VRT & VTM over de vredesbetoging van 15/2: wat er wel én niet gezegd en getoond

Eerst het overzicht. Beginnen doen we met de VRT- en VTM-journaals van 18.00 u; daarna volgen die van 19.00 u met tot slot ook info uit het RTBF-avondjournaal en uit 'Voor de Dag' (Radio 1) op 16/2. Om sommige informatie geen twee keer te moeten melden, worden de korte 18.00 u journaals slechts beknopt geschetst. De VRT-journaals worden het meest uitgebreid behandeld, op basis van een bandopname. De VTM-journaals werden 'live' genoteerd, vandaar dat er minder directe citaten in voorkomen.

Na het overzicht volgen tot slot enkele kritische vragen én een kijktip.

* Vooreerst nog deze persoonlijke 'organisatorische' opmerking.

Toen ik al fotograferende van Noord naar Zuid langs en in de betoging stapte, kreeg ik door de grote open ruimtes tussen de verschillende groepen, soms de indruk dat het qua opkomst mager uitviel. De aankomst aan het Zuid was bovendien slecht georganiseerd: in plaats van op de open ruimte aan het Zuid te eindigen - één van de organisatoren vertelde me dat dit niet mocht van de politie - werd de betoging er afgebogen naar de Anderlechtse poort, waar een klein 'podium' was met toespraken. De eerste groepen die daar toekwamen, wandelden snel terug naar het Zuid, zodat de volgende weinig zin hadden om door te stappen. Een deel van de mensen ging dan langs de ordedienst van de betoging heen, richting Zuidstation, richting huis. Pas toen ik nadien tegen de richting van de betoging in ging - de staart van de betoging trof ik aan de Beurs, met de anarchisten die traditioneel mogen afsluiten - bleek hoe veel volk er was. Jammer dat er aan het Zuid voor al die betogers niet iets hartverwarmends georganiseerd was. Een leuk benefiet-concertje: had moeten kunnen.

1) 18.00 u journaals: 42.000 tot 70.000 betogers

VTM besteedde in zijn vooravond-journaal een drietal minuten aan de betoging. Organisator Ludo De Brabander werd geïnterviewd evenals enkele 'gewone' betogers. De betoging werd als sfeervol in beeld gebracht waarna de aandacht ging naar de aanwezige politici. Tot slot bracht VTM een overzicht van de vredesbetogingen wereldwijd; met aan het eind de beginnende betoging in New York.

De VRT ging iets langer door over de betoging (net geen vier minuten). Ook hier een interview met Ludo De Brabander en straatinterviews met 'gewone' betogers, aandacht voor de kopstukken van de Vlaamse partijen, waarna een 'live' tussenkomst volgde van Rob Heirbaut die de volgende cijfers gaf: "De politie heeft er 42.000 geteld. De organisatoren houden het op 60.000 tot 70.000. Laten we dus zeggen dat ongeveer 50.000 mensen meegedaan hebben." En dat zonder enig incident. Daarna volgde zoals op VTM een internationaal overzicht. Dat werd echter afgerond met een betoging in Bagdad met daarbij volgend foutief commentaar: "En ook in Bagdad is er massaal straatprotest tegen de Amerikaanse oorlogszucht en voor Saddam Hoessein." De journalist die deze tekst bedacht, had moeten weten dat er elders ter wereld NIET voor Saddam betoogd werd zodat zijn "ook" niet op zijn plaats was.

2) 19.00 u journaals: "Hoe zal dit op het beleid wegen ?"

a) VTM: "stoutste verwachtingen overtroffen"

De commerciële zender opende zijn journaal met de commentaar dat "volgens de organisatoren 100.000 en volgens de politie 42.000" mensen in Brussel betoogden. Wereldwijd betoogden miljoenen mensen (in meer dan 600 steden). "De aantallen zijn indrukwekkend."

