De pers en de multiculturele samenleving: de 12 grote thema's ...

Meer dan twee maand gingen voorbij sinds de moord op 26 november 2002 op de Antwerps-Marok kaanse leraar Mohammed Achrak. De Standaard van 29 januari 2003 meldde - in een artikel over 'Bekende Vlaming' Jef Vermassen die aantreedt als advocaat van de familie Achrak - dat de moeder van Mohammed sinds de moord niet meer buiten komt ... Gebroken is ze door de moord op haar zoon.

Wie ook niet meer buitenkwam - toch niet meer om te betogen - is Dyab Abou Jahjah. De rechtbank legde hem begin december het vreemde verbod op om drie maand lang niet aan openbare manifesta ties deel te nemen; daarmee alle twijfel wegnemende over het feit dat zijn arrestatie puur politiek was.

In het vacuüm dat Abou Jahjah liet, doken in de maand december tal van nieuwe vertegenwoordigers van de 'allochtonen' op. Het debat over de 'multiculturele samenleving' kende een sterke heropleving wat het gevoel voedde dat het 'nu allemaal zou veranderen'.

Nu, twee maand later - met een steeds reëler wordende dreiging van een Amerikaanse overval op Irak - duikt ook Abou Jahjah weer op in de media. En het debat over de multiculturele samenleving, wat rest daar nog van ?

In het nu volgende dossiertje maken we eerst een overzicht van het debat zoals dat sinds 3 december in de pers gevoerd werd over de 'multiculturele samenleving'. We gebruikten voor dit overzicht in eerste instantie onze eigen verzameling persknipsels uit De Standaard, De Morgen, Knack, Tertio, Solidair, Le Soir en La Dernière Heure. Dat is dus nog niet de volledige pers, maar we lazen en verwerkten in het overzicht ook de 'mediawatch'-informatie (met daarin opgenomen nog andere Nederlandstalige kranten zoals Het Laatste Nieuws en Gazet van Antwerpen) die Eric Hulsens (eric.hulsens@pandora.be) voor Netwerk Recht sinds eind november dagelijks de wereld in zend. Sinds half december is dit de dagelijkse POM-nieuwsbrief. (voor info: zie onderaan dit dossier).

Na het overzicht van de berichtgeving in het algemeen focussen we op de media-aandacht voor Dyab Abou Jahjah en de Arabisch Europese Liga tussen 4 december (zie DIOGENE(S) 32 van 10/12/02 voor een analyse van de berichtgeving over zijn vrijlating) en 6 februari.

Om geen verkeerde verwachtingen te scheppen: dit is een kritisch overzicht dat zoekt naar de belangrijkste tendensen in vooral de kwaliteitspers, geen (neutrale) wetenschappelijke detail-studie van alle Belgische kranten. Zo'n wetenschappelijke detailstudie is ook nodig, maar voelen de Vlaamse communicatiewetenschappers zich wel betrokken genoeg om daar hun tijd aan te besteden ? Durven ze hun 'pollen' verbranden aan Abou Jahjah en AEL ? Indien ja, dat ze het de samenleving dan laten weten.

Jan-Pieter Everaerts & Frans Theunis

I. De pers over de multiculturele samenleving

De elektronische versie van DIOGENE(S) ging van start op 27 april 2002: één week na de aanval van Anne De Graaf in de Morgen van 20 april tegen de toen voor de meeste Belgen nog onbekende Dyab Abou Jahjah en enkele dagen na het beruchte 'essay' van Yves Desmet 'Over kut-Marokkaantjes, hondendrollen en Jean-Marie Le Pen'. Sindsdien is het 'allochtonen-vraagstuk', de problematiek van de multiculturele samenleving, of hoe je het ook wil noemen, niet meer weg geweest uit de media. Met als triest (voorlopig) hoogtepunt de op de politiek overslaande 'mediabrand' over de gebeurtenissen eind november 2002 na de moord op Mohammed Achrak.

Nadat begin december de ergste commotie weggeëbd was en Dyab Abou Jahjah - live voor de televisiecamera's - weer vrijgelaten werd, verschoof de aandacht die tot dan toe sterk op de AEL gericht was, naar de problematiek van het samenleven tussen allochtone en autochtone Belgen.

Daarin kunnen de volgende grote thema's onderscheiden worden.

1) Twaalf belangrijke thema's

Hét thema dat het 'multiculturele debat' tijdens de maand december in pers én politiek beheerste was de discussie over de 'integratie' van de allochtonen. Vooral in de Nederlandstalige pers kwam daarover een debat op gang.

(1) 'Verplichte inburgering' als oogst van integratiedebat

Dyab Abou Jahjah kon dan wel de integratie afwijzen, pers en politiek maakten er het hoofdthema in het debat van. "Verplichte inburgering, dat is zowat de oogst die het recente integratiedebat heeft opgeleverd" stelde C. Karanfi ("een jonge vrouw van Turkse origine; haar volledige voornaam kwamen we niet te weten) in een opiniebijdrage in De Standaard van 7 januari. Ze stelde het scherp: "De enige integratie die overblijft is: je naam veranderen, je huiskleur bleken, je haar blond verven en lenzen in je ogen." Karanfi schreef dat ze niet zozeer last heeft van het racisme bij gewone mensen, maar vooral bij openbare diensten: "zij hebben macht over mij en misbruiken die".

* Politieke scheldpartijen én hoogmissen

Heel de eerste helft van december vond je persartikels, commentaren en televisie-reportages over "Verplichte inburgeringscursussen voor iedereen" (in Nederland, DM, 4/12), verplichte taallessen, een Raad van State die het Vlaams inburgerings- en inwerkingsdecreet moet bestuderen (DS, 13/12) ...

0ndertussen "ontaarde een debat over integratie in het Vlaams Parlement in een scheldpartij" (DM, 5/12) waarbij Vlaams burgemeester Patrick Dewael niet veel verder kwam dan nog maar eens te jeremijeren dat 'Vlaams Blok en Abou Jahjah elkaar groot maken'. Ondertussen stelde Agalev een nieuw pact met de allochtonen nodig was waar de VLD niet wou van weten en ook bij Spirit hadden ze aanverwante plannen.

