arch/ive/ief (2000 - 2005)

GESCHIEDENIS VAN LOKALE FORA IN BELGIE

De tweede editie van het Wereld Sociaal Forum in februari 2002 had één grote eindconclusie: globale problemen moesten lokaal worden vertaald, om zoveel mogelijk mensen samen te brengen in de realisatie van een mogelijke ‘andere wereld'. Deelnemers van over de hele wereld vertrokken na het forum naar huis met het plan om in eigen land ook een dergelijk forum te organiseren.

In het najaar van 2002 kende België twee van dergelijke fora.

- Het Belgische Sociale Forum werd georganiseerd door een coalitie van NGO's, met het Waalse CNCD als trekker. Enkele duizenden mensen zakten af naar de VUB. De opkomst bleef echter vooral beperkt tot NGO-vrijwilligers en professionelen en vakbondslui, met een overgewicht van Waalse aanwezigen. Het geheel was van bovenaf georganiseerd door enkele overwerkte NGO'ers, die zeer laat met uitnodigingen over de brug kwamen. Slotsom was een bijeenkomst waarop basisactivisten amper aanwezig waren. Aan Vlaamse kant grepen het Vluchtelingenaktiekomitee (VAK) en het Lappersfront de kans aan om een workshop of een standje te organiseren, maar over het algemeen bleef het bij een zeer elitaire groep aanwezigen.
- Het Regionale Sociale Forum van Zuid-Oost-Vlaanderen en Noord-Henegouwen was een poging van het Uilekot om het principe van het WSF rechtstreeks naar heel lokale thema's te vertalen. De eerste dag waren er meer dan honderd werklozen, de tweede dag een vijftiental deelnemers aan discussies over regionale duurzame ontwikkeling en de vernieuwing van de derdewereldbeweging. Beide workshops gingen tot het bot, maar de opkomst was allesbehalve massaal.

Organisaties als 11.11.11 en het Uilekot waren ook dit jaar aanwezig op het WSF. Hun bedoeling is nog steeds om te leren uit de lessen van de eerste edities van hun sociale fora, en in 2003 er een tweede keer voor te gaan.

KRITIEK OP DE SOCIALE FORA

Op het principe van sociale fora komt heel wat kritiek, vooral uit marxistische en anarchistische hoek. Een kleine samenvatting:

- top-to-bottom: zoals het vaak het geval is, gaan veel NGO's er blijkbaar van uit dat het gevaarlijk is om samen met marxisten en anarchisten in zee te gaan. Beide groepen zijn welkom op debatten, maar de traditionele spelers houden de organisatorische touwtjes stevig in handen. Resultaat is dat het vaak dezelfden zijn die aanwezig zijn, en dat er weinig uitwisseling is. Omdat alles zo strikt georganiseerd wordt, gaat veel spontaniteit en enthousiasme verloren.
- elitair: temeer door de voorgaande reflex, is het vaak steeds hetzelfde clubje mensen dat afzakt naar sociale fora. Basisactivisten zijn ondervertegenwoordigd, laat staan de goedmenende man of vrouw in de straat. Zijn wereld draait onveranderd verder, terwijl men elders over hervormingen spreekt waar hij zeker belang bij kan hebben.
- Reformistisch: veel anarchisten en marxisten verwijten de organisatoren van de sociale fora dat ze weinig radicaal zijn, en eerder hier en daar een beetje willen knabbelen aan de marge van de globalisering van het onrecht, zonder dat een ‘revolutie' (in welke vorm dan ook) een doelstelling vormt.

WAAR STAAN WE VANDAAG IN VERGELIJKING MET PORTO ALEGRE?

De derde editie van het Wereld Sociaal Forum in Porto Alegre, nu meer dan een week achter de rug, telde meer dan 100.000 actieve deelnemers. Maar liefst 4000 journalisten van over de hele wereld versloegen het gebeuren. De meeste aanwezigen waren Braziliaanse jongeren, maar de delegaties van elders groeien aan.