Na de 'intro' toonde VTM luchtbeelden van de betoging in Brussel: "dit was één van de grootste betogingen sinds de Witte Mars." "De stoutste verwachtingen van de organisatoren werden overtroffen."

Van die organisatoren kregen we kort Ludo De Brabander te horen. Met daarna interviewfragmentjes met 'gewone' betogers, alsook acteur Kris Cuppens die het over de ingetogen sfeer had. Vermeld (en in beeld gebracht) werden ook de "vele Palestijnse voruwen die aandacht vragen voor Palestina". Een vakbondsman kon kort iets zeggen over de houding van BZ-minister Louis Michel. Van een journaliste ter plekke vernamen we dat de betoging zonder incidenten verlopen was.

* Deed AEL de VLD wegblijven ?

Terug in de studio werd er op gewezen dat heel wat politici aanwezig waren, ook van CD&V. "Grote afwezige was de VLD die niet wilde geassocieerd worden met AEL en klein links."

Daarna volgden interviewfragmenten met Magda Aelvoet (Agalev, over het moedige België), Eddy Boutmans (Agalev, die zich gelukkig voelde dat zoveel mensen betoogden en dit keer eens niet tegen de regering), Patrick Janssens (SPA, alle kansen benutten om oorlog te vermijden), Bert Anciaux (Spirit, oorlog is nooit goed) en Yves Leterme (CD&V, "we moeten samen strijden als het om de vrede gaat"). En dan werd nog eens gemeld dat "de VLD dus niet geassocieerd wil worden met AEL en 'klein links' die het beeld van deze betoging bepalen."

In plaats van dat dan te illustreren, ging VTM (vijf minuten ver waren we al) vervolgens een paar minuten in op het vertrek van mensen die in Irak aan een vredesloop deelnemen. Twee deelnemers kwamen aan het woord. De commentaar eindigde met te stellen dat "ook al zijn er linkse partijen zoals de PVDA bij, het is een sportclub die het organiseert."

Derde luik in het VTM-journaal: een overzicht van het wereldwijde protest. We kregen beelden uit Londen (800.000), Rome (1 miljoen volgens de politie, 3 miljoen volgens de organisatoren), 500.000 in Berlijn, 100.000 in Parijs, rellen in Istanbul en Athene ... Eerder op de dag waren er betogingen in Australië, Japan en in Irak ("vele honderdduizenden op straat").

* "V.S.-honger naar oorlog niet gestild"

Vanaf de 10de minuut ging het over de 'diplomatieke' kant van de crisis om Irak. We leerden dat de V.S. - na het tweede rapport van de wapeninspecteurs - hun toon 'milderden' en dat de katholieke kerk een "vredesoffensief voert", met de paus die Tarik Azziz ontving en een gezant van de paus die Irak bezoekt. Maar Tony Blair trachte op zaterdag dan weer zijn Labourpartij er van te overtuigen dat Saddam niet te betrouwen is, dat er moet 'opgetreden' worden.

Op de 15de minuut ging VTM nog 2 minuten 'live' naar New York voor een toelichting bij een vredesbetoging, met volgens de organisatoren 100.000 mensen: "de grootste betoging sinds Vietnam". Nogal wat Amerikanen vinden dat terwijl "we nu elke dag in schrik leven voor de terreur van Al Qaeda, we met Irak achter een verkeerde vijand aangaan". De VTM-journalist in N.Y. kwam behoorlijk kritisch uit de hoek over de "honger naar oorlog" bij de leiding van de V.S., een honger die "niet gestild is". De V.S. willen echter niet alleen ten oorlog trekken (dan zijn ze als het fout loopt de enige die verantwoordelijk is, dan moeten ze de kosten alleen dragen) en dus "spelen ze nu toneel" en hopen ze andere landen finaal toch nog mee te krijgen.

b) VRT: volgende 'deadline' wordt 28 februari

"50.000 vredesbetogers in Brussel, miljoenen mensen op straat in Europese steden": zo opende het VRT- tv-journaal.

