Belgische pers over "het leger als politie": "Toute est possible" ...

Van de vier Belgische kranten die we dagelijks volgen (Le Soir, La Dernière Heure, De Morgen en De Standaard) was het Le Soir die als eerste uitpakte met de plannen om het leger de politie te laten bijspringen. Op zijn cover van maandag 6 januari titelde Le Soir in het groot: "L'armée, force de l'ordre ?". Op pagina 4 een tweede artikel: "Flahaut voit Duquesne / L'armée en appui de la police ?" In zijn coverartikel schreef Hugues Dorzée over het voorstel van de minister van Defensie die zijn diensten (42.000 soldaten, een budget van 2,5 miljard euro) aanbiedt om samen met de politie (38.000 agenten) te strijden "contre l'insécurité". Flahaut heeft dit ideetje niet zelf bedacht. Niemand minder dan Louis Michel zette het eerder al op de agenda. "Nu, op dinsdagmiddag zullen Flahaut en Duquesne het bespreken" schreef Dorzée die verder nog een interview had met luitenant-kolonel Doumont, woordvoerder van het Leger. "Toute est possible à condition que les intéressés (polices locales, bourgmestres ...) acceptent de jouer le jeu" stelde de woordvoerder die de jaren 70 in herinnering bracht: ten tijde van de aanslagen van de CCC, patrouilleerden soldaten en rijkswachters samen. Dat was toen wel makkelijker omdat de rijkswacht een onderdeel van het leger vormde.

Bij het leger zijn ze dus niet tegen. "Als er rampen zijn helpen we de bevolking ook", luidde het. "En in Kosovo hebben we ervaring opgedaan met ordehandhaving." "Pourquoi ne pas profiter de cette expérience-là ?"

Flahaut van zijn kant ziet hier een kans om het "imago" van zijn troepen te versterken, noteerde Dorzée. Voor Duquesne kan de politie dankzij deze steun, zich meer toeleggen op haar 'primaire taken'.

* "On n'est pas en dictature"

Op dinsdag 7 januari had Le Soir een tweede artikel van Dorzée over het plan. Titel: "Duquesne et Flahaut vont évaluer les 'possibles collaborations' entre la police et l'armée / Le MR se met à l'heure militaire". In dat artikel pleitte de voorzitter van de Franstalige liberalen, Daniel Ducarme, onder andere voor de invoering van "een plan Vigipirate", geïnispireerd op het Franse model, om de veiligheid in ons land te versterken en te strijden tegen het terrorisme. Veiligheid is onze "core business" heette het en de MR had maar terug te grijpen naar haar plannen terzake uit 1999. Ducarme voegde er nog aan toe dat hij "un large débat sur la sécurité" wil lanceren. Ducarme is nota bene een fan van Jacques Chirac die bij de jongste Franse presidentsverkiezingen de 'sécurité' handig uitspeelde als verkiezingsthema.

In een kadertje werd toelichting gegeven bij het Franse 'Plan Vigipirate'. Het plan werd voor het eerst toegepast ten tijde van de eerste golfoorlog, werd heringevoerd in 1995 na een serie aanslagen en geheractiveerd na 11 september 2001. Meerdere duizenden agenten en militairen werden gemobiliseerd voor het bewaken van publieke plaatsen, vooral stations en luchthavens.

Le Soir bracht ook al enkele kritische commentaren. Voor het christen-democratische CDH bewijst het plan dat de politiehervorming mislukt is. Van vakbondszijde is er aan Franstalige kant in het leger ook niet veel enthousiasme. De commentaren van drie syndicale woordvoerders gingen over "we zijn de hulpjes van de politie niet" tot "On n'est pas en dictature" (door Le Soir als titel boven hun interviews geplaatst). De syndicalisten vroegen zich af of Duquesne zijn politiehervorming niet rond krijgt zonder hen en of het plan niet een electoraal maneuver is.

* Een protocolovereenkomst tegen eind januari

Aan Vlaamse kant drong het nieuws over het 'plan Flahaut/Duquesne' bij de meeste mensen wellicht pas door toen de televisiejournaals van woensdagavond 8/01 er over berichtten. Op dat moment was bekend dat Flahaut en Duquesne tot 'samenwerking' besloten hadden.