In geen enkel opzicht valt het Wereld Sociaal Forum te vergelijken met de twee pogingen die wij ondertussen achter de rug hebben. Qua mobiliseringskracht, bekendheid, enthousiasme, zelforganisatie, realisaties en hoop staat het WSF mijlenver voorbij alles waar wij in België maar van kunnen dromen. In drie jaar tijd is het forum uitgegroeid van een curiosum, een ‘babbelclubje', zoals velen het smalend noemen, tot de belangrijkste samenkomst van de internationale civiele maatschappij in de geschiedenis.

Ondertussen beginnen er ook langzaam resultaten te verschijnen: de oprichting van een ‘Mediawatch Global', de geplande verplaatsing naar andere werelddelen, de uitroeping van de eerste dag van het Wereld Economisch Forum in Davos als de dag van het wereldwijd protest tegen het neoliberalisme, een internationale bekendheid door een sterke verslaggeving in media vanover de hele wereld,…, zo stilaan wordt het WSF een kracht om rekening mee te houden.

Volledig leeg ben ik richting Porto Alegre vertrokken. Waar waren we mee bezig? De enthousiasmerende kracht van betogingen in Gent en Brussel tijdens ons EU-voorzitterschap lijkt een eeuw geleden, we zijn vervallen in hopeloze discussies over wie nu gelijk heeft, betogingen tegen de oorlog vallen steevast uiteen wegens interne strijd, we kunnen maar geen vuist maken tegen wapenleveringen aan Nepal of de oorlogsdreiging van de VS,… Elke actie die ik bijwoonde of zelf deed, leek een druppel die op een hete plaat viel.

Ondertussen ben ik terug vanuit Brazilië, en ik heb daar gevonden wat ik al lang vergeten was: de kracht van de hoop. Dit is geen babbelclubje meer. Dit is een internationale tegenmacht die niet meer in één twee drie kan worden opgerold of gerecupereerd. Dit forum bezit de unieke kracht van de verbeelding en van het enthousiasme, op een manier die ik wens te ondersteunen met alle middelen die ik maar heb. Voor het eerst sinds ik het me kan herinneren, heb ik in mijn hart een vonk gevoeld: dit zou wel eens kunnen lukken!

Ondertussen moet er natuurlijk nog veel water naar de zee stromen. Machthebbers zullen niet gewoon omrollen en voor dood spelen als ze deze kleurrijke massa een andere wereld ziet eisen. Honderdduizend mensen is peanuts in vergelijking met het arsenaal verdrukkingsmiddelen dat neoliberale machthebbers kunnen optrommelen. De hoop komt bij mij echter uit een spreekwoord dat ik ooit in een anarchistisch tijdschrift las: ‘oh generaal, uw tank is machtig, maar hij heeft slechts één zwakte: iemand moet hem besturen'.

De grootste strijd die voor ons ligt, is de verspreiding van het verlangen op een andere, rechtvaardigere wereld, waar we niet zomaar in een oorlog kunnen worden gesleept die niemand wilt. Het vraagt om radicale eerlijkheid, visie en moed om een verlangen naar deze wereld in alle hoedanigheden uit te schreeuwen en te verdedigen. Daarnaast moeten we uit ons kleine hokje breken, waar we om weet ik veel welke stomme reden zijn ingesukkeld. Het verlangen om rechtvaardigheid is immers geen monopolie van de NGO's of van Indymedia, het is iets wat we allemaal koesteren.

Machteloosheid voelen we denk ik allemaal, maar wat België betreft, wil ik opmerken dat ik vrees dat we ons hier in aan het wentelen zijn. Ik zie geen enkele reden waarom het enthousiasme dat zo opviel in Brazilië niet ook in België zou kunnen worden opgewekt. Gaan wij blijven steken in ons achterhoedegevecht? Of gaan we eindelijk eens rond de tafel zitten?

