arch/ive/ief (2000 - 2005)

Wat houdt die algemene overeenkomst over de handel in diensten eigenlijk in?

Gérard De Sélys. Die diensten, dat zijn de banken, het toerisme, de verzekeringen, de gezondheidszorg, de pensioenen, vervoer, communicatie, onderwijs... De WHO maakte een lijst op van 160 sectoren. De GATS werd bij de lancering in 1994 ondertekend door 46 landen, ook België. Tegen eind maart moeten alle lidstaten van de WHO ... dat zijn bijna alle landen van de wereld, ook de 15 van de Europese Unie én China ... een lijst opmaken van de diensten die ze willen laten liberaliseren, zeg maar privatiseren, in de andere lidstaten. Landen die dat weigeren kunnen zich verwachten aan vergeldingsmaatregelen. Thailand bijvoorbeeld kreeg al een bedreiging dat het geen soja meer zou kunnen uitvoeren naar de VS, terwijl het land daar het gros van zijn (sterke) buitenlandse deviezen uit haalt.

Veel antiglobalisten zetten een gelijkheidsteken tussen neoliberalisme en de VS. Remt Europa de liberalisering af? Wat is hun houding binnen de GATS?

Gérard De Sélys. De Amerikaanse onderhandelaars waren geen klein beetje verbaasd toen de Europese Unie haar lijst voorlegde: daar stonden veel meer diensten op die ze wilden ‘liberaliseren' dan op dat van de VS! Pascal Lamy, de Europese commissaris die belast is met de GATS-onderhandelingen voor de 15 lidstaten, steekt het niet onder stoelen of banken: hij wil in alle lidstaten van de WHO zoveel mogelijk diensten laten liberaliseren. Europa is dus absoluut geen rem, integendeel, Europa loopt op kop van de liberalisering!

In België spreken de twee vakbonden zich altijd uit tégen de liberalisering en tegen de privatisering. U hebt heel de ontwikkeling van de liberalisering van de telefoonmaatschappijen gevolgd, wat denkt u van het vakbondsverzet?

Gérard De Sélys. De vakbondstop lijkt nu pas in te zien wat de risico's zijn van de GATS voor de openbare diensten en de tientallen miljoenen mensen die daar in werken. Maar ze mobiliseren erg zwakjes en ze geven weinig informatie over wat zich afspeelt in de wandelgangen van de WHO. Dat doet me denken aan de houding van de Belgische vakbonden toen de wet van 21 maart 1991 werd gestemd. Die wet maakte de openbare diensten ‘autonoom', een overduidelijke voorbereiding op de privatisering van de RTT, de Post en de NMBS. De vakbondstop deed niets om daar tegen in te gaan. En ik zie dat de vakbondsbasis overal in Europa ongerust is, zoveel mogelijk informatie zoekt en druk uitoefent op hun respectievelijke leidingen maar die luisteren niet, net zomin als de Europese Vakvereniging dat doet.

De Europese Unie legt de harmonisering op van het spoorverkeer tussen de landen en wil het Europees luchtruim openstellen. Die maatregelen zijn noodzakelijk om tot grote Europese luchtvaart- en spoormaatschappijen te komen die het hoofd kunnen bieden tegen de concurrentie. Moet je als progressief dan de nationale luchtvaart of spoormaatschappij verdedigen of moet je opkomen voor democratische ‘Europese' staatsbedrijven?

Gérard De Sélys. Logisch gezien is er een betere harmonisatie in het Europees transport en in de wereld nodig. Maar alles hangt af van de beweegredenen: harmoniseren om de vervuiling tegen te gaan, om de gebruikers een betere dienst aan te bieden, om het personeel betere werkomstandigheden te geven, om de economie beter te plannen: heel goed. Maar harmoniseren om te besparen, om de internationale concurrentie aan te kunnen, om de winsten van de bedrijven nog meer op te drijven, kortom om het kapitalistisch systeem nog sterker te ontwikkelen ten koste van de gebruikers en het personeel, dat kan niet natuurlijk.

Je moet toch weten dat er al voor de grote deregulering van de jaren '80 bilaterale en internationale akkoorden bestonden tussen de verschillende maatschappijen in de luchtvaart, het spoor, de post enz. Die sectoren waren toen al "geglobaliseerd". Een Belgische postzegel op een brief voor Peking, betaalde de Belgische postbode, de ophaling, het vervoer en de Chinese postbode. De Belgische factuur voor een telefoontje naar New York betaalde het onderhoud van het Belgisch telefoonnet, de transatlantische kabelverbinding of de satellieten én het onderhoud van het Amerikaans net. Een vliegtuigticket van Parijs naar Los Angeles betaalde de arbeiders in de luchthaven van Parijs en die van LA. Enz.