Na de 'intro' stelde Martine Tanghe: "Miljoenen mensen zijn vandaag op straat gekomen tegen een oorlog in Irak. En werd betoogd in zo'n 600 steden in de hele wereld. Ook in ons land was door een brede coalitie van verenigingen opgeroepen tot betogen. Minstens 50.000 mensen (...) stapten door de straten van Brussel met de boodschap: geen oorlog tegen Irak."

* "Klein maar dapper België"

Dan volgde een verslag vanuit het zonnige maar bitter koude Brussel. We kregen interviews met 'gewone mensen' (jong en oud, man en vrouw én ook even een paar jonge allochtonen die als antwoord op de vraag "waarom zijn jullie tegen de oorlog" kort dit konden antwoorden: "Er sterven elke dag kinderen voor jullie ogen en er gebeurt niks."

Daarna stelde een man dat "vroegere betogingen nogal sterk van kommunistische bewegingen en dergelijke waren. Dit is echt een heel brede betoging, waarop verschillende soorten mensen aanwezig zijn." De beelden daarna spraken zijn woorden echter tegen: een mensenzee met daar bovenuit een grote 'affiche' van Che en op de achtergrond hamer en sikkel-vlaggen.

Dan volgden enkele straatinterviews en beelden van politici: Vankrunkelsven (VLD) op de stoep, de kopstukken van SPA en een interview met Yves Leterme van CD&V, een partij waarvan de rechtervleugel eerder de houding van Louis Michel bekritiseerde. Maar nu stelde Leterme: "Als het gaat om de vrede, moet je soms de grenzen van oppositie en meerderheid overstijgen. De bevolking wil vrede. Hier zijn duizenden mensen komen betogen voor vrede. CD&V is een partij die voor vrede staat."

Na een bordje met "Klein maar dapper België" had Isabelle Durant (Ecolo) het over "steun aan het standpunt van de regering".

* Jesse Jackson en "the age of masscommunication"

Tot slot van het verslag maakte journalist Rob Heirbaut een eerste balans op met Ludo De Brabander die stelde dat "we zeker met 70.000 man waren. Dat hadden we niet verwacht."

Heirbaut: "Hoe denk je op het beleid te wegen, want we hebben één van de meest pacifistische regeringen en zelfs oppositiepartijen liepen hier mee ?"

De Brabander: "Ik zou niet zeggen de meest pacifistische regering" ... maar steunen doet hij ze wel. En veel hangt af van het politieke spel. "Zie hoe de CD&V opschoof."

Of Irak een verkiezingsthema wordt, wou Heirbaut nog weten. Dat zal natuurlijk afhangen van hoe het internationaal tegen 18 mei geëvolueerd is.

Na dit betogingsverslag van zo'n 5 minuten volgde een internationaal overzicht van twee minuten. De cijfers daarvan, las u hierboven al.

Opmerkelijk was wel deze uitspraak van de Amerikaanse dominee Jesse Jackson in Londen: "You can not have a two nation coalition and blind and lead the world in the age of Internet, in the age of masscommunication." Dat belooft voor de toekomst.

* "In een oorlog vallen altijd onschuldige slachtoffers"

Een live-verbinding met New York bracht de VRT niet, maar wel toelichting bij de discussies na het tweede wapeninspectie-rapport. De houding van o.a. Blair in Londen en die van Duitsland kwam aan bod. De volgende 'deadline' wordt 28 februari: dan zal Hans Blickx aan de 5 permanente leden van de VN- veiligheidsraad een nieuw rapport voorleggen.

Op de 9de minuut volgden beelden van Tarik Azziz in Italië en even later van de betoging in Irak. De VRT- correspondent in Bagdad, Rudy Vranckx, gaf toelichting bij het georganiseerde karakter van die 'betoging' en hij vermelde de optimistische sfeer in Bagdad na het tweede wapenrapport. Ook internationale vredesactivisten in Irak kwamen kort aan bod. Volgens Vranckx blijven ze één boodschap herhalen: "in een oorlog vallen altijd onschuldige slachtoffers."