Die tafel kunnen we echter niet zomaar in stukjes verdelen à la ‘Agalevers, SP-a'ers, NGO'ers rechts, marxisten links en anarchisten eronder'. Dit soort intern bankengeschuif dient niemand behalve onze tegenstanders. Buiten wachten miljoenen mensen met een goed hart. 77% van de Belgen is tegen de oorlog in Irak? Doet het er dan toe of die 77% niet allemaal ‘ideologisch zuiver' zouden zijn? Wat typisch is aan het WSF, en wat bij ons zover weg lijkt, is dat men daar tolerant genoeg is om de deur voor iedereen open te zetten. Een Elio Di Rupo wordt trouwens zeer klein als je hem ziet tussen Chomsky's, Bové's en tienduizenden mensen van goede wil – dus vrees voor politieke recupe is ver weg.

De beslissing dat de eerste dag van Davos de internationale dag van protest tegen het neoliberalisme zou worden, is iets wat niet mogelijk was geweest zonder de immense kracht die het forum met zich meebrengt. Een goed georganiseerd, open en tolerant Belgisch Sociaal Forum zal wellicht te laat komen om een oorlog tegen Irak te voorkomen, maar enkel een dergelijke samenbundeling van krachten bezit volgens mij het potentieel om dergelijke schandalen in de toekomst te voorkomen.

Toen sommigen problemen hadden met de inhoud van de berichtgeving op Indymedia, was de reactie van de redactie: ‘schrijf dan zelf meer hé'. Deze zelfde redenering gaat ook op voor de organisatie van sociale fora. Zich terugtrekken uit de organisatie van het Belgische forum van september en de volgende zwakke berichtgeving (zeker in vergelijking met de 150 IMC-mensen die in Brazilië het forum opvolgden, of onze eigen inspanningen vorig jaar in Gent en Brussel) is een garantie dat de NGO's inderdaad minder radikaal of enthousiast zullen zijn.

Evengoed kunnen we allemaal samen de ruimte scheppen voor een klimaat van groei van de beweging, door niet weg te wandelen van elkaars verschillende meningen, maar de NGO's onze hulp aan te bieden in de organisatie van die ruimte. Dan kunnen we eindelijk beginnen bouwen aan een alternatief dat niet zo gemakkelijk aan de kant kan worden geschoven. Dat zal dan misschien niet gaan over een radicale revolutie, maar tenminste kunnen we dan wel gaan voor globale rechtvaardigheid, in plaats van globale machteloosheid.

BELGISCHE SOCIALE FORA.
Eerst en vooral dienen we te moeten toegeven dat het lokale sociale forum van Oost-Vlaanderen gezien de magere opkomst helemaal geen forum was, ondanks de diepgaande discussies. Ten tweede was het Belgisch Sociaal Forum voor velen een zoveelste desillusie. Misschien niet zo voor vakbondsmensen of vaste NGO-medewerkers, maar voor de nieuwe generatie activisten in ieder geval wel. Het aframmelen van toespraken op het einde, het niet-strijdbaar klimaat,... Het leek allemaal een beetje te veel op een politiek dineetje zonder consequenties. Een waarschuwing dus voor het volgende forum!

KRITIEK OP SOCIALE FORA.
1. We moeten niet uitgaan van de Sociale Fora als een organisatie, maar eerder als een permanent forum dat structuur en overleg biedt tussen de verschillende geledingen van de andersglobaliseringsbeweging, waar we misschien wel het 'ideele' onderscheid kunnen maken tussen NGO'ers, syndicalisten en activisten van anarchistische/marxistische/ecologistische origine. Dat betekent dus geenszins dat we binnenkort met vlaggen van het BSF moeten staan zwaaien, maar dat er een permanente backup is voor de andersglobaliseringsbeweging in Belgie.

2. Het forum wordt omgekeerd naar bottom-top indien we het forum gaan beschouwen als een actieplaats voor overleg en discussie. Simpel: geen saaie academische lezingen, maar dynamische gesprekken zonder 'alweters' (het vooraan zetten van professoren IS in se interessant, maar nog interessanter is om ze gewoon te beschouwen als een deeltje van de andersglobaliseringsbeweging) en vooral een strijdbare sfeer. Waar in Porto Alegre op de laatste plenaire zitting werd gezongen, gescandeerd en gevlagzwaaid, werd op het BSF braaf geluisterd naar de (op twee na) oersaaie voordrachten die erg spreekbeurterig aandeden!