Dat de staten die akkoorden niet meer wilden, iets wat in gang gezet werd door de regering Carter in de VS, heeft de internationale samenwerking vervangen door internationale concurrentie. Met als gevolg: miljoenen banen weg en... jaarlijks drie keer meer divendenden voor de kapitalistische eigenaars. De huidige deregulering voorzien door de GATS gaat de kapitalistische beweging alleen versterken. Elke progressief moet ze verwerpen en aanklagen.

Op 14 januari stemde het Europees parlement een motie om de liberalisering van het spoor te versnellen: voor de goederen en voor reizigers op de internationale lijnen tegen 2006 en voor de reizigers in het binnenland tegen 2008. In België stemden socialisten en groenen tégen. Positief, toch?

Gérard De Sélys. Het Europees Parlement stelt niéts voor. Het is alleen een reusachtige propagandamachine die bepaalde politieke groepen in staat stelt de mensen te doen geloven dat ze die of die beslissing nemen terwijl ze precies het tegenovergestelde doen als ze echt aan de macht zijn.

De Franse socialistische premier kreeg van de Franse patroons felicitaties omdat precies hij op de meest doeltreffende manier privatiseringen doorvoerde... Het is niet het Europees parlement dat de Europese wet heeft gemaakt. De enige Europese wetgevende macht, dat zijn de vijftien ministers (van transport, communicatie, financiën of wat dan ook) die in de Raad vergaderen achter gesloten deuren. Wat vertelt de socialistische of groene minister in die Raad? Je hebt er het raden naar aangezien hun standpunten en discussies geheim zijn...

Veel beslissingen tot liberalisering werden genomen toen de socialisten aan de macht waren in 13 van de 15 lidstaten van de Europese Unie en sleutelposities hadden in de Europese Commissie. De versnelling van de liberalisering van de post gebeurde onder het Belgisch voorzitterschap in 2001. En de huidige Belgische regering voert de Europese richtlijnen voor het spoor, de post, de elektriciteit en het gas gewoon uit, net zoals de vorige regeringen.

Is er een verband tussen een beleid van privatisering enerzijds en het feit dat het kapitalistisch systeem steeds meer uit is op oorlog, zoals nu tegen Irak? Is het waar dat er in de VS minder geld is voor de openbare diensten omdat er meer geld nodig is voor de oorlog? En hoe zit dat in Europa?

Gérard De Sélys. Dat verband is voor mij duidelijk, ja. De kapitalistische staten zijn in de jaren '80 met een golf privatiseringen gestart om de grote multinationals (dat wil zeggen multinationaal wat hun markt betreft maar nationaal wat hun eigendom betreft) in staat te stellen hun zakencijfer en hun winsten aanzienlijk op te krikken zodat ze zich beter konden verdedigen in de concurrentiestrijd die midden de jaren '70 de kop op stak.

Eerst hadden ze op een min of meer vreedzame manier hun marktaandeel vergroot - dat wil zeggen afgesnoept van de zwakkere concurrenten - maar vandaag kiezen ze voor de openlijke oorlog om hun marktaandelen te vergroten en om... hun concurrenten te verhinderen hetzelfde te doen. De greep die de VS met de wapens proberen te krijgen op de oliereserves van de wereld is minder bedoeld om de Amerikaanse markt te bevoorraden dan om een gigantisch drukkingsmiddel en chantagemiddel in handen te hebben tegenover de rest van de wereld.

Een goed voorbeeld vandaag: grote wapenfabrikanten zoals General Electric zijn erin geslaagd hun regeringen te overtuigen geen wapens meer te kopen - vliegtuigen of tanks, bijvoorbeeld - maar ze te huren. Binnenkort zijn het dus de wapenfabrikanten die oorlogen gaan voeren...

Uw was initiatiefnemer van de Oproep voor de verdediging van de Europese openbare diensten, welke acties acht u vandaag nodig, en welk soort informatie?

Gérard De Sélys. Verzet, verzet, verzet. Op straat komen, massaal. Informatie zoeken en geven. Aanklagen. Burgerlijke ongehoorzaamheid. De dokwerkers ertoe aanzetten te weigeren wapens te verschepen. De spoorwerkers aanzetten om geen wapens te vervoeren. De soldaten vragen dat ze zouden weigeren te vechten op bevel van General Electric. Snel grote Europese of internationale allianties of coalities opzetten van vakbonden en activisten die zich verzetten tegen de oorlog en, vooral, tegen het kapitalisme. Uitleggen, altijd opnieuw, dat kapitalisme oorlog is.

En je ziet hoe steeds meer mensen zich daar bewust van worden. Dat is de reden waarom de kapitalisten nu zo snel, snel te werk gaan. Ze zijn bang voor dat verzet dat in heel de wereld om zich heen grijpt. Met deze oorlog proberen ze de hele wereld voor een voldongen feit te zetten. En met fascistische wetten proberen ze het verzet te verhinderen.

Meer over GATS in het boek van Agnès Bertrand en Laurence Kalafatides: OMC, le pouvoir invisible, Fayard, 2002.