VTM bracht enkel het plan, zonder het minste spoor van kritiek. VRT-TV1 liet ook kort de kritiek van Agalev aan bod komen over "het hellend vlak waar we ons op begeven". Canvas bracht in Terzake een licht kritische reportage van Dirk Barrez die met een burgemeester was gaan praten die het plan genegen was én met een politiecommissaris die het voorzichtig afkeurde wegens het mentaliteitsverschil tussen de politie en leger (een soldaat wordt getraind om te vechten) en het gebrek aan ervaring van soldaten inzake bv. het verkeer. Terzake had ook een weinig kritisch studiogesprek met Marc De Roo, een legervakbondsman die geen problemen in het plan ziet. Daarna volgde de kritiek van Pieter De Crem van CD&V: het leger heeft blijbkaar niet genoeg te doen, de politiehervorming flopt.

Bij de kranten van woensdag bracht La Dernière Heure die dag zijn enig artikel van de week over het plan. Vreemd want LDH is toch tuk op "veiligheidsthema's" ... Titel: "Un besoin de sécurité". Zonder enige kritiek legde Christian Carpentier in vier stappen (materiaal, operaties, patrouilles, wetgeving) uit hoe het systeem zal werken: "Voici comment l'armée aidera bientôt les services de police" leidde hij zijn stuk in. Op de foto: een Franse agent met achter hem een begeleidend soldaat, de handen aan het machinegeweer."

De Standaard had een halflang artikel onder de titel "Militairen verdienen 10 tot 30 procent minder dan politie-agenten." In een tussentiteltje kwam het eigenlijke nieuws: "Leger steunt politie bij veiligheidsopdrachten." Bijna het hele artikel (zonder vermelding van auteur) ging over het loonverschil tussen militairen en agenten. De krant somde op voor welke taken het leger zou kunnen ingezet worden. Tot slot vermeldde ze: "Tegen eind januari willen beide ministers een protocolovereenkomst aan de regering voorleggen. Niet iedereen ontvangt de nakende samenwerking op applaus. De Brusselse minister Eric Tomas (PS) die bevoegd is voor de herwaardering van kwetsbare wijken, is ertegen dat militairen in sommige stedelijke risicozones zouden worden ingezet."

* Als het niet wil vechten in Irak, tot wat dient leger dan ?

Le Soir bleek ook op woensdag 8/01 weer de beste geïnformeerde van onze vier kranten te zijn. Het helpt natuurlijk dat de twee samenzwerende ministers Franstaligen zijn. Op de 1 titelde Le Soir: "L'armée fera bientôt la police". Hugues Dorzée bracht hier kort verslag uit van het besluit van de twee excellenties. Het plan moet dus eind januari naar de regering maar beide ministers willen het al in voege zien treden in het eerste trimester van 2003. Dorzée meldde kort de kritiek van Ecolo ("il s'agit de surenchères matamoresques") en CDH ("un spectacle affligeant teinté d'électoralisme").

Binnenin ging zowel het edito over het plan, het "portret op de 2" (André Flahaut), een artikel bovenaan p. 3 als de debatpagina 15. We proberen hieronder dat alles kort samen te vatten.

Beginnen we met het portret van de ogenschijnlijke minzame Flahaut. Le Soir omschreef hem als de "héraut socialiste 'du' dossier des élections: l'insécurité", alsook als de man die voor de PS de relaties met de MR onderhoud. "Michel et Flahaut sont comme cul et chemise depuis des lustres et régentent leur pays comme naguère on tenait un fief." Leuk heerschap.

Dan dat plan van hem. Béatrice Delvaux, 'rédactrice en chef' van Le Soir, verweet Flahaut en Ducarme vooral verwarring te zaaien met hun verklaringen. Ze vermoedde dat beide heren te veel naar de Franse minister van Binnenlandse Zaken kijken, Nicolas Sarkozy. Een minister die ook nog alles moet bewijzen maar ten minste een stuk helderder is in zijn communicatie.

Op 3 zette Hugues Dorzée zijn toelichting verder: "L'armée au secours du police". Hij lichtte de vier assen van het plan toe: logistieke steun aan de politie, steun inzake specifieke politie-operaties, het opzetten van een nationale beveiliging in bijzondere omstandigheden (bij aanslagen, inzake bewaking ambassades bv. ...) én een aanpassing van de wet om één en ander mogelijk te maken. Tot slot liet Dorzée de kritiek aan bod komen van CDH en Ecolo (zie hoger), maar ook de instemmende reacties van MR en PS. Een woordvoerder van de PS wees er o.a. op dat het nog wel niet nodig is om in ons land een plan 'Vigipirate' in te voeren.