DE TOEKOMST VAN SOCIALE FORA EN DE AGB.
Sociale fora kunnen alleen bestaan door input vanuit het geheel van de AGB (de drie geledingen dus...). En natuurlijk moet er een output zijn voor alle deelnemers: gemeenschappelijke actie, een actiefonds,... Er is dus wel zeker ruimte voor lokale sociale fora, maar dan moet er ook een soort officiele startdag komen... bv 10 mei

Tevens moet ook aandacht besteed worden aan de herverkaveling die nu stilaan op gang aan het komen is binnen het activistengedeelte van de AGB. Stilaan beginnen mensen van verschillende strekkingen (die al veel tegen de 'muur' zijn gelopen en die vaak een historische erfenis meetorsen die niet de hunne is) te convergeren. Zij beseffen dat ze uiteindelijk op hetzelfde spoor zitten, maar hebben het vaak moeilijk wat betreft het naampjes-plakkerij-gedoe. Diegenen die nu met elkaar acties uitproberen, weten dat recuperatie binnen die convergentie niet meer aan de orde is. Ten tweede beseffen vooral de eerder marxistische mensen dat het heil niet meer te zoeken is in rigide partijstructuren, maar in losse netwerken die voortdurend veranderen en vooral steunen op gemeenschappelijke actie. Ook die tendens moet op de sociale fora aan bod komen, maar ze moeten de kans krijgen een minimale structuur op te zetten, in overeenstemming met hun overtuiging (dwz basisdemocratie, consensusmodel, anti-electoraal, anti-autoritair) Vanuit die instelling bepleit ik de voorzichtige opbouw van een convergentienetwerk, waar activisten van donkerrode tot zwarte slag elkaar kunnen vinden, zonder last te hebben van een historische erfenis die niet de hunne is, en zonder last te hebben van electoraal gestreef of 'doel heiligt de middelen'-quatsch.

En die spreuk komt uit een gedicht van Bertold Brecht!

Hoe langer hoe meer vrees ik dat sociale fora een doodlopenden straat zijn, en wel eens het einde van deze beweging zouden kunnen worden.
Ik vind de sociale fora en dergelijke een redlijk kunstmatige bedoening geworden. De sociale fora die ik meemaakte in praag, Genua, Washington waren telkens verbonden aan een concrete inzet :
Praag: Actie tegen het IMF
Genua: Actie tegen de G8
Washington : de vredesbeweging

Die hadden een heel ander karrakter dan het sociaal forum in Porto Alegre of het Belgisch Sociaal Forum.
Het kan nuttig zijn om een plek te hebben waar men de violen kan gelijk stemmen, maar zo'n plek kan je ook creëeren doorheen en in concret acties : D14, O19, STOPUSA, ... zijn daar voorbeelden van. Mensen die elkaar vinden rond een concreet actie punt, een gemeenschappelijke deler zoeken, met respect voor elkaars indetiteit.

Soms vinden NGO's en meer radikale groepen elkaar in een actie of strijdpunt, en soms niet. Soms vinden partijen, NGO's, actie groepen, collectieven elkaar en soms ook helemaal niet.
Dat hoeft geen probleem te zijn, respect wil ook zeggen dat je aanvaart dat je soms niet op hetzelfde spoor zit, dat je andere doelstellingen nastreeft, ....

Ik denk dat fora, lezingen, .... enzo zeker een plek hebben, en denk ook dat er nood aan is.

Ik vind de vraag van de mensen van AEL zeer pertinent.
Gaan de antiglobalisten zichzelf herleiden tot een jaarlijkse jaarbeurs met bijhorende alternatieve en vegetarische pensenkermis.
Of gaan de antiglobalisten aansluiting zoeken bij die volkeren die zich vandaag verzetten tegen de nieuwe wereldorde.