Een 'hoogmis' werd de rondetafel die Belgisch minister van Werkgelegenheid, Laurette Onkelinx op 9 december belegde. In aanwezigheid van 'Philippe & Mathilde' prees Onkelinx België als een "pays dont le caractère multiculturel est une richesse. Notre société a choisi le chemin difficile de la citoyenneté partagée. Ce modéle a pour objectif d'amener chaque femme et chaque homme à vivre les uns avec les autres en égalité de droits et de devoirs." "Un jour pour vivre ensemble" titelde La Dernière Heure (10/12) boven de woorden van Onkelinx. "L'integration par le travail" maakte de Brusselse 'La Capitale" er van want Onkelinx legde daar de nadruk op. "Vivre ensemble la citoyenneté" en "La Belgique est un pays multiculturel" waren de titels van Bénédicte Vaes op de cover en de pagina 4 van Le Soir van 10/12. Aan Nederlandstalige kant kreeg de rondetafel veel minder aandacht.

Onkelinx werd wel in De Morgen van 9/12 geïnterviewd. Ze verklaarde o.a. dat als "in elke gemeenschap een Abou Jahjah opstaat, we burgeroorlog krijgen. We hebben onze problemen maar het is nog altijd de hel niet. België koos een moeilijke weg, maar de beste." Ze kantte zich tegen quota voor tewerkstelling van allochtonen en weigert ook aan bedrijven toestemming te geven om nieuwe migraties op gang te zetten.

In het interview werd ook nog een belangrijk verschil tussen het zuiden en noorden vermeld: in Vlaanderen spreken velen nu over het failliet van het integratiebeleid. In het Franstalig landsgedeelte wordt die redenering niet aanvaard. Toen MR-voorzitter Ducarme het thema wou bespelen, kreeg hij de wind van voor.

* Marc Reynebeau: "Het moet van twee kanten komen"

Eén van de opvallendste 'covers' in het inburgeringsdebat was die van Knack dat op 8 januari een montage bracht van Philip Dewinter en Dyab Abou Jahjah naast elkaar, met daarbij de titels "Aanpassen of oprotten ? / Zin en onzin van inburgering". Binnenin volgde een genuanceerd artikel ("Het moet van twee kanten komen", van Marc Reynebeau) dat helemaal niet om beide kopstukken draaide. De cover was er dus om te doen verkopen.

Net zoals Reynebeau de inburgeringsdicussie kritisch benaderde, zo deden ook enkele opiniestuk- schrijvers dat. Journalist Bert Aerts eiste in De Standaard van 6 januari dat als iedere allochtoon zich moet aanpassen, ook de eurocraten dat moeten doen. Eerder had Dirk Holemans van Agalev in De Morgen van 21/12 zich afgevraagd "Waar is de groene tegenstem in het integratiedebat ?" Holemans verwijt "de grote stilte aan alle progressieven" ... Waarmee hij blijkbaar alleen Agalev en SPA bedoelde, want ter (echte) linkerzijde, werd toch al snel het debat met ook Abou Jahjah aangegaan.

Vermelden we hier nog het in de pers weinig aan bod gebrachte standpunt van het 'Minderhedenforum' (van allochtone verenigingen). Dat forum meldde in een persbericht van 5 december dat de 'allochtone verenigingen gekant zijn tegen verplichte inburgering'. Op 23 januari, op de dag dat de Commissie Welzijn van het Vlaams Parlement het ontwerp van decreet van het Vlaamse inburgeringsbeleid goedkeurde - als de plenaire zitting van 12 februari het zelfde doet, dan is het decreet een feit - op die 23ste januari dus, pleitte het Forum voor een "positief onthaalbeleid via een kwalitatief aanbod."

Op 6 februari stelde Naima Charkaoui, woordvoerster van het Minderhedenforum, in De Morgen dat de timing die de politiek (Mieke Vogels) hanteert om voor de zomer van 2003 via onderzoek tot een nieuw strategisch plan te komen, "onhaalbaar is. Maar we mogen niet klagen, want er is op zijn minst een politieke wil om het oude minderhedenplan van 1996 te herschrijven met meer inbreng van de allochtone gemeenschap zelf."

(2) Onderwijs moet meer geld krijgen

"Onderwijs krijgt hete aardappel inburgering doorgeschoven", stelde De Morgen al op 6/12. Maar welke minister durft eisen dat onderwijs dan ook meer geld krijgt ?

In een artikel over een Schaarbeekse school waar de ouders de verstopte toiletten zelf moesten gaan kuisen, publiceerde het weekblad Solidair van 29 januari volgende info over wat het onderwijs ons waard is: "Begin jaren 80 kreeg onderwijs nog ongeveer 7 % van het BNP (de jaarlijks geproduceerde rijkdom). Vandaag is dat minder dan 5 %." Vandaar ook dat er in januari een eensgezinde eis kwam van alle Belgische federaties van ouderverenigingen (op één na): onderwijs moet meer geld krijgen.

En dan zal er ook in buurten zoals Borgerhout, met een grote jonge bevolking maar geen school waar die jeugd zijn middelbare studies kan doen, weer onderwijs kunnen georganiseerd worden. Gazet van Antwerpen meldde op 15 januari dat trouwens al besloten werd om over ten laatste twee jaar opnieuw algemeen secundair onderwijs in Borgerhout te organiseren.

(3) Via quota naar meer jobs voor allochtonen ?

"We leggen de lat zeer hoog voor allochtonen, maar we kunnen ze geen fatsoenlijk werk garanderen" stelde Dirk Holemans op 21 december in De Morgen.

Hoe zou dat dan wel moeten, kan je je afvragen nu de werkloosheid maar blijft stijgen .... In de V.S. waar de economie ook slabakt, liet president Bush in december weten dat hij af wil van de 'positieve discriminatie' van minderheden.

Kan je het in economisch moeilijke tijden 'verkocht' krijgen aan de publieke opinie dat er - zoals Abou Jahjah eist - quota komen voor de aanwerving van allochtonen ? In de kranten lieten nogal wat briefschrijvers weten het met die quota niet eens te zijn.

Bij de vakbonden is minstens een deel van de top zich van de ernst van de achteruitstelling van allochtonen bewust. Knack van 11/12 stelde: "In Vlaanderen is 1/4de van de werkzoekende mannen tussen 25 en 39 allochtoon. Een oververtegenwoordiging om u tegen te zeggen. (...) De toestand is ronduit alarmerend," schreef Christine Albers.

Gilbert De Swert van de studiedienst van het ACV voegde er in De Morgen van 2 januari aan toe dat 'van de 86.000 startbanen sinds april 2000, slechts 1,5 % naar migrantenjongeren ging". Het Rosetta- plan werd duidelijk geen Fatima-plan ...

