arch/ive/ief (2000 - 2005)

"In verregaande mate kan de Triade
van Japan, de VS en de EU
gezien worden als drie grote 'corporate states',
soms samenwerkend,
soms in onderlinge concurrentie om de belangen
van hun rivaliserende transnationale bedrijven
wereldwijd te behartigen."
Josh Karliner, The Corporate Planet

In de vorige aflevering zagen we hoe de VS proberen hun crisis te boven te komen door een militarisering van de economie en hoe een krachtig militair optreden uiteindelijk nodig is voor het behoud van een sterke munt en van het vertrouwen in de beurs. Er is nog een derde reden, met name de poging om de economische invloedssfeer in de wereldwijd te vergroten langs militaire weg.

3. Het vergroten van de achtertuin.

In de tweede helft van de negentiende en de eerst helft van de twintigste eeuw was het inlijven (kolonisering) van zoveel mogelijk grondgebied noodzakelijk om de controle over grondstoffen, goedkope arbeidskracht en afzetmarkten te verzekeren. Dit gaf aanleiding tot de twee wereldoorlogen. Vanaf het einde van de twintigste eeuw lijkt de uitbouw van geïntegreerde markten, o.l.v. een centrale pool, die rol te vervullen. Zo'n blok dient om de investeringen en de handel van de eigen MNO's te beschermen en te stimuleren. Vanaf de helft van de jaren tachtig wordt de Europese Unie in versneld tempo uitgebouwd en uitgebreid. In 1991 wordt de Nafta opgericht: Mexico, VS en Canada. Vandaag zijn er plannen om geheel het Amerikaanse continent economisch te integreren, uiteraard o.l.v. de VS. Ook in Azië zijn er allerhande initiatieven voor het vormen van een economisch blok, zij het dat de blokvorming zich daar nog in een embryonaal stadium bevindt. De wereld wordt op die manier verdeeld in drie invloedssferen gebaseerd op economische blokvorming. Men spreekt van de zogenaamde 'triadisering' van de wereld, d.w.z. dat Europa, de VS en Japan elk een deel van de wereldeconomie bezetten. Tussen de 50 en 70% van de handel gebeurt binnen de blokken, terwijl de handel ertussen veel kleiner is. Hetzelfde geldt voor de investeringen: 75% ervan gebeurt binnen de handelsblokken. Rondom die blokken is er sprake van een soort clustervorming, d.w.z. dat elk van die blokken een deel van de wereldeconomie voor zijn rekening neemt: elk blok heeft als het ware een soort achtertuin. Voor het eerst in de geschiedenis staan er drie stevige continentale blokken tegenover elkaar:

" De VS met als achtertuin voornamelijk Latijns-Amerika en het Midden Oosten.
" De Europese Unie met als achtertuin voornamelijk Afrika en Centraal- en Oost-Europa.
" Japan met als achtertuin voornamelijk Azië.

Dergelijke opdeling van de wereld is allesbehalve statisch of definitief. En het is juist in de eigen achtertuin dat de VS gedurende de jaren negentig terrein hebben verloren. Zowel in Latijns-Amerika als in het Midden-Oosten hebben Europese multinationals meer voet aan de grond gekregen. Omgekeerd heeft Europa zijn economische greep op Rusland en Oost-Europa verstevigd. Met hun planetaire oorlog willen de VS dat verloren terrein opnieuw inpikken en zelf doordringen in de respectievelijke achtertuinen van hun rivalen. Als het niet (meer) lukt met economische middelen, dan maar met militaire, zo luidt de achterliggende redenering. De 'war on terrorism' is dus ook een 'war on spheres of influence', vooral gericht op de strategische regio's. Het is een oorlog die gericht is tegen de concurrerende grootmachten, ook al lijkt het op het eerste zicht niet zo. In dat licht en tegen de historische achtergrond is het helemaal niet zo ver gezocht of overdreven om te spreken van de derde Wereldoorlog.

In de regel bestrijdt de kapitalistische elite de crisis met economische middelen en verkiest ze een 'stabiele' manier van plundering en uitbuiting, dat wil zeggen d.m.v. economische maatregelen. Vandaag gebeurt dat grotendeels in het kader van het IMF, de Wereldbank en de Wereld Handelsorganisatie, unilaterale verdragen, industriële spionage, omkoperij, speculatie, enzovoort. Het kapitaal opteert enkel voor militaire avonturen wanneer de risico's die daaraan vasthangen als een minder kwaad beschouwd worden dan de aanhoudende dalende winsten en het vooruitzicht van een mogelijke economische ineenstorting. Dat laatste lijkt meer en meer het geval te zijn.

Marc Vandepitte

Voor de referenties van de cijfers en de citaten, zie M. Vandepitte, Irak: startschot voor de Derde Wereldoorlog. Brussel 2003, 120 p., 2 euro. Een uitgave van STOP USA.