'Ik vind de vraag van de mensen van AEL zeer pertinent.
Gaan de antiglobalisten zichzelf herleiden tot een jaarlijkse jaarbeurs met bijhorende alternatieve en vegetarische pensenkermis.
Of gaan de antiglobalisten aansluiting zoeken bij die volkeren die zich vandaag verzetten tegen de nieuwe wereldorde.'

Han, nog een keer maar ik heb geen zin om dit vaak te herhalen:

Wat is het MST? Wat zijn de Zapatisten? Wat zijn Zuid-Afrikaanse activisten? Congolezen? Amerikanen tegen de doodstraf in eigen land? Indiërs tegen patentering van hun rijst? Franse boeren? Ik zou zeggen: allemaal minderheidsgroepen, qua volk of visie, die vechten voor een wereld die volgens een andere logica werkt. Ze zijn er aan bezig, in eigen land, maar ook in het forum.

Dit is géén pensenkermis hoor. Het is het énige hoopgevende signaal dat ik heb gezien in meer dan een jaar tijd. Mensen vanover de hele wereld die hun handen samenslaan en er voor gaan. Dat moet je in eigen land maar eens proberen. Daar worden dingen opgebouwd!

Hier is het eerder tendens om de inspanningen van anderen af te kraken, totdat je uiteindelijk helemaal alleen achterblijft. Hoeveel eerlijke Agalev sympathisanten zijn hier al zwartgemaakt? Is dat een succes, als ze wegblijven van de site?

Ja, de beweging moet aansluiting zoeken bij iedereen die zich verzet tegen de nieuwe wereldorde. Daar is denk ik iedereen het mee eens, ook de NGO's trouwens.

Vertel me eens, Han: hoe doen we dat? Wat stel je voor? Schrijf het bij voorkeur uit in een aparte tekst, je eigen mening, en laat ons daar eens serieus en beschaafd over doorgaan.

Bedankt voor deze tekst Maarten.

Een aantal opmerkingen:

1) Ik ga akkoord met jou en Laurent over het BSF. Dat is teveel top-down georganiseerd door een aantal NGO's en is er nooit in geslaagd de beweging als dusdanig te mobiliseren.

Het BSF is te weinig als een open ruimte opgevat geworden door de organisatoren. Was er een ruimte voorzien waar mensen in comfortabele zetels elkaar gewoon konden ontmoeten? Ruimtes waar niets gepland was, maar ingevuld konden worden door wie daar zin in had?

Waren de activiteiten niet al teveel volgens het aloude schema experts vooraan, leken in de zaal georganiseerd?
Moet er niet dringend werk gemaakt worden van een democratische kennisproductie, waarbij iedereen in een bepaald opzicht expert is?

Professoren hebben uiteraard interessante inzichten en we moeten niet in het platte anti-intellectualisme vervallen dat in het Vlaams Blok, maar ook dikwijls op deze site geuit worden, maar afhankelijk van het onderwerp heeft iedereen iets toe te voegen. Die andere wereld gaat ook over een andere mens. Een van de redenen waarom zoveel mensen politiek onverschillig geworden zijn, is dat ze teveel op allerlei manieren verteld worden dat hun mening niet interessant is, niet genoeg ontwikkeld, niet ter zake doend, ... is. Het BSF zou die attitude moeten doorbreken, mensen het gevoel geven dat hun mening er toe doet en dat men ook voor zijn/haar mening moet uitkomen.

2) Het idee van fora op zich is daarvoor zeer zeker nuttig. In tegenstelling tot actieplatformen die gefocust zijn op een thema, bieden zulke fora ook de kans dieper te gaan dan dit ene thema en de links tussen de verschillende thema's uit te diepen. Het biedt ook de kans even wat afstand te nemen van de dagelijkse golf gebeurtenissen en het verleden en de toekomst te bespreken.