Maar een paar weken later, op 15 januari titelde De Standaard: "Vakbondsbasis niet tuk op jobs voor allochtonen". Johan Rasking schetste hoe op 14 januari de "vakbondsleiders van ABVV en ACV forse kritiek te horen kregen van hun achterban op hun afspraak met werkgevers en federale regering om bedrijven te belonen die allochtone stagiairs in dienst nemen. Voor veel ABVV- en ACV-militanten gaat het om 'discriminatie van de Belgen'." Ook Le Soir (15/1) maakte van dit protest gewag in het artikel "Racistes, les affiliés syndicaux ?" En Bénédicte Vaes eindigde met te verwijzen naar de quota voor vrouwen. Waar zouden die staan zonder quota ?

Ook aan werk'gevers'-kant rees er verzet tegen de quota. "Volvo aanvaardt geen quota voor allochtonen" titelde Gazet van Antwerpen op 17/01.

In Knack van 29/01 ontkende Luc Vansteenkiste, huidig voorzitter van het VBO (Verbond van Belgische Ondernemingen) de kritiek van journalist Guido Despiegelaer dat "de ondernemingen te weinig allochtonen in dienst nemen". Vansteenkiste: "Dat is een onrechtvaardig verwijt. De ene ondernemer doet het beter dan de andere, maar in het algemeen leveren de werkgevers inspanningen om allochtonen aan te nemen - grote ondernemingen hebben daar een echt beleid voor. Het is geen probleem van de werkgevers alleen, het is een zaak van de werkvloer. Het is aan de basis dat er integratie komt of uitsluiting is. En als de economie slechter draait en de werkgelegenheid een probleem is, is er altijd de vrees dat een ander je job zal afpakken. Dat zien we nu ook met het Rosetta-plan, dat wij een beetje stimulerender wensten te maken door allochtonen dubbel te laten tellen voor de verplichte indienstneming van jongeren. De vakbondsbasis reageert zeer negatief. (...) Verplichte quota voor indienstneming van allochtonen zullen evenwel nooit werken."

Overigens stellen zich ook 'technische' problemen bij het hanteren van quota op de arbeidsmarkt. Welke allochtonen komen aan bod: alleen niet-Europeanen, of bv. ook Roemenen ? Hoeveel generaties ver wordt er positief gediscrimineerd ? Wat met kinderen uit gemengde huwelijken ? Een onderscheid als dat tussen mannen en vrouwen is meestal gemakkelijk te maken; dat tussen allo- en autochtonen ligt iets moeilijker.

(4) Sociale woningen voor 'vreemdelingen'

Een thema dat we bijna over het oog zagen - het moet zijn dat het in de publicaties die we hier dagelijks doornemen weinig aan bod komt - is dat van het woonbeleid.

In zijn mediawatching van 29 januari vond Eric Hulsens over het thema een artikel in Gazet van Antwerpen die op haar voorpagina titelde: "Kwart van Antwerpse sociale woningen naar allochtonen". Voor Vlaanderen stelde GVA de situatie zo voor: "In 2001 werd 17,51 % van alle sociale woningen in Vlaanderen toegewezen aan allochtonen. Terwijl zij volgens de officiële statistieken maar 4,6 % van de Vlaamse bevolking uitmaken."

Dit bleek volgens GvA uit een antwoord van Vlaams minister Jaak Gabriëls op een vraag van Filip De Winter (Vlaams Blok) die met deze cijfers zeker niet zal nalaten zijn achterban op te jutten. GvA vroeg Dewinter of hij dan niet de zwakke positie van allochtonen erkent waardoor ze nood hebben aan sociale woningen. Dewinter stelde "ik ontken de problemen niet" maar hij vindt dat "vreemdelingen nu gigantisch oververtegenwoordigd zijn." Vreemdelingen ... Dewinter zal de nieuwe Belgen nooit accepteren en als het van hem zou afhangen zou de toewijzing van sociale woningen niet volgens inkomenscriterium maar ook via een etnisch criterium moeten verlopen.

Een dag later, in GvA van 30 januari kwam Bob Cools, voorzitter van 'Onze Woning', "ontkennen dat allochtonen zouden bevoorrecht worden in toekenning sociale huisvesting".

Noteer nog dat La Dernière Heure in januari een nogal alarmerend artikel (Brusselse huurders 'bedreigd') bracht over de krapte die op de Brusselse woningmarkt dreigt door het toenemend aantal Oost-Europeanen dat zich hier zal komen vestigen dankzij de uitbreiding van de E.U.

(5) Migrantenstemrecht: "OK, maar met mate" ?

Onkelinx stelde in De Morgen van 9/12 dat het stemrecht voor migranten er moet komen. En Louis Michel (MR) stelde op 4 december in De Morgen: "Wie tegen dat stemrecht is, moet niet op mij stemmen."

Maar de voorzitter van de 'Kamer', de 'liberaal' Herman De Croo bezwoer op 16 december in een interview met De Morgen: "Geen stemrecht voor migranten: daarop moeten we ons profileren."

Op 23/12 pakte De Morgen uit met als hoofdtitel op zijn cover: "Stemrecht migranten bedreigt paars- groen II". De VLD had immers andermaal een 'absoluut njet' uitgesproken. Op pagina zes ging Bart Eeckhout hier op door, onder de titel "Bart Somers: nee tegen migrantenstemrecht". Maar op 30 december stond boven een foto van Somers in De Morgen de volgende titel: "Profileringsdriften over migrantenstemrecht: 'Oké maar met mate'". Volgens wat Eeckhout in regeringskringen vernam, zal er na de verkiezingen naar "een compromis gezocht worden tussen de verstrenging van de snel-Belg-wet en het migrantenstemrecht."

* "Weg met de multiculturele mooipraterij"

Eén van de sterkste aanvallen in de pers op de 'multiculturele maatschappij' kwam op 6 februari van Patrick Stouthuysen die in De Standaard der Letteren schreef over het boek 'De zoontjesfabriek' van de radicale Somalisch-Nederlandse schrijfster Ayaan Hirsi Ali. Volgens haar én Stouthuyzen heeft "het nobele streven naar een multiculturele samenleving in de praktijk alleen maar geleid tot het naast elkaar leven van autochtonen en allochtonen en tot het terugplooien op de eigen groep." Dat komt sommige leiders van de migrantengemeenschappen wel goed uit, maar zo ontstaat segregatie. "Integratie met behoud van eigen identiteit bevordert maatschappelijke tweedeling" schrijft Stouthuysen die verder de kritiek van Hirsi Ali op de islam uiteenzet. Volgens Hirsi Ali moeten de moslims hun eigen 'verlichting' realiseren en moet de islam worden teruggedrongen naar de plaats waar hij thuishoort: "in de moskee en de privésfeer." Ze roept alle welmenende moslims op om daarvoor te ijveren.