Op de opniepagina 15 interviewde Le Soir twee deskundigen. Christian De Valkeneer (magistraat, politiedeskundige, prof aan de UCL) vroeg zich af: "Des militaires dans la rue, n'est-ce pas faire le jeu de ceux qui veulent créer un climat de terreur ?" Daartegenover stond de visie van Francis Delpérée (prof grondwettelijk recht aan de UCL): "La France n'est pas une dictature militaire parce que Vigipirate est en vigueur à Charles-de-Gaulle". Een uitspraak die meteen een correctie verdient: je treft Franse soldaten her en der in het land aan in stations en elders. Delpérée legde nog het verband met de uitspraak eind 2002 van stafchef admiraal Herteleer dat de Belgische soldaten niet gemotiveerd zijn voor een oorlog in Irak. "Tot wat dient ons leger dan" vroeg Delpérée.

* Wie profiteert van deze beeldvorming ?

Van alle kranten op woensdag was De Morgen het meest kritische. De twee artikels over het plan (een halve pagina 4 én het edito) droegen kritische titels. "Plan van Flahaut en Duquesne krijgt steeds meer tegenwind - 'Militairen worden enkel in dictaturen als politie-agent ingezet'" titelde Koen Vidal boven zijn pagina 4-artikel. Hij schetste eerst het plan (waarbij soldaten bv. ook carjackers zouden kunnen achtervolgen) en gaf dan het woord aan de kritici.

Criminoloog Lode Van Outrive maakte het plan met de grond gelijk: "Dit is flagrant in strijd met de wet op de politiehervorming én een gevaarlijke vermenging tussen twee fundamentele opdrachten: de bescherming van de interne veiligheid en die van de buitengrenzen. Het is eigen aan een democratie dat de eerste taak toekomst aan de politie en de tweede aan het leger." De prof wees ook op de totaal verschillende opdrachten die agenten en soldaten hebben.

Ook de Liga van de Mensenrechten reageerde bij monde van voorzitter Paul Pataer geschrokken. Hij zocht een verklaring voor het plan in electorale motieven.

De SPA reageerde dan weer "gematigd positief". "We wachten met belangstelling het regeringsoverleg ter zake af" verklaarden de parlementsleden Erdman en Vandenhove. "Op het idee zelf zeggen we alvast niet neen."

Yves Desmet van De Morgen dachter er anders over in zijn edito. 'Dit leuke land" titelde hij. Hij dreef er de spot mee: "na de de-militarisering van de rijkswacht, nu de politie-sering van het leger, of zoiets". Wat moeten we ons daarbij voorstellen ? "Dat er bij de volgende confrontatie tussen Luc Lamine en Abou Jahjah in de straten van Borgerhout opeens een Leopardtank komt aangereden ? Dat de Seaking-heli een carjacker achterna gaat zitten ?" Of zien we binnenkort aan de Amerikaanse ambassade een parabataljon, mitraillette in de aanslag ? Gaan we ons dan veiliger voelen ?

Desmet vermeldde ook dat Daniel Ducarme onlangs andere ideetjes opperde, dat het leger de politie zou vergezellen "bij operaties in moeilijke wijken" ... Wel ja, stelde Desmet: "wanneer in stedelijke achtergestelde wijken de frustraties tot het kookpunt dreigen op te borrelen, dan sturen we er toch gewoon het leger op af ?" (...) "Als het kan in Belfast, waarom dan niet hier ?"

Desmet maakte zich boos: "Willen de ministers vertellen dat in dit land, behorend tot de top vijf van de veiligste en rijkste naties ter wereld, plots een zodanige oorlogssituatie dreigt dat het leger ingezet moet worden tegen een vermeende binnenlandse vijand ? Welke beeldvorming creëren ze daarmee ? Wie profiteert daarvan ?" Waarna hij de andere ministers opriep om het niet al te snuggere tweetal Duquesne en Flahaut te vragen "of ze soms op hun hoofd gevallen zijn." Na lectuur van het Le Soir- portret van Flahaut weten we dat dat niet het probleem is. Beide 'heren' zijn geen uilen ...

* Groenen geïsoleerd in het verzet

Toeval of niet, de berichtgeving over het plan voor het inzetten van het leger bij politie-taken werd op donderdag 9 januari alweer ondergesneeuwd door de aankondiging van premier Verhofstadt dat er op 18 mei vervroegde verkiezingen komen. In de pers van donderdag waren de verkiezingen het hoofdthema. Derhalve geen berichten meer in onze vier kranten (en ook niet in La Libre Belgique) over leger en politie.