Op dergelijke fora kunnen verschillende strijdgroepen elkaar ontmoeten en banden smeden. Daar kunnen westerse antiglobalisten aansluiting vinden bij basisgroepen uit het Zuiden die hun eigen toekomst terug opeisen, wat zoals Han aangeeft essentieel is voor deze beweging. Dit laatste houdt ook in dat de westerse antiglobalisten naar die plaatsen gaan waar volkeren zich verzetten tegen het neoliberale kapitalisme. Brazilie, India, Palestina, ... .

Zoals ik al eerder schreef op deze site is de keuze van het ESF voor Parijs onbegrijpelijk in deze context. Een Oost-Europese locatie was een veel betere keuze geweest. En wat Belgie betreft was de VUB een enorm slechte keuze. Waarom niet een meer symbolische locatie, een locatie waar een belangrijke sociale strijd geleverd werd/wordt en het BSF dus kan bogen op een lokale beweging en deze kan versterken? Bv. waar een belangrijke fabriek gesloten werd? Of nabij het Lappersfort/Chartreuse in Brugge? Of bij de haven in Antwerpen waar het oorlogsmateriaal verscheept wordt?

Ik heb me sinds mei 2002 in het Sociaal Forum van België geëngageerd en was daartoe gemandateerd door het Centre Libertaire. Het initiatief voor het SFB werd genomen door Belgische deelnemers aan het WSF, en met name een aantal grote NGO's + de christelijke en socialistische vakbonden. Sindsdien zijn er een heel aantal kleinere verenigingen bijgekomen, eind mei werd besloten om geen politieke partijen toe te laten. Dat was voor het Centre Libertaire het voornaamste argument om het forum (hier in België) het voordeel van de twijfel te geven.

Globaal gezien is er veel anarchistische kritiek op die "forumbeweging", met name op het reformistisch karakter ervan, de actieve deelname/recuperatie van en door sociaal-democratische of "revolutionaire" marxistische partijen en de marginalisatie van de anarchistische beweging. Ik denk dat niemand nog de cruciale rol kan ontkennen die de anarchisten hebben gespeeld in de opbouw van de andersglobalistische (voorheen antiglobalistische) beweging. Sinds de beweging een massaal en mediatiek karakter kreeg (sinds Seattle dus) zijn allerlei actoren op de kar gesprongen.

Bon, we willen niemand het recht ontnemen om op de kar te springen. Maar we willen ten allen tijde de radicaal-democratische, directe actie-gerichte en emancipatorische aspecten van de beweging behouden. En we willen vermijden dat de beweging verzandt in het model van "het sociale middenveld", partijpolitiek gekrakeel of de zwaar beschimmelde extreem-linkse opvattingen over bewegingsopbouw. Daarenboven willen we onze anarchistische identiteit behouden. Ambitieuze doelstellingen, maar het zijn reflexen die de beweging hebben gekenmerkt sinds het begin, en die de beweging fundamenteel anders hebben gemaakt dan wat we tot nu toe hebben gekend.

Het principe van een "forum" beantwoordt tot op zekere hoogte aan een aantal van onze doelstellingen. In die zin dat een "forum" een ontmoetingsplaats is waar ideëen en stromingen kunnen botsen, zich aan elkaar kunnen bevruchten en waar contacten gelegd worden. NETWERKING met andere woorden, een ander fundamenteel kenmerk van de antiglobalistische beweging. Het stelt ons in staat om met andere geledingen binnen de beweging in dialoog te gaan.
Daarom neem ik nog steeds actief deel aan het Sociaal Forum van België. Het is vaak een gevecht met de slechte gewoontes van NGO's en vakbonden, maar het is tot op vandaag nog steeds constructief. En ik heb de indruk dat verborgen agenda's en manipulaties, zoals we die in D14 hebben gekend, nog altijd marginaal zijn.

De dag dat ik me realiseer dat ik illusies daaromtrent heb gekoesterd, ben ik weg. En dan concentreer ik me op een autonome, anarchistische beweging, waar we trouwens hard aan werken!

Mvg,

Hans

Volgende algemene vergadering van het SFB:
Donderdag 13 februari om 18.00u., Mutualité Socialiste, Rue Saint Jean 32-38, 1000 Bruxelles.