Eerder, op 25 januari bracht De Standaard al een interview met Bart Somers -burgemeester van Mechelen- met als titel: "Weg met de multiculturele mooipraterij" ... En van migrantenstemrecht wil 'het gouden Bartje van de VLD' ook al niet weten. Maar een vlotte jongen is hij wel en dus voeren de media (waaronder 'Terzake') hem en zijn 'no nonsense beleid' graag op als een voorbeeld voor de Antwerpse politici.

Achter Somers' brede rug schuilt overigens een stroming binnen de VLD die er bepaald rechtse gedachten op na houdt, zoals bleek bij incidenten met lokale VLD'ers in het Antwerpse die 'uit de bocht gingen' met uitspraken over islam en criminaliteit. Hoe goed Somers' beleid overigens wel is bleek toen eind januari de Mechelse werknemers uit de sociale sector betoogden tegen de besparingen door het stadsbestuur. "De gevolgen van de bezuinigingspolitiek worden dan ook steeds meer voelbaar: dienstencentra worden afgebouwd, jeugdwerkingen moeten inleveren, de eerste ontslagen zijn al gevallen. (...) Het moeizaam opgebouwde netwerk van sociale organisaties en diensten wordt uit elkaar gerukt" stelde De Morgen van 31/1 vast. En dat terwijl in de zelfde krant (op 3 februari) het concept van de 'warme wijken' gepromoot werd, wijken waar een mix van initiatieven op kleinschalige manier het stadsweefsel herstelt.

En zo zijn we bij ons volgende punt: de samenlevingsopbouw in de wijken.

(6) Buurtwerk: meer Musty's gevraagd

Het vaak geroemde, maar al even vaak arm-geknuffelde 'middenveld' heeft een belangrijke rol te spelen, leren mensen zoals Marc Elchardus en Manu Claeys ons. Claeys schreef daarover een opiniebijdrage in De Standaard: "Desem voor warme wijken". Hij verweet daarin de overheid dat ze wel veel lof heeft voor het middenveld maar dat ze vooral op het lokale vlak maar node het initiatief afstaat. Dus worden burgerinitiatieven niet gesteund en projecten die de kortetermijnbelangen van politici goed uitkomen, wel.

Eén van de schrijnendste voorbeelden van kortzichtige gemeentepolitiek werd geleverd met het geval Musty. 'Musty' is een alom gerespecteerde pleintoezichter op de Antwerpse 'Dageraadsplaats', de plek waar de multiculturele samenleving zich van haar mooiste kant laat zien', schreef De Morgen van 22 januari. De bijdrage van Musty (Mustapha Nait Birrou) daarin is niet gering. Maar Antwerps veiligheidsschepen Grootjans (VLD) die "geld heeft om nieuwe preventieprojecten op te starten", zo meldde De Morgen, "wil niet meer investeren in de pleinwerking". Ondanks een petitie van de buurt werd Musty weggesaneerd.

Een anecdote: zelf hadden we in het Schaarbeekse Josaphat-park onlangs een 'Musty'-ervaring met een groepje van vier allochtone jongens (10 à 14 jaar). Ze waren er de sfeer aan het verpesten met 'rookbommetjes'. Toen we hen vriendelijk aanspraken en er vragen over stelden, bleek dat niemand hen eerder op het storende van dat gedrag gewezen had. Het werd een lang gesprek (drie kwartier) waarin van alles en nog wat aan bod kwam en duidelijk bleek hoe jongeren die in stad op straat, plein of park rondhangen/spelen eigenlijk gewoon met mensen zouden moeten kunnen praten in plaats van door de anonieme massa genegeerd te worden.

En dan saneren ze in Antwerpen Musty weg ... Gelukkig zijn er ook voorbeelden hoe het anders kan. Zo trok Vlaams minister van werkgelegenheid Landuyt (SPA) geld uit om 8 allochtone Borgerhoutse zaalvoetballers jongeren te laten trainen en aan pleinwerking te doen. En ook elders (in Genk, Brussel) lopen zo'n projecten met sport als bindend middel.

Op andere plaatsen nemen dan weer ouders het initiatief om met groepen van allochtone moeders (zie de Congolese mama's in Brussel) of vaders (Antwerpen) de jongeren in een wijk te begeleiden (GvA, 15/01).

Hoe kon het anders dan dat na de rellen in Borgerhout, ook het veiligheid'discours' weer de kop opstak. In De Standaard van 6 december schreef Brice De Ruyver, RUG-professor en veiligheidsad viseur van Verhofstadt: "Het volwaardig burgerschap impliceert dat de overheid ingaat op fenomenen die een bedreiging vormen voor de veiligheid, hoe breed dat begrip ook is."

België mag dan - met per 265 inwoners 1 politie-agent, Europees een gemiddeld cijfer - al één van de veiligste landen ter wereld zijn, spectaculaire vormen van gewapend banditisme én grootstedelijke 'kleine criminaliteit', allebei breed uitgesmeerd door vooral de 'populaire' pers en omroepen, zorgen bij vele mensen voor een hoog onveiligheidsgevoel. Op de Belgische misdaadcijfers terugvallen om de onveiligheid tegen te spreken, kan niet want eind december bleken die cijfers "onbetrouwbaar" te zijn. Aldus het toezichthoudende Comité P(olitie).

Een cijfer dat wel het vermelden waard is, is dat van het aantal moorden in België. In een klas van hogeschoolstudenten werd onlangs - nadat we hen cijfers van het aantal verkeersdoden (ca. 1400 à 1500) en zelfmoorden (ca. 2.100 à 2.200) per jaar gegeven hadden - door de studenten het aantal moorden in dit land op zo'n 1.000 per jaar geraamd. In werkelijkheid zijn het er slechts 177 ! Veel minder dan er bv. mensen door de 'ziekenhuisbacterie' sterven (zo'n 2.800 per jaar). (Cijfers: Knack, 29/01/03)

Ondertussen willen nu ook groene politici verder gaan met het onderzoek naar de criminaliteit bij allochtonen. Zo gaf Mieke Vogels (Agalev) midden december twee proffen daartoe een opdracht.