* Jean-Luc Dehaene: "de brutale houding van een wereldmacht"

Terug in de VRT-studio gaf professor Rik Coolsaet verdere toelichting. Volgens hem zegt "het 'oude Europa' nu wat het 'andere Amerika' - het vreedzame deel van de V.S. - zegt." En Blair die zit volgens Coolsaet nu echt wel in een onmogelijke positie. Het optreden van België in de Navo vindt Coolsaet prima: de drie rebellen hebben het de facto onmogelijk gemaakt om de NAVO te laten werken zoals de havikken in de V.S.-regering dat wilden.

Daarna toonde het VRT-journaal een fragment uit Terzake van zaterdagavond, waarin oud-premier Jean- Luc Dehaene stelde dat hij Louis Michel in zijn houding tegenover de V.S. gelijk geeft. "België kan best aansluiten bij zijn Europese partners, Frankrijk en Duitsland." Dehaene: "De V.S. hebben nu echt de brutale houding van een wereldmacht die weet dat ze de macht heeft en die denkt dat ze alle problemen met de wapens gaat oplossen."

Waarop het Journaal ook de kritiek bracht van Louis Tobback (ook in Terzake) dat België zich vroeger met de CVP niet zo onafhankelijk had kunnen opstellen, wegens de rechterzijde in de partij.

Met die twee fragmenten uit Terzake van zaterdagavond rondde het VRT-journaal het betogingshoofdstuk af. Totale duur: 16 minuten.

In Terzake viel over Irak niet veel meer nieuws te rapen dat hier te vermelden zou zijn. Wel zagen we Karel Van Miert in debat met Mark Eyskens, op 10 februari. Eyskens hing toen nog de overtuigde 'atlantist' uit - "we hebben met het optreden in de NAVO ons krediet verspeeld, wegens redenen van binnenlandse politiek" - daar waar Van Miert gedreven voor een 'Europese houding' pleitte. Tobback trad het fragment met Van Miert bij en wees er op hoe in de CD&V Pieter De Crem deze week een grote bocht richting het vredesstandpunt maakte.

3) RTBF: eerste planetaire betoging tegen eventuele oorlog

In het deel van het RTBF-journaal dat ik zaterdagavond nog zag, bleek dat aan Franstalige kant alle 'klassieke' partijen op de betoging waren: van Ecolo tot PS, van CDH tot én met de MR wiens voorzitter, Daniel Ducarme, ook meebetoogde !

Verder zat er aan het eind van de binnenlandse berichtgeving van de RTBF een uitgebreide reportage over "de veiligheidsvoorzieningen" van de Brusselse politie voor de betoging. Als probleemaspect meldde de Brusselse politiecommissaris de aanwezigheid van de AEL die 'moeilijke manifestanten' heeft.

Een 'spectaculair' onderdeel van "de veiligheidsvoorzieningen" was de heli die boven de betoging vloog. Beneden op de grond werd die overigens als bijzonder hinderlijk want zeer lawaaierig ervaren.

In de buitenland-berichtgeving vernamen we op de RTBF nog dat er 'sprake is van de val van Blair' en dat merkwaardig genoeg uitgerekend in Frankrijk, de opkomst van de vredesbetoging beperkt bleef. Maar daar staat tegenover: de eensgezindheid van de Franse politici (ook die van de oppositie) om desnoods een veto te stellen. Van een Fransman hoorden we nog dat dit de eerste keer was dat er wereldwijd massaal betoogd werd tegen een oorlog vooraleer die (openlijk) begon.

Anders dan VRT en VTM toonde RTBF ook beelden van betogingen in Zuid-Afrika, Cairo ("een grote betoging tegen een aanval op Irak, maar niet voor Saddam") en Moskou (waar sommigen wel met potretten van Saddam rondliepen).

