arch/ive/ief (2000 - 2005)

In een tweedelig essay in De Standaard van 2 en 3 januari - handelend over "consumentisme en verrechtsing" en "de 'kwaliteit' van de cultuur" - beschreven vier academici - Jan Blommaert, Eric Corijn, Marc Holthof en Dieter Lesage - de te grote invloed van de "vrije markt" die nu volgens de auteurs "ook de media, de cultuursector en de democratie zelf in haar greep heeft".

De media zijn puur kapitalistische ondernemingen geworden en de maatschappij draagt daar de gevolgen van. Het concurrentie-denken wordt gecultiveerd en in allerlei programma's - van 'De Mol' tot 'Big Brother' - worden mensen geëlimineerd. De winaar is ... de collaborateur !

De link van het consumentendom met extreem-rechts populisme is volgens de vier auteurs snel te leggen. De electorale doorbraak van extreem-rechts (in 1991 in Vlaanderen) gebeurde niet toevallig in de periode waarin het Europees medialandschap werd geliberaliseerd (start VTM: 1989). En in dit 'mediaklimaat' wordt nu over de multiculturele samenleving gesproken ... "Nieuwkomers moeten zich vooral in die hegemonie en de naturalisatie van het marktdenken inpassen. Daarom is het zo moeilijk om over interculturaliteit te spreken. Het eenheidsdenken is immers alomvattend en kan zich niet openen voor de niet vermarkte elementen uit de cultuur van de nieuwkomers. (...) De eis van inburgering staat dus vooral voor de erkenning dat de enige verbondenheid die van de klant met de markt is." (...) "Integratie betekent gewoon onderwerpen aan het integrale heersende wereldbeeld: our way of life." Dyab Abou Jahjah had het niet beter kunnen zeggen.

De vermarkting leidt ook tot het verklanten van de burger. Een ernstige poging tot democratisering wordt niet ondernomen. Alles blijft bij een 'top down behandeling." De burger wordt de klant van de politicus zoals de kijker de klant werd van de openbare omroep ...

Dat alles gaat gepaard met een groeiend anti-intellectualisme en een Disneyficatie: "de schijn die echter is dan de werkelijkheid".

De vier auteurs zochten ook naar 'verzet en alternatieven'.

Verzetsstrategie 1 luidt: "het centraal stellen van kwaliteitsvraagstukken". Waarbij ze o.a. vermelden: "Misschien moet er worden gedacht aan nieuwe vormen van ngo's die een vernieuwde kritiek kunnen dragen: mediawatch, beleidscontrole, controle op de kwaliteit van de openbaarheid en het publieke debat ..."

"Misschien moet er worden gedacht" ... Beseffen onze vier academici dan niet dat waar zij nog aan zitten te denken, ondertussen al lang in de praktijk verwezenlijkt wordt. Inzake mediawatching heb je momenteel in dit landje al minstens drie (Belgische) initiatieven: het wekelijkse DIOGENE(S) (Belgian media watch), het dagelijkse Indymedia en het eveneens dagelijkse 'Mediawatch Belgium' van Netwerk Recht (waarover later meer). Minstens twee van de vier auteurs (Blommaert en Lesage) kennen minstens één of twee van deze initiatieven al geruime tijd. Waarom engageren zij zich hier niet in ? Minstens één van de vier heb ik daarvoor ooit gecontacteerd, zonder resultaat. En nu komen zij in De Standaard melden dat we misschien moeten denken aan ... Wakker worden mijne heren. Engageer u in plaats van alleen maar intelligente analyses te produceren.

Dat de analyse in De Standaard intelligent is, blijkt bv. ook uit het opmerken van "het gebrek aan syndicaal bewustzijn dat onder cultuurproducenten opvallend is". Al jaren actief als syndicalist in het hoger onderwijs en als organisator van de documentairefilmsien, kan ik daar van meepraten. Terecht stellen de vier over de 'cultuurproducenten': "Ze leggen zich al te makkelijk neer bij de werkomstandigheden, omdat ze hun werk graag doen." Er zijn natuurlijk ook het zwakke freelancer- statuut en de verdeel en heers-tactieken van de overheid. Zie hoe het Vlaams AV -fonds dat - onder leiding van Luckas Vander Taelen - 'grandioos' aanpakt. Vander Taelen die nota bene enkele jaren geleden aan de VUB nog opriep tot subversie tegen het systeem. Wat doet denken aan de oproep van de vier in De Standaard om een "intellectuele guerilla" te voeren. Zullen zij die echt voeren ? Eén van hun collega's van de RUG omschreef DIOGENE(S) ooit als een "guerillastrijd" die hij echt waardeerde. Jammer genoeg hebben we sindsdien van de man in kwestie nauwelijks nog iets gehoord, laat staan dat hij mee zou 'vechten'. Wat me aan de woorden van een oude wijze vriend, de cineast Frans Buyens doet denken: "als je het van die heren moet verwachten" (proffen enzo) "mag je het vergeten. Die zijn alleen maar met hun eigen status bezig." Ik hoop uit de grond van mijn hart dat dat in het geval van Blommaert, Corijn, Holtof en Lesage niet het geval is en dat we in de nabije toekomst ook in het in vergelijking met De Standaard natuurlijk minder prestigieuze DIOGENE(S) én op Indymedia vlijmscherpe bijdragen van hen zullen zien opduiken. Waarvoor alvast dank.