Ondertussen worden asielzoekers steeds vaker gecriminaliseerd. Zo besliste de Europese Unie dat de vingerafdruk van alle asielzoekers voortaan in één grote gegevensbank moet komen (De Nieuwe Gazet, 16/01).

* "De 'Kapitein Haak' van de radicale islam"

Ondertussen dreigt de nakende Amerikaanse overval op Irak, het internationale moslimterrorisme gevaarlijker te maken dan ooit. Berichten over extremistische moslims die in Europa rekruteren alsook beelden van de extremistische Londense imam Abu Hamza die met zijn lange baard, valse oog, afgezette arm en haakprothese "de ultieme lelijkerd is, de 'Kapitein Haak' van de radicale islam die brave kinderen bang maakt" - dixit De Morgen van 22 januari - gingen de wereld rond. Samen met de berichten over nieuwe arrestaties van moslimterroristen, verspreidden ze de vrees voor het moslimextremisme. La Dernière Heure vond het naar aanleiding van de aanhouding van een extremistische Brusselse radiomedewerker - "Ali M., animateur sur radio Salam" - nodig om een grote foto (met haak-hand voor het gezicht) van Hamza op zijn cover van 25 januari te plaatsen. Kon tellen qua sfeerschepping Ook Le Soir en De Morgen brachten eind januari foto's en grote artikels van 'immam Haak' die uiteindelijk ook "uit Londense moskee gegooid werd" (DM, 29/01 en LDH 5/02).

Aan Vlaamse kant deden 'populistische' kranten zoals Gazet van Antwerpen en Het Laatste Nieuws niet onder voor de Franstalige tegenhangers, zo merkten we in de persoverzichten van Eric Hulsens.

Eén en ander versterkt de vrees die sinds de aanslagen van 11 september 2001 zowat alles wat met de islam te maken heeft, verdacht maakt. Zie hoe de V.S. recent overgingen tot het 'preventief arresteren' en deporteren van mensen alleen maar omdat ze moslim en dus verdacht, zijn.

Ondertussen nemen met de uitbreiding van de Europese Unie, ook bepaalde vormen van overlast vanuit die hoek (Albanese, Roemeense en andere gangsterbenden) toe.

* Racisme en 'kokosnoten' bij de politie

In zulk een binnenlandse en internationale context, krijgt de politie een heel belangrijke rol in het 'managen' van de multiculturele maatschappij.

Vandaar het belang van het wegwerken van het (door de AEL met zijn patrouilles aangeklaagde) racisme bij de politie. Maar dat gebeurt "niet vanzelf", besloot De Standaard van 7/12. Want: "Een agent ontslaan, zelfs een racistische, kan niet zomaar. In Temse werd midden december wel een politiecommissaris veroordeeld wegens geweld en racisme. Ook een gerechtelijk inspecteur werd door de Rechtbank van Dendermonde voor racisme veroordeeld.

Vandaar dat de "zware heibel" van Antwerps politiecommissaris met enkele van zijn medewerkers, eind januari, begin februari groot nieuws was (zie o.a. coverartikel van GvA van 1/2 en een groot binnenartikel in DM van 6/2).

Vandaar het belang om allochtonen bij de politie aan de slag te krijgen. Maar blijkens een aantal artikels in De Morgen van midden december lukt dat niet zomaar: "Allochtonen willen niet meer bij de politie", blokletterde de krant boven zijn voorpagina van 9 december. Binnenin heette het dat ook de federale politie meer allochtonen wil rekruteren, maar de kritiek werd ook gegeven dat de politie te veel op zoek is naar 'kokosnoten': bruin aan de buitenkant, blanker dan blank aan de binnenkant."

De Morgen van 12/12 leerde dat er "voldoende kleur is in Limburgs politiekorps" (één op zes kandidaat-agenten is allochtoon), maar in Antwerpen is het veel slechter gesteld. Le Soir meldde op 9/12 dat van de 2000 Antwerpse agenten er maar 40 van allochtone origine zijn ...

Nog in december, bleek dat het aantal klachten van burgers tegen de politie crescendo gaat. 1500 klachten al bij het Comité P in 2002. "Le nombre des dossiers a plus que triplé en trois ans" stelde La Dernière Heure van 24/12 vast.

Veel nieuwe stevige artikels over de islam kwamen er de jongste maanden niet. Maar die waren eerder in 2002 wel al gepubliceerd.

Naar aanleiding van het einde van de Ramadan bracht De Standaard op 5 december wel een lang interview met Bart Muyldermans, een tot de islam bekeerde autochtone Belg. En Knack had op 4 december een lang interview met de bekende islamoloog Tariq Ramadan.

Twee specifieke aspecten haalden nadien nog enkele keren het nieuws:

- het recht om islamitische scholen op te richten, een eis van de AEL. De Morgen bracht op 19/12 een reportage over zo'n school in Maastricht 'waar Belgische moslims thuis zijn'. Boven het artikel de titel: "Dit is een islamschool, geen koranschool" ... Maar alleen in het christelijke tijdschrift Kenteringen (jan.) en in het weekblad Solidair (5/2) mocht iemand van AEL zelf uitleggen wat ze nu precies op dit gebied willen bekomen.

- de erkenning van Vlaamse moskeeën. Blijkt volgens De Morgen van 14 januari dat de Vlaamse regering nog geen enkele moskee erkende.

(9) Een Vlaamse ziekte ? Racisme

Erg talrijk waren ze niet: artikels over racisme. Aan Franstalige kant bracht Le Soir op 11 en 13 december drie artikels met de term 'racisme/raciste' bovenaan. In twee van die artikels werd teruggeblikt op de racistische moord op 6 mei, door Hendrik Vyt op een in Schaarbeek wonend allochtoon ouderpaar.

Aan Nederlandstalige kant hebben we al de artikels over racisme bij de politie vermeld (zie bv. "Hoe racistisch is de Antwerpse politie" in De Standaard van 7/12). Verder bleef het zowat beperkt tot een paar artikels na de moord op Mohamed Achrak over het eventuele racisme van de dader (Constant V., De Morgen 7/12).

* Joepie, we gaan weer uitroeien ...

Een maand later verschenen er in De Standaard (7/01) twee opinie-artikels die specifiek over racisme handelden. De één was van een Belgische van Turkse origine, de al vermelde C. Karanfi, die vooral het racisme van overheden aankloeg. Het andere, van ex-FET-man Jan Lamers titelde "Racisme, de Belgische ziekte".