Ook op vrijdag 10 januari was het zoeken naar artikels over "het plan". Niets in La Dernière Heure, niets in Le Soir.

De Morgen en De Standaard kwamen op vrijdag wel op het onderwerp terug. Ze legden de klemtoon op het verzet van "de groenen", een verzet gemotiveerd door respect voor democratie én de privacy van de burgers.

"Groenen geïsoleerd in verzet tegen inzetten militairen voor politietaken" kopte De Standaard op p. 3. Met daaronder de uitspraak van Agalev-man Peter Vanhoutte: "Het leger is geen vuilnisbak". Een ongelukkige uitspraak eigenlijk. Een uitspraak die komt van een tweedelijn-volksvertegenwoordiger die voor Agalev wel vaker (herinner u de FN-wapens voor Nepal) de kastanjes uit het vuur mag halen. Dat wil zeggen: Vanhoutte mag voor de vorm protesteren zodat de achterban tevreden blijft. Nadien wordt hij door de eigen ministers straal genegeerd.

Met haar tussentitel gaf Anja Otte in De Standaard al aan dat de regering niet wakker ligt van de kritiek van Agalev en Ecolo: "Als oppositie en groenen het slecht vinden, zal het wel een goed voorstel zijn." Die logica komt van MR -fractieleider Daniel Bacquelaine (een notoir Ecolo-hater).

Van de andere partijen (NVA, CD&V, CDH, Blok) meldde De Standaard niet veel kritiek ten gronde. Wel dat de meeste oppositiepartijen in het plan het bewijs zien dat de politiehervorming faalt.

Nota bene: op pagina 2 had De Standaard het artikel "Politie nonchalant met dienstwapens." Die worden blijkbaar te weinig beveiligd tegen diefstal. Misschien kan men beginnen met straks de politiekantoren door het leger te laten bewaken zodat er geen politiewapens meer in gevaarlijke handen vallen.

In De Morgen bracht Johan Corthouts op vrijdag 10 een soortgelijk verslag als dat van De Standaard: de groenen eenzaam principieel in de oppositie terwijl de 'gewone' oppositiepartijen enkel wijzen op het mislukken van de politiehervorming. Waar De Standaard de Groenen weinig slaagkans gaf, vond Corthouts dat er "een fikse rel dreigt in de federale regering". Hij vermeldde ook de beperkingen die SPA op het plan wil ("geen soldaten die op straat burgers controleren, dat kan voor ons niet") en hij liet het protest van CD&V en NVA beter tot uiting komen. Pieter De Crem (CD&V) waarschuwde dat men - onder het mom van het conflict om Irak - straks gemengde patrouilles van agenten en soldaten wil organiseren.

De Morgen meldde ook dat een op donderdag gepubliceerd Senaats-rapport over de politiehervorming, "ronduit negatief is over die hervorming".

* Mia Doornaert: "Een storm van verontwaardiging ?"

De scherpste kritiek in de pers was op vrijdag te lezen op de opiniepagina van De Standaard. Daar maakte Mia Doornaert in haar rubriek "Doorgeprikt staat netjes" brandhout van het plan. De titels spreken voor zich: "Zandbakpolitiek van een bananenrepubliek" en "De ernst waarmee een land zijn strijdkrachten bejegent, is een barometer van het respect dat het voor zichzelf heeft."

Doornaert kan je moeilijk een links radicaal noemen en Frankrijk, het land waardoor Duquesne en Flahaut zich laten inspireren is haar niet onbekend. Toch verzet zij zich fel tegen het plan waarmee volgens haar "België goed bezig is een bananenrepubliek te worden".

Ook Doornaert verwijst naar de uitspraak van admiraal Herteleer - niet gemotiveerd voor Irak - en ze voegt daar aan toe: "Geen nood, we zetten ze wel in eigen land in."

Doornaert: "Steekt er prompt een storm van verontwaardiging op omdat alleen onfrisse regimes militairen inzetten voor politietaken ? Wat dacht u ? Dit is België. Pas na dagen nadenken komt toch één partij, de groene, tot het inzicht dat hier iets niet klopt."

Doornaert legt daarna het verschil uit tussen een soldaat en een agent. Samengevat: de eerste leert eerst te schieten om niet gedood te worden, de tweede leert hoe pas in uiterste nood te schieten.

