arch/ive/ief (2000 - 2005)

"Het is altijd zo geweest. De strijd tegen het kapitalisme is zo oud als het kapitalisme zelf. En altijd zijn er globaal genomen twee vleugels geweest, een reformistische, gematigde anti-kapitalistische vleugel, en een radicale, revolutionaire anti-kapitalische vleugel. Met alle diversiteit daar binnenin natuurlijk, maar elke historicus zal op basis van de feiten deze globale onderverdeling erkennen. ", zegt 'de Man in het Zwart' in een discussie elders op deze site. Waarmee hij wil aantonen dat we ook nu voor een tweesprong staan: wil je bij de 'echten', de 'radicalen' horen - zoals Han Soete en de PvdA - of ben je een eurocentristische reformistische sociaaldemocraat?

Als historicus met interesse voor de langetermijnsgeschiedenis van sociale bewegingen voel ik me sterk aangesproken om hier even op in te gaan (excuseer als dat dan als een gezagsargument overkomt, maar onze Man in het Zwart vroeg er zelf om).

'Revolutionairen' versus 'radicalen'... Dit is één opdeling die je zou kunnen maken, inderdaad, maar die blijft toch nogal beperkt en gaat over vaak essentiële andere tegenstellingen heen. De zaken zijn ook niet altijd zo duidelijk geweest, en vandaag zijn ze het opnieuw niet meer.

Even snel een schematisch historisch overzicht.
1. De beginperiode van het kapitalisme: eerst kwamen sinds de late Middeleeuwen handelskapitalisme en kolonisatie , dan accumulatie via agragrisch kapitalisme en slechts een definitieve doorbraak van het industrieel kapitalisme sinds grofweg 1800-1850 in West-Europa en Noord-Amerika. Daardoor werd de kapitalistische productiewijze maatschappelijk dominant. De burgerij neemt de politieke macht in handen.
De arbeidersbeweging ontstaat in de eerste helft van de negentiende eeuw geleidelijk in georganiseerde vorm. Vroege vormen van (utopisch) socialisme en communisme worden populair onder sommige mensen uit de hogere klassen en een beperkt deel van de geschoolde arbeiders. Er zijn allerlei strekkingen en ‘revolutionair' zijn, betekent vaak enkel nog maar opkomen voor het programma van de burgerlijke revolutie (stemrecht, grondwet, democratische vrijheden etc.), naast ‘reformistische' sociale eisen qua lonen, arbeidsduur, kinderarbeid etc. Er zijn geen fundamentele scheidingslijnen tussen de ‘antikapitalisten', wel tussen de (klein)burgerij en de arbeiders/ambachtslieden/boeren die hun voetvolk vormen en soms veel verder willen gaan.

2. Na de mislukte burgerlijke revoluties van 1848 heerst er een sfeer van nederlaag onder de ‘antikapitalisten'. De arbeidersbeweging blijkt voorlopig nog te zwak om een afhankelijke rol te spelen. Proudhon, Marx, Engels en anderen werken aan theoretische analyses. De scheidingslijn is er eerder één tussen ‘utopische' en ‘wetenschappelijke' analyses (over het gebruik van de term wetenschappelijk is overigens een hele boom op te zetten). Het is een tijd van kleine clubjes en sectaire achterhoedegevechten die eigenlijk een beetje aan de beweging vandaag doet denken... Gaandeweg ontstaan duidelijker tegenstellingen.
In Duitsland gaat Lasalle een eerste werkelijk reformistisch-socialistische organisatie oprichten, die uiteindelijk echter samensmelt met de meer duidelijk antikapitalistische groep van Liebknecht. Marx en Engels geven kritiek op de programma's van Gotha en Erfurt, nog steeds lezenswaardig voor al wie vandaag met etiketten als ‘revolutionair' en ‘reformistisch' wil zwaaien.
De Engelse arbeidersbeweging ontwikkelt zich in reformistisch-syndicalistische zin via de Trade Unions.
In Frankrijk zijn er anarchisten enerzijds en autoritaire Blanquisten die voor een revolutionaire staatsgreep pleiten anderzijds. De radicaliteit van de beweging in Frankrijk, moederland van de revoluties, uit zich in 1871 tijdens de Commune van Parijs, een revolutionair municipalistisch bewind, waar anarchisten, reformisten, marxisten en anderen aan deelnamen. Intussen komt het in de Eerste Internationale tot een splitsing tussen de anarchisten van Bakoenin en de aanhangers van Marx over de kwestie wat er met de staat moet gebeuren na de revolutie, een tegenstelling die niettemin altijd te simplistisch wordt voorgesteld door zowel libertairen als marxisten.