Lamers shreef dat zolang "we de ziekte van het racisme niet hebben uitgeroeid, het onmogelijk is een gezonde maatschappij te hebben." Die term 'uitroeien' ... Zoals het terrorisme ook moet 'uitgeroeid' ... Alsof het allemaal zo simpel is en we niet eerder met 'het kwade' (dat moet natuurlijk ook uit geroeid, nietwaar Georges II ?) moeten leren omgaan dan dat we de pretentie zouden kunnen hebben het allemaal 'uit te roeien' ...

Tweede bedenking: vermits racisme meer voorkomt aan Vlaamse kant had Lamers zich kunnen afvragen of het niet mee veroorzaakt wordt door het verkrampt Vlaams nationalisme. Wie de Walen buiten wil, tja, die ziet Marokkaanse en Turkse mensen ook niet graag komen. Over hoe Wallonië zijn allochtone bevolking met minder problemen heeft weten te onthalen, schreef Brussels volksverte genwoordiger Walter Vandenbossche in De Standaard van 4 december het opiniestuk "Waalse lessen in integratie".

Later was er in de pers nog enige opschudding over een paar VTM-radiomakers die de tennissende zussen Williams voor bosapen uit scholden. De Nieuwe Gazet meldde op 31/01 dat beide sportvrouwen de luisteraar bedankten die klacht indiende tegen de radiopresentatoren.

Op 6 februari meldde De Standaard dat het 'Centrum Leman' een verzekeringsmaatschappij aanklaagt wegens discriminatie bij het aannemen van zelfstandige werknemers. De maatschappij (Hamburg- Mannheimer) zei alleen kandidaten te willen uit de Europese Unie. En volgens De Morgen van 6/02 protesteerden op 5/2 in Antwerpen een honderdtal jongeren tegen een racistische leerkracht die de profeet Mohammed een 'pedofiel' had genoemd en de moordenaar van Mohammed Achrak, als "een heilige" omschreven had ...

(10) De situatie van de vrouw

Via Venus en Serena zijn we bij een ander thema dat niet al te veel aandacht kreeg: de positie van de vrouw in zowel de Arabische als de westerse cultuur.

De Standaard had begin december (6/12) aandacht voor een foto waarop Mieke Vogels met hoofddoek tussen lachende moslimvrouwen stond (een ontmoeting in het kader van de ramadan). Vogels moest die hoofddoel later verdedigen tegen kritiek.

De Morgen bracht ook op 6 december, een artikel over 'allochtone vrouwen die zich ergeren aan paniekvoetbal van de politiek en de stilte van het middenveld'. Met Fatia Bali, van het Steunpunt Allochtone Meisjes en Vrouwen gingen Koen Vidal en Filip Rogiers in op wat er leeft bij allochtone meisjes en vrouwen. Bali merkte op: "Veel meisjes reageren nu vanuit hun islamitische identiteit, het begin van een collectieve emancipatie."

Later werden er in de pers - net als in Nederland recent - nog in beperkte mate discussies gevoerd over hoofddoeken en zelfs over sluiers/chadors. Voor ons ligt één opinieartikel terzake, met de provocerende titel 'Laat moslimmannen zelf een hoofddoek dragen'. Dit pittig stuk is van Naima El Bezaz die o.a. opmerkt: "als mannen vrezen vrouwen te zien bezwijken voor hun mannelijke charmes, waarom hebben ze dan het dragen van de sluier niet voor zichzelf ingesteld."

Op 6 februari had De Standaard twee bijdragen over de positie van de vrouw: één over de moeizame strijd van Pakistaanse vrouwen voor hun rechten en een ander in De Standaard der Letteren over het boek 'De zoontjesfabriek' van de radicale Somalisch-Nederlandse schrijfster Ayaan Hirsi Ali (zie eerder).

(11) AEL en Dyab Abou Jahjah

Een elfde 'thematiek' in de media bleef het optreden van de Arabisch Europese Liga en Dyab Abou Jahjah, sinds januari meer en meer in het kader van de strijd tegen een Amerikaanse overval op Irak. Meer hierover in het tweede deel van dit dossier.

(12) De rol van de media

Agalev-minister Mieke Vogels was één van de weinige politici die (begin december) zover ging om in een brief aan VRT-'baas' Tony Mary, de omroep met de vinger te wijzen omdat die "overdreven aandacht" schonk aan Dyab Abou Jahjah. "Directe aanleiding voor de brief was de aankondiging (de trailer) van 'Koppen' dat op dinsdag 3 december een reportage bracht over Abou Jahjah", schreef De Morgen van 4/12. Bij de VRT reageerde Peter Goyvaerts, woordvoerder Mary, dat "we menen journalistiek niet in de fout te zijn gegaan."

Vogels herhaalde in De Standaard van 7/12 haar kritiek nog eens: "Jahjah is als een grote held uit de gevangenis gekomen, met twee live-interventies van 'Terzake' er bovenop."

Nog in De Standaard schreef Dirk Verstockt in een opiniestuk op 5 december (over 'porno, kunst en cultuur'): "De documentairefilm Bowling for Columbine van Michael Moore is een pertinente les over de tragische culturele en politieke gevolgen van de manier waarop de commerciële media met de realiteit omgaan en hoe zij menselijk gedrag kunnen beïnvloeden: de populaire media zijn niet geïnteresseerd in feiten en context, maar in drama. Aan dat drama wordt de feitelijkheid steeds weer opgeofferd."

Anderhalf maand later, kloeg Johan Leman er in Tertio van 22 januari over dat de media veel te weinig aandacht besteden aan "de positieve kanten van de migratie". Hij vervolgt: "Ik heb een open brief liggen van zowat 60 mensen uit het Brusselse, onder wie een veertigtal allochtonen. In de nasleep van de rellen in Borgerhout eind vorig jaar, wilden zij laten horen dat lang niet alle samenleven van migranten met autochtonen fout loopt. Ze hebben de tekst naar de redacties van De Standaard, De Morgen en noem maar op gestuurd, maar geen van die kranten wilde hem publiceren."

Volgens Leman werkt het veel allochtonen op de zenuwen "dat zowel media als politici het voortdurend over de mislukte integratie hebben". Leman stelt dat de media 'het idee instandhouden dat de hele migratie van allochtonen mank loopt'. "Ja, er zijn knelpunen maar de beeldvorming dat het samenleven van nieuwe Belgen en autochtonen over het algemeen niet lukt, doet de waarheid schromelijk geweld aan."

