arch/ive/ief (2000 - 2005)

De voorbije weken heeft U in DIOGENE(S) meermaals kunnen lezen hoe Latijns-Amerika stilaan ontwaakt uit haar koloniale en neokoloniale slaap. Daarbij zijn het de meest gemarginaliseerde groepen - voornamelijk de boeren, de indianen en de cocaplukkers of "cocaleros" - die zich het strijdvaardigst tonen. Steeds luider klinkt hun stem in landen zoals Brazilië (met o.m. de MST- beweging), Bolivië (met de figuur van Evo Morales), Mexico (niet alleen de Zapatisten), Ecuador, Peru en Paraguay.

Colombia is een buitenbeentje. Geen nieuwigheid, want reeds sinds het begin van de 20e eeuw heeft het land geleidelijk aan de wil van Washington moeten ondergaan. Colombia is dan ook het land met de sterkste guerrilla-bewegingen in Zuid-Amerika. De V.S., met hun buitengewone dorst naar olie, hopen opstandige bewegingen zoals de FARC en het ELN uit de weg te ruimen. Ze kunnen daarbij rekenen op een volgzame medewerking van Europa. En er wordt uiteraard weer een humanitair verhaaltje gekoppeld aan de interventies: de strijd tegen de drugshandel. De harde hand waarmee de V.S.-gezinde president Uribe het conflict probeert op te lossen leidt meer dan eens tot een bloedige reactie vanwege de guerrilla's – of is het nu omgekeerd ? Over het complexe vraagstuk van schuld en onschuld gaan we hier niet in; voor informatie en duiding daarover verwijzen we naar bijdragen op de website van http://www.uitpers.be. Wel bekijken we in het kort hoe de media daarmee omgaan.

* Massamedia in Colombia: Goed vs. Kwaad

De aandachtige Diogenes-lezer weet intussen al waaraan hij of zij zich kan verwachten als het gaat om de media in Zuid-Amerika: verdachtmakingen die op lucht gebaseerd zijn, demonisering van de ene groep (in dit geval de guerrilla's) en verheerlijking van de andere (regering, militairen en paramilitairen), verdraaïngen en leugens, en nog meer van dat.

Ook in Colombia zijn de media in handen van een kleine, economisch elite, wat zorgt voor "informatieve cohesie", voor berichtgeving in overeenstemming met de belangen van de elite.

"Propaganda is slechts effectief als ze totaal is", stelde Jacques Ellul ooit. Via televisie, radio, kranten en internet wordt de Colombianen een eenzijdige visie op oorlog en guerrilla opgedrongen. De hele problematiek wordt daarbij herleid tot een nagenoeg bijbelse tegenstelling tussen goed en kwaad.

Radiozenders zoals RCN en Caracol, en kranten zoals El Colombiano ontpopten zich tot de imagoverzorgers van de paramilitairen. Die willen zich per slot van rekenening "enkel maar verdedigen tegen het barbaarse geweld" van de "guerrilleros", zo luidt het. Over de link tussen leger en paramilitairen, en de rol van de CIA: geen woord. Ook in Colombia trekken de massamedia zich weinig aan van ouderwetse begrippen zoals objectiviteit en neutraliteit.

* Buitenlandse pers in een dwangbuis gestopt

Buitenlandse journalisten krijgen "om veiligheidsredenen" slechts een beperkte bewegingsvrijheid. En dan zijn er nog de zelfcensuur - een kritisch artikel kan een journalist het leven kosten - en het gebrek aan degelijke onderzoeksjournalistiek, waardoor veelal gewoon de regeringsrapporten overgenomen worden. En bovenal zijn er de economische en politieke belangen.

Zo presteerde de Spaanse krant El País het op 24 juni vorig jaar om een lang artikel te brengen over Colombia (door een verslaggever ter plaatse, Cali José Luis Barbería) zonder maar één concrete bron te vermelden. De 'bronnen' varieerden van "Een taxichauffeur in Bogota zal U kunnen vertellen dat…" tot "Zij die verstand hebben van de materie […] zijn van mening dat…". De journalist had dan ook geen moeite om zijn persoonlijke oordeel als eindconclusie naar voren te brengen: "het zijn narcoguerrilla's".

Mensenrechtenactivisten, syndicalisten en linkse politieke activisten worden geregeld het mikpunt van intimidaties en verdachtmakingen in de media. Het Spaanse persagentschap Efe stuurde bijvoorbeeld het volledig onjuiste bericht de wereld in dat de Colombiaanse Communistische Partij een mantelorganisatie zou zijn van de FARC.

Heel die actieve rol van de media in het conflict maakt de 'burgeroorlog' in Colombia er alleen nog maar vuiler en uitzichtlozer op.

DIOGENE(S) 38