3. De periode 1871-1914: de ‘sociaaldemocratische' – een naam die iedereen toen bijna gebruikte – massapartijen van de Tweede Internationale (de grootste en best georganiseerde in Duitsland en België) zijn in naam marxistisch en antikapitalistisch, maar laten zich geleidelijk incorporeren in het systeem door verkozen te worden in de parlementen en allerlei compromissen te sluiten met het patronaat.
De meesten van hun leiders (zoals Kautsky en Vandervelden) geloofden echter nog in een klassenloze samenleving die ze uiteindelijk geleidelijk aan dachten te bereiken door de toename van de macht van de arbeidersbeweging in de maatschappij. Engels had trouwens ooit iets dergelijks gesuggereerd.
De consequente reformisten zoals Bernstein (de ‘revisionisten') ‘herzien' de theorie van Marx en vinden omverwerping van het kapitalisme niet meer nodig. Uiteindelijk gaan de sociaaldemocraten de oorlogskredieten stemmen en de arbeiders in 1914 tegen elkaar de loopgrave, in sturen. Rosa Luxemburg, Lenin, Trotsky en anderen vormen de antikapitalistische oppositie. De anarchisten zijn rond de eeuwwisseling buiten een paar landen (Spanje, Italië…) niet sterk en geloven vooral in individueel terorrisme tegen politieke leiders. Tijdens WO I en de periode erna wordt de tegenstelling tussen ‘reformisten' en ‘revolutionairen', die dan fundamenteel is, heel duidelijk, het duidelijkst in de hele geschiedenis.

4. Na de Russische Revolutie (1917) scheuren de ‘communisten' zich af en richten de revolutionaire Derde Internationale op. De revolutie mislukt in andere Europese landen, de Sovjetunie blijft geïsoleerd en de bolsjevieken gaan al snel autoritair en bureaucratisch ontsporen. Ze vervolgen bijvoorbeeld massaal de eveneens antikapitalistische anarchisten...
Onder Stalin worden de laatste resten socialistische democratie en vrijheid van meningsuiting opgeruimd. Volgens de communistische internationale aan het eind van de jaren twintig, begin jaren dertig zijn de sociaaldemocraten de voornaamste vijanden van de communisten, gevaarlijker dan de fascisten... Het gevolg van deze sectaire verdeeldheid is dat Hitler aan de macht komt.
Tijdens de Spaanse Revolutie en contrarevolutie (1936-1939) nemen de tegenstellingen ook eigenaardige vormen aan binnen het kamp dat de fascistische generaal Franco bevecht. De officiële communisten steunen op bevel van Stalin het 'Volksfront' met linksliberalen en sociaaldemocraten en gaan uiteindelijk binnen het eigen kamp de meest radicale antikapitalistische krachten (dissidente marxisten van de POUM en anarchosyndicalisten van de CNT/ FAI) vervolgen (zie ook de film Land and Freedom…)

5. Ik kan nog bladzijden lang doorgaan over de eigenaardige tegenstellingen die degenen die zich als de meest ‘radicale' of ‘echte' antikapitalisten beschouwen in het verleden en het heden opriepen en oproepen. Zo steunden de maoïsten – ook de Belgische - vroeger de gruwelijke UNITA van Savimbi in Angola. Of ze waren tegen het ‘sociaal-imperialistische' Cuba maar China ging wel met Nixon praten. De democratisch verkozen president Allende in Chili, die het kapitalisme wilde vervangen door het socialisme via vreedzame weg maar door Pinochet werd vermoord, was toch maar een vuile reformist. Nu wordt hij door dezelfden enthouisast met Chavez in Venezuela vergeleken. Het nu zo bejubelde socialistische Viëtnam was een sociaal-fascistische bandietenstaat toen het de massamoordenaar Pol Pot (een echte antikapitalist) van de macht verdreef in Cambodja enzovoort enzovoort.

6. Besluit: de simpele tegenstelling die onze ‘Man in het Zwart' binnen de antikapitalistische beweging herkent is zeker niet (meer) de meest duidelijke. Bovendien is het sinds mei 1968 in Fran krijk ook steeds minder duidelijk hoe we ons een ‘revolutie' in het industriële Westen moeten voorstellen. Er is hier immers nog nooit één gelukt. Dat was enkel het geval in semi-koloniale of semi-feodale landen met een zwakke staatsmacht en zeer scherpe sociale tegenstellingen.
En is een revolutie een ‘grand soir' of is het eerder een revolutionair proces met vallen en opstaan? Ik zou bijvorbeeld eerder inspiratie gaan zoeken bij de Italiaanse communist Gramsci met zijn concept van een globale tegen-hegemonie opbouwen binnen de maatschappij tot de krachtsverhoudingen echt aanwezig zijn voor een antikapitalistische ‘revolutie'. Dat moet echter ook een revolutie tegen het (staats)gezag zijn, een basisdemocratische en gedecentraliseerde revolutie en ook een revolutie in de harten en de geesten van de mensen. De geschiedenis leert dat een volledig geweldloze omwenteling onbestaande is maar het is wel de plicht van revolutionairen om het geweld enkel bij defensieve noodzaak aan te wenden en zo lang mogelijk te vertrouwen op het gewicht van de massale democratische en vreedzame actie.
Wie kan vandaag trouwens claimen 'revolutionair' te zijn in de maatschappij waarin wij leven? Woorden zijn goedkoop kameraden. Veel van de jonge intellectuelen die vandaag de kampioenen zijn van de revolutionaire frase zullen misschien op het uur van de waarheid in hun kelder zitten, terwijl gematigden van vandaag 'helden' zullen blijken. Om je te verzetten tegen dit systeem hoef je jezelf niet noodzakelijk het label 'revolutionair' op te spelden.
De tegenstelling die vandaag binnen de antikapitalistische beweging relevant lijkt, is misschien eerder de tegenstelling tussen zij die nostalgisch blijven vasthouden aan failliete en autoritaire experimenten uit het verleden en weigeren lessen te trekken enerzijds en zij die open staan voor nieuwe analyses, nieuwe vormen en eerst vooral veel vragen willen stellen voor ze met de definitieve antwoorden om je oren slaan en zeggen dat we nu voor een ‘definitieve keuze' zouden staan anderzijds.