In De Morgen van 5 december trad Spirit-politicus Fouad Ahidar de kritiek van Leman bij: "Het probleem is dat we de positieve kanten nooit te zien krijgen. De media dragen daarin een verpletterende verantwoordelijkheid. Hoe wil je dat een personeelschef een allochtoon rekruteert als het enige beeld dat hij kent er één is van jonge relschoppers ?"

Door al de negatieve berichtgeving op een zender als VTM is het te begrijpen dat allochtonen op den duur een afkeer krijgen van televisieploegen. Toen bleek dat Paul Jambers' Televisiefabriek voor VTM een 'docusoap' plant over Borgerhout (DM, 28/1) rezen daar meteen vragen bij. VTM liet alvast weten dat de reeks niet rond de verkiezingsperiode zal uitgezonden worden.

"Hitsen de media de gemoederen op ?" vroeg Tarik Fraihi zich al op 5 december in een opiniestuk in De Morgen af. De vraag stellen was ze beantwoorden.

In nog een paar andere artikels liet De Morgen de visies inzake media van allochtonen aan bod komen. Selahattin Kocak pleitte voor een Turkse Geert Hoste op de Vlaamse televisie: als Turken en Marokkanen op de beeldbuis ook grappig mogen zijn, dan zal het samenleven een stuk beter verlopen.

Naar aanleiding van een debat van het Forum van Minderheden pleitten een andere Belg van Turkse afkomst (Tuncay Dogru) én één van Marokkaanse origine (Rabiaa Bazouz) er in De Morgen (14/12) voor dat allochtonen Vlaamse televisie moeten kijken, om hier 'mee te kunnen'.

Mede door de inspanningen van het Forum dat (onder impuls van cineast Georges Kamanayo) in 2002 drie debatten organiseerde over de aanwezigheid van allochtonen in de media, lijkt er bij de VRT ondertussen toch één en ander te 'bougeren'. Zo werd voor eind april een "heus charter" beloofd "om de diversiteit in onze samenleving beter in beeld te brengen" (DM 16/12). En De Standaard kon op 5 februari melden dat de VRT in maart een projectweek organiseert voor allochtonen uit het laatste jaar van het middelbaar. Vermelden we nog dat het Forum ook een 'vademecum van allochtone deskundi gen' bijeenwerkte om zo allochtonen zichtbaarder te maken.

2) Wat en wie er zoal ontbrak

In onze vier kranten en in de vermelde periodieken (alsook in andere kranten, zo blijkt uit de dagelijkse overzichten van Eric Hulsens) werd in de bestudeerde periode nauwelijks gepraat over de denkpiste die Abou Jahjah gelanceerd had inzake het Arabisch als vierde landstaal. Voor ons ligt één artikel met als titel "Apprendre l'arabe à l'école". Het is een stuk uit Le Soir van 4 februari en het gaat om een project in een school in Anderlecht. Wel was er aan Vlaamse kant een discussie (zie o.a. Gazet van Antwerpen van 16/01 en Nieuwe Gazet van 17/01) of er Arabisch op verkiezingsaffiches mag staan. Twee CD&V-senatoren dienden een wetsvoorstel en een voorstel van decreet in om dat te verbieden.

Wat ook nog steeds ontbrak was een foto in de pers van de vermoorde jongeman Mohammed Achrak. We hebben er eerder al op gewezen dat wanneer iemand vermoord wordt zonder dat de media het slachtoffer een gezicht geven, het medeleven van de bevolking, automatisch veel beperkter blijft dan wanneer we ook kunnen 'zien' wie het was. Het enige gezicht dat we nu van eind november onthouden is dat van Abou Jahjah. Maar waar bleef het slachtoffer van de racistische moord ? En de dader ook ?

Is er trouwens iemand die ons een zinnig antwoord kan geven waarom er in de Belgische media nergens een foto van Mohammed te zien was (ook bv. niet bij het interview dat Humo op 13 december bracht met broer Satif Achrak) ?? Dit is toch wel zeer ongewoon in deze tijdperk van de beeldcultuur. Uw antwoord graag mailen naar mediadoc.diva@skynet.be.

* Waar bleef 'het Centrum' ?

Wie ook ontbrak in de discussies van de voorbije twee maanden is Johan Leman van het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding. Nadat hij eerder met enkele kranten in botsing was gekomen door een uitspraak over het dragen van 'chadors' (het gelaat bedekkende sluiers) besloot hij de media niet meer te woord te staan. Zo mistte hij natuurlijk wel de kans om in een woeilige periode het debat mee vorm te geven.

Tussen zijn opiniestuk "Integratiebeleid faalt opnieuw" in De Standaard van 11 december en het eenmalige interview dat van hem op 22 januari in het katholieke weekblad Tertio verscheen, was Leman dus niet te horen.

In zijn opiniestuk van begin december leverde hij kritiek op de beleidstoestanden toen. In Tertio klonk het zo: "Ondanks mank integratiebeleid, lukt de integratie vaak wel." Leman bekritiseert dus consequent het beleid, dat vaak niet eens ernstig met het Centrum overleg pleegt - "Aan Cultuurminister Anciaux heb ik tweemaal een onderhoud gevraagd, ik heb het nooit gekregen" - waardoor veel kennis en tijd verloren wordt.

* Meer achtergrondinformatie a.u.b.

Zelfs onze kwaliteitsmedia muntten de voorbije maanden niet uit in achtergrondartikels en - programma's over de culturen en landen van waaruit de nieuwe Belgen komen. Voor ons liggen slechts een handvol artikels in deze soort.

De Standaard liet eind december de 'blanke' Nederlander Paul Scheffer in het vijfdelig 'kerstessay' "Het land van aankomst", zijn licht werpen op thema's zoals immigratie, kansen en discriminatie, cultuurrelativisme, welvaartsegoïsme versus een 'derde wereld op drift die zich in de eerste wereld zal nestelen', naturalisering, integratie en burgerschap. Scheffer die "drie jaar geleden bekend werd als auteur van het spraakmakende essay 'Het multiculturele drama'", sloot zijn reeks af met te wijzen op een "nieuwe afhankelijkheidsrelatie: de meerderheid is ook van de minderheden afhankelijk geworden voor zijn welvaart en welbevinden." Alleen beseffen we dat nog niet ten volle.

Met een iets ruimere blik kan hier ook het driedelig politiek essay van Jan Blommaert, Eric Corijn, Marc Holthof en Dieter Lesage in De Standaard van begin januari vermeld worden.