En het plan Vigipirate in Frankrijk ? "La douce France" werd daar toch geen dictatuur door ? Doornaert zet Vigipirate in zijn contekst: het plan kwam er na een golf terreuraanslagen. De Franse ordediensten zijn ook helemaal anders georganiseerd. Frankrijk misbruikt zijn strijdkrachten niet voor allerlei klussen en geeft ze een behoorlijk budget. Daarna ergert Doornaert zich aan tal van aspecten van het Belgisch buitenlands beleid. Ze besluit: "Zoals België nu met democratische grondregels omspringt, kan het beter aansluiting gaan zoeken bij de bananenrepublieken."

* Tobback: geef dan geld van Defensie aan Binnenlandse Zaken

Van een storm van protest was op zaterdag 11 januari niets te merken in de kranten. De Standaard bracht nog wel een interview met SPA-ouderdomsdeken Louis Tobback maar die uitte niet echt scherpe kritiek. Zie de titel die van Tobback komt: "Ik wil er wel op schieten, maar ik weet niet waarop." Van een éminence grise zou je toch iets meer verwachten.

Tobback zou het anders zelf wel simpeler oplossen: hevel gewoon de benodigde centen voor meer agenten, van Defensie over naar Binnenlandse Zaken ...

Het plan Duquesne/Flahaut boezemt hem geen schrik in: "ik wil nog wel eens zien wat ervan komt ..." En de groenen wil hij "geruststellen: we worden hier op de Grote Markt nog niet geconfronteerd met militairen die - P90 in de hand - vragen wanneer ze achter het gespuis aan mogen."

* Philippe Moureaux: "L'armée en rue ? Des mauvaises souvenirs !"

Bovenstaande uitspraak prijkt boven het interview dat William Burton en Bénédicte Vaes in Le Soir van 11 januari brachten met het Brussels PS kopstuk Philippe Moureaux. Moureaux laat weten dat hij nog één keer voor de PS in de verkiezingen wil opkomen maar dat hij daarna de fakkel overlaat aan jonge mensen zoals Jean Cornil. Gevraagd naar een reactie op het 'plan Flahaut/Duquesne' stelt Moureaux:

"J'ai été profondément troublé par cette initiative. Vous savez, je suis historien. Je voudrais rappeler que l'armée en policiers, c'est l'Ancien Régime ! C'est les dictatures ... ou les pays sous-développés.

La mémoire ouvrière nous rappelle aussi de mauvaises souvenirs. Je me souviens personnellement de 1950. Gamin, j'ai vu des soldats devants des gares et j'ai interrogé mon père. (...) Il y a eu la grande grève de l'hiver 1960-1961. Et puis les fantaisies de Jean Gol avec les CCC en 1985 ... Rien que de très mauvais souvenirs ! Je dis donc qu'il s'agit d'une improvisation dangereuse."

Totdaar de vier vermelde dagbladen. Wat televisie betreft: voor de journaals was het plan nauwelijks nieuws. Zover we het konden volgen werd er alleen op 7 januari over bericht.

Wat blijkbaar belangrijker nieuws was voor TV1 - zowel op vrijdag 10 als op zaterdag 11 januari - was de vraag van het leger aan de burgemeester van Sint-Niklaas - Freddy Willockx (SPA) - om zijn politie een kazerne te laten bewaken. Reden: daar verblijven Amerikaanse soldaten (die hier de oorlog tegen Irak komen helpen voorbereiden). Antwoord Willockx: Njet.

In de kranten van zaterdag 11/01 vonden we over dit 'relletje' een heel kort stukje onderaan in De Morgen, getiteld: "Controverse over VS soldaten in Antwerpen". De vraag aan Willockx kreeg hier welgeteld een paar lijntjes.

Maar ondertussen is de klucht dus wel al begonnen: wie moet nu wie helpen/bewaken ? Het leger de politie of omgekeerd ? Overigens bleek later dat de Amerikaanse soldaten niet in de kazerne maar in een hotel verblijven. Waarom dan de kazerne bewaken ? Kafka en het surrealisme zijn nog niet dood in België.

-------------------------------------------

Tegen het 'plan Flahaut/Duquenne' moet geprotesteerd worden.

Ieder die geen militaire patrouilles op straat wil kan een e-mail sturen naar het Ministerie van Defensie: cabinet@mod.mil.be

Contacteer ook politici, politie- en legermensen die u kent en vertrouwt dat ze de democratie willen dienen. Zend hen dit mediawatch-dossier en/of uw eigen persoonlijke bedenkingen zodat ze voldoende 'munitie' hebben om in het geweer te komen tegen de folie (?) van Flahaut en Duquenne.

arch/ive/ief (2000 - 2005)