4) VRT-Radio 1: "Zes miljoen betogers"

Op zondag 16 februari melde het kort nieuwsoverzicht van VRT-Radio 1 om 8 u 30 dat op zaterdag 15/2 "over de hele wereld zo'n 6 miljoen mensen betoogden tegen een oorlog tegen Irak. Het is geleden van de Vietnam-oorlog" dat er nog zo massaal betoogd werd. "In Brussel waren er zo'n 50.000 deelnemers."

5) Vragen & krokodillentranen

1) Merkwaardig was dat het VRT-journaal de prestatie van de VLD om als enige regerinspartij afwezig te blijven op de betoging, niet opmerkte. Nochtans had de "bevriende pers" (Guy Fransen in De Standaard van 15/2) er ook al op gewezen dat "sommige politieke partijen en organisaties nog aarzelen over hun deelneming vanwege de nadrukkelijke aanwezigheid van klein-links en de Arabisch Europese Liga van Abou Jahjah."

2) Als zoals de VLD beweerde en VTM dat overnam, "AEL en 'klein links' het beeld van deze betoging bepalen", hoe komt het dan dat geen van beide zenders mensen van AEL en de diverse 'klein linkse' organisaties (de anarchisten, LSP, PVDA, SAP ...) aan het woord lieten ? De omroepen hadden bv. de vlag van de AEL eens kunnen in beeld brengen, want die - zo ontdekte ik tijdens de betoging - bestaat dus en het is wat je kan noemen een qua tekening en kleuren "typisch Arabische" vlag. Wat later vernam ik dat de politie al eens een lading AEL-vlaggen in beslag nam ... Een 'collector's item' dus.

Kregen we al evenmin in de journaals: een vertegenwoordiger van het samenwerkingsplatform Stop USA dat samen met het Anti-Oorlogsplatform (Ludo De Brabander) de betoging organiseerde.

Misten we eveneens: vertegenwoordigers van de aanwezige religieuze groeperingen, vakbonden, milieu- organisaties (Greenpeace, Jeugdbond voor natuurstudie ...). Niet dat de omroepen een catalogus moesten samenstellen met een vertegenwoordiger van elk van de vermelde deelnemende en nu verzwegen groepen, maar als de 'traditionele' politici ruim aandacht krijgen - en zij waren niet de organisatoren van de betoging - wel ...

3) De scherpe kritiek aan het adres van de regeringspartijen over de hypocrisie in hun houding - enerzijds met Frankrijk en Duitsland meedoen, anderzijds Amerikaanse wapentransporten via Antwerpen laten doorgaan - kwam evenmin aan bod. Integendeel: in interviews met politici werd de betoging door de journalisten voorgesteld als steun aan de regering, een voorstelling die bv. Isabelle Durant (Ecolo) graag beaamde.

4) Een steeds terugkerend punt van kritiek is dat de Vlaamse zenders bijna alleen maar Vlaamse politici interviewen en daardoor niet zoals de RTBF wel deed, opmerkten dat de Franstalige liberalen wel - met MR-partijvoorzitter Daniel Ducarme en al - in de betoging aanwezig waren.

5) Als de VRT ooit nog komt zeuren over het blijven meedraaien van 'oude politieke krokodillen', dan toonde ze op zaterdag daar zelf schuld aan te hebben. In plaats van een debat over de betoging te organiseren - liefst niet weer met dé politici - wist Terzake niet beter dan uit te pakken met Louis Tobback en Jean-Luc Dehaene ... Oudkrokodilliger kon moeilijk.

Tot slot deze kijktip: het wekelijkse RTBF-debatprogramma 'Mise au Point' gaat op zondag 16 over Irak. Uitzending: 11 u 45 tot 12 u 50 op 1; herhaling op 'La 2' om 17 u 45.

arch/ive/ief (2000 - 2005)