Op 11 januari bracht De Standaard nog een artikel van Evita Neefs - "Fatima droomt van een school en een oven" - waarin we de erbarmelijke leefomstandigheden in het zuiden van Marokko op ons bord kregen. Een artikel dat je meteen een heel andere kijk geeft op 'migranten'.

De Morgen publiceerde in januari een tweedelig essay van Luc Huyse waarin hij de vergelijking maakte met de problematiek van de fabrieksarbeiders en de migratie van platteland naar stad vroeger. Eerder had Caroline De Gruyter in de Nederlandse krant NRC Handelsblad (op 14/12) al een artikel gebracht waarin ze de strijd van AEL omschreef als 'de nieuwe klassenstrijd'.

Knack tot slot bracht op 5 februari een interview met de Syrische schrijver Ammar Abdulhamid die werkt aan een Arabische rennaissance. Een hoopgevend én informatief artikel waar we later misschien nog eens op terug komen.

Stel samen met ons vast dat de auteurs van de hier vermelde 'beschouwende' artikels allen 'west- Europese autochtonen' zijn, geen allochtonen. Dat er ondertussen genoeg allochtonen zijn die voor onze pers zouden kunnen schrijven, toonde De Morgen aan met een unieke reeks.

3) "Na de allochtoon: de nieuwe toon"

Een enkele keer werden in kranten en tijdschriften al eens de mensen van Borgerhout zelf aan het woord gelaten. Zo had Knack op 4 december een artikel over de reacties van de Marokkaanse gemeenschap in Antwerpen ("Wij hebben geen belang bij rellen") en De Morgen van zaterdag 7 december bracht een reportage getiteld "Ons aanspreken, is dat zo moeilijk ?"

De Morgen zorgde voor een uniek initiatief door in december op zijn opinie-pagina's een paar weken lang een reeks allochtone 'woordvoerders' aan het woord te laten. Zo maakten we kennis met: Saidi Sakali (medewerker minister Landuyt), Sami Zemni (RUG), Ali Salhi (o.a. afgevaardigde bij een Duits bedrijf), Sultan Balli (psychologe), Kamal Taibi (Mechelse Wereldburgerjongeren), Yamila Idrissi (werkzaam in emancipatie-organisaties), Dalila Douifi (SPA-kamerlid) en de bekendste van allen, Tarik Fraihi (woordvoerder Federatie van Marokkaanse Democratische Organisaties). Van Fraihi volgt onderaan dit dossier één van zijn opiniebijdragen. Door De Standaard Magazine werd hij eind 2002 opgenomen in een overzicht van "50 namen voor 2003." Eind januari werd bekend dat hij voor SPA- voorzitter Patrick Janssens een rapport over minderheden gaat schrijven.

Behalve Fraihi zagen we nog enkele van de genoemde personen (Idrissi, Zemni ...) ook enkele keren op tv (met name in Nachtwacht, Canvas).

Met zijn allen sneden ze in De Morgen zeer diverse thema's aan: van de rol van de media (Fraihi), over de hulpeloosheid van veel jongeren (Sakali), het genoeg aan zelfbeklag (Salhi), de evolutie van 'gastarbeider tot allochtoon' (Balli), politieke populisme (Idrissi) tot hoe onfatsoenlijk het is dat Verhofstadt de AEL beschuldigt van haat zaaien, terwijl het Blok al jaren openlijk haat verspreidt (Zemni).

* Mimount Bousakla: 'klinkt het niet, dan botst het maar'

De reeks allochtone opiniemakers was een tijdelijk gebeuren, maar De Morgen laat wel op continue basis elke dinsdag twee allochtone schrijvers afwisselend een column schrijven: Selahattin Kocak (van Turkse origine, Beringen) en Mimount Bousakla (van Marokkaanse origine, Antwerpen).

Bousakla zorgde voor controverse door te stellen dat het "Steunpunt allochtone meisjes en vrouwen" (SAMV, met oa Yamila Idrissi), niet goed zou werken. Vaak wil Bousakla "allochtone jongeren op hun eigen verantwoordelijkheid wijzen: machogedrag, beperkte scholing en een gebrek aan verantwoorde lijkheidszin zijn tekortkomingen waar ze zelf wat aan kunnen doen. Net als hun families trouwens." Aldus een aankondiging in De Morgen van het al vermelde debat in 'Nachtwacht'.

Bousakla valt verder op door haar feministische standpunten (zie haar bespreking op 14/1 van Hiris Ali's boek 'De zoontjesfabriek') en doordat ze niet alleen Abou Jahjah wegens zijn Arabische opstelling bekritiseert maar bv. ook Berber-woordvoerder Mohamed Talhaoui wiens Berber-particularisme ze niet pikt. Ze wil niet nog meer apartheid binnen de allochtone gemeenschap, schreef ze op 31/12.

Collega Selahattin Kocak houdt het vaak bij meer filosoferende stukjes waarin hij noteert dat hij 'rookt als een Turk', hoe hij een pruimenboom van zijn vader kreeg als teken van verantwoordelijkheid, hoe hij met Gaia wil samenwerken rond het schapen-slachtgebeuren, hoe de allochtonen op televisie "niet in het rek van de ontspanning" liggen en dat hij niet begrijpt waarom "'de allochtoon' zo weinig aan de bak komt op TV1 of VTM". Eén eenvoudige wijsheid nog van hem, afkomstig van de Pakistaanse schrijver Ahmed Akbar: "In zichzelf democratisch noemende landen zullen het altijd de minderheden zijn die de democratie testen op haar kwaliteit."

* Achterliggende bedoelingen van De Morgen ?

Bij de artikels van 'allochtonen' in De Morgen zijn een paar bedenkingen te maken.

Dat Bousakla de allochtone jongeren op hun verantwoordelijkheid wijst, is terecht. Alle jongeren moeten verantwoordelijk leren zijn. Maar met dit verhaal moet wel opgelet worden. Aan de problemen inzake beperkte scholing bv., kan niet ieder individu op zijn eentje zich onttrekken. Bousakla's betoog mag niet leiden tot het klassieke 'de schuld bij de Andere' leggen.

Dat De Morgen zoveel nieuwe allochtone 'spreekbuizen' naar voor schoof, valt op zich toe te juichen. Maar de krant kan hier - als 'links' uithangbord van een aan de liberale VLD gelinkt mediabedrijf - ander bedoelingen mee gehad hebben. Namelijk de gras onder de voeten wegmaaien van Abou Jahjah.

arch/ive/ief (2000 - 2005)