moet je verwachten van allochtone journalisten die het 'maken' in de commerciële media ? De 'teleurstelling' bij AEL tegenover De Morgen-coryfée Mimount Bousakla is in deze sprekend. De term "évoluée's" die Dyab Abou Jahjah - verwijzend naar 'Belgisch Kongo' - lanceerde om te spreken over allochtone politici die bij SPA en andere partijen als uithangbord dienen, kan ook gelden voor sommige (niet alle !) allochtone journalisten die het in de (commerciële) media 'maken'. Die indruk zag ik deze week bevestigd worden toen een toonaangevend allochtoon VTM-journalist - zo zijn er niet veel - de stopzetting van DIOGENE(S) vroeg. Dat uitgerekend na een speciaal nummer over allochtonen & media. Op de vraag om uitleg kwam geen antwoord.

* 'Vrouwen' en 'Paniek'

Op Indymedia bracht Christophe Callewaert twee belangrijke opmerkingen die ik hier wil herhalen.

C.C. schreef : "Spijtig dat geen van beide uitdagers van Desmet er opkwam hem fijntjes te vragen waarom ook deze keer het podium alleen bevolkt werd door mannelijke sprekers. Of waarom het clubje van vier hoofd- en adjuncthoofdredacteurs van De Morgen geen enkel vrouwelijk lid telt. " De eerste vraag - waarom geen vrouw op het podium ? - heb ik wel degelijk enkele keren gesteld aan de organisatoren. Er werd ook naar vrouwen gezocht, maar blijkbaar viel die zoektocht niet mee.

Christophe besloot verder dat het "debat een gemiste kans was. Geen enkele spreker legde uit welke functie de media op zo'n moment hebben. Hoe het op zo'n moment paniek is bij het establishment en hoe alle troepen dan gemobiliseerd worden om de crisis te bezweren. In de eerste ogenblikken na de moord hebben we dat heel duidelijk gezien. Detiège die enkele ogenblikken na de moord al het journaal mag komen openen met de verklaring dat het zeker geen racistische moord is. De media die onmiddellijk eensgezind als op bevel alle aandacht focussen op enkele gebroken winkelramen en die de campagne tegen AEL naar een hoogtepunt opdrijven waardoor het klimaat geschapen wordt waarin dan later de arrestatie van Abou Jahjah mogelijk wordt en waardoor een leider van de ‘opstand' onschadelijk gemaakt wordt. In de weken na de crisis worden dan de alternatieve leiders naar voor geschoven: de Talhouis, de Mimounts en zelfs de totaal onbekende figuren waar niemand nooit van gehoord heeft, maar die plots blijkbaar wel "de allochtonen" vertegenwoordigen. Het is een moment waarop je nog meer dan anders kan zien welke rol de pers speelt in een kapitalistisch systeem."

* Als spreker kom je niet om te zwijgen

Op de website van Indymedia kwam op 9 februari ook een reactie van moderator Tom Naegels die begon met toe te geven dat hij het debat "na een tijd moeilijk onder controle had". Maar hij bedacht daar wel een rare uitleg voor. Hij schreef: "Er gaapte een kloof tussen het debat dat ik wilde voeren, een algemeen en constructief mediadebat over de vertegenwoordiging van allochtonen in de media, en het debat dat sommige leden van het pannel wilden voeren, zijnde een persoonlijke afrekening tussen enerzijds de AEL en De Morgen, en anderzijds de marxistische beweging en De Morgen". Wat dat tweede betreft: dat is dikke zever. Ik behoor niet tot de marxistische beweging ... Denk zelfs niet eens marxistisch, ben op sommige punten zelfs vierkant tegen Marx (en zeker tegen het communisme, dat me veel te ver gaat). Maar ik maak wel een economische analyse.

Wat verderop hanteerde Tom de stijl van 't Scheldt. Hij schreef ironisch over "Yves Desmet – uiteraard Van Thillo lakei, slaaf van het grootkapitaal, notoir racist en aanstoker van vele complotten." Dyab noch ik hebben ooit de woorden lakei, slaaf, notoir racist of 'aanstoker van vele complotten" uitgesproken. Hoe komt Tom daarbij ? Slaat hij zoals de man van 't Scheldt emotioneel "tilt" bij het horen van kritiek op bv. zijn 'werk-gever' ?

En neen, Tom, je hebt niet als "eerste in een opiniestuk de tendentieuze berichtgeving aangeklaagd" tegenover Dyab. Ik was daar al een tijdje mee bezig. Maar je bijdrage was welkom. Kom nu echter niet klagen dat je "teleurgesteld bent in Jan-Pieter Everaerts, van wie ik de standpunten op Indymedia vaak zeer interessant vind, maar die zich tijdens dit debat op een voor een journalist genante wijze gedroeg als secondant van Abou Jahjah. Independent media?" Je liet Dyab en mij nauwelijks tussenkomen en dus zijn we jou dan maar gaan negeren. Als spreker kom je niet naar zo'n debat om te zwijgen. Sorry, maar ik dacht dat ik er iets mocht/moest komen vertellen ...

En wat de 'starheid' en de 'onbuigzaamheid' van Abou Jahjah betreft waar jij en je collega's ("zelfs bij de boze Persgroep") je aan ergeren: je zou kunnen proberen een gesprek met Dyab aan te gaan waarbij je hem niet meteen alle zonden van de (islam)wereld in de schoenen schuift. Het is die hautaine benadering van "wij weten het beter - ben jij wel 'modern' genoeg ?", die altijd tot conflicten leidt. Benader hem en andere AEL'ers met de gezonde nieuwsgierigheid en sympathie die een niet- racistisch mens voor hen voelt, en je zult zien, dat het heel vriendelijke mensen zijn. Dat heb ik zondag op de betoging ook weer gemerkt toen ik voor een grote AEL-vlag kwam te staan en aan de AEL'ers die ze droegen, nieuwsgierig naar die vlag vragen stelde. Hun vriendelijkheid valt trouwens te verklaren: als je de helft van de tijd met een scheef oog bekeken wordt, en dan is er eens iemand vriendelijk, wel dat vindt elk normaal mens aangenaam.

Waar jij Tom, wel een punt hebt, is wannneer je vraagt of Dyab met de aanwezigheid van een paar (je schrijft "een haag", ik zag er vanuit mijn ooghoeken, maar twee, met daarnaast een cameraman) "norse bodyguards niet zelf er voor koos om een agressief, intimiderend imago uit te stralen ? Misschien zijn die bewakers nodig (hoewel, zoveel?), maar je kunt ze toch discreter posteren dan in het midden van het podium?" Correctie: ze stonden niet in het midden. Daar zaten wij, herinner je je ? Zij stonden aan de kant. En ik had er geen last van. Ik ben overigens toen Dyab met één van de twee mannen in het wachtzaaltje binnenkwam die man ook als enige een hand gaan geven. Zo doe je dat dus onder mensen. Normaal gezien had er met Dyab over de plaats van de body guards gesproken kunnen worden. Maar zo'n zaken, daar moeten natuurlijk de organisatoren van het debat voor zorgen. En het is niet Dyabs fout dat hij bedreigd wordt. Daar zijn anderen schuldig aan. Moet ik je eens een paar namen geven ?

arch/ive/ief (2000 - 2005)