Excuses, ik heb deze tekst nogal zeer haastig geschreven en er staan twee storende fouten in:
- derde paragraaf moet zijn "'revolutionairen versus 'reformisten'"
- in punt 2. "te zwak om een ONafhankelijke rol te spelen"

Een andere revolutie is mogelijk!

Er zijn fouten gemaakt maar uit fouten kun je leren maar om daarom direct alles uit het verleden af te doen als een mislukt experiment lijkt me een beetje overdreven en getuigt van weinig respect voor de offers die mensen gedaan hebben en voor de grondleggers van het communisme.

Je kan kritiek hebben op mensen met bepaalde ideeën of strategieën maar ze hebben er tenminste één. Wat niet kan gezegd worden van al die 'postmoderne' denkers.

Voor een historicus heb je weinig respect voor het verleden.

groeten

Ik heb dat respect wel hoor, en zeker voor mensen als Rosa Luxemburg en Antonio Gramsci, maar kritiek is ook belangrijk. En ook van een mislukt experiment kun je veel leren. 'Postmodern' ben ik allerminst, hoe kom je erbij?
Zie ook ons boek waarin we een kritiek geven op vele aspecten van het postmodernisme: David Dessers, Jan Dumolyn en Peter Tom Jones, Ya Basta! Globalisering van onderop, Gent, 2002, Academia Press.

http://www.yabasta.be

lol

Je schrijft : "De anarchisten zijn rond de eeuwwisseling buiten een paar landen (Spanje, Italië) niet sterk en geloven vooral in individueel terorrisme tegen politieke leiders." Dit lijkt me een onware stellingname. Er was inderdaad een opleving van wanhoopsdaden en sympathie voor aanslagen op dictators en andere machthebbers. Het was echter een periode van reactie,de anti-staatsgerichte historicus Daniel Guerin ging er terecht van uit dat het voorbeeld van de Commune van Parijs in het achterhoofd verdwenen was. Er werd echter nogal wat gepubliceerd en gepropageerd zonder het gebruik van geweld.Het was ook een periode waarin geweld niet geschuwd werd.De Eerste Wereldoorlog is er niet door niets gekomen.Bovendien werden een aantal aanslagen gepleegd door mensen die slechts zijdelings met anarchisme als beweging te maken hadden en ongetwijfeld soms psychisch gestoord waren.Maar anarchisme geraakte steeds meer geassocieerd met de geweldsdaden van deze mensen.
Een aantal interessante libertaire denkers,zoals Oscar Wilde en Leo Tolstoi, noemden zichzelf niet anarchistisch. Wilde hing een individualistisch socialisme aan dat veel zag in kunst en esthetiek. Tolstoi vond het anarchisme teveel met geweld te maken hebben. Hij was, net als Wilde tegen het voortbestaan van natiestaten en het kapitalisme en lag aan de basis van een geweldloze christelijk-libertaire stroming.Later zullen de geschriften van een aantal denkers die zichzelf wel anarchistisch noemden tijdens de eeuwwisseling wel veel invloed krijgen. Zoals die van de, toen nog jonge, Alexander Berkman die een rijke industrieel neerschoot en in de gevangenis belandde.Ook zal het syndicalisme na de eeuwwisseling een belangrijke impuls geven aan de libertaire praktijk.Waarmee links in haar geheel uit de marge komt.

het "anarcho-terrorisme" is een feit geweest, maar men kan moeilijk de ganse anarchistische beweging van die tijd onder die label plaatsen.

ik zou bovendien wille toevoege het communistisch terrorisme bij de tegenstellingen. ik denk aan de Brigate Rosse in Italië die tijdens de jaren '70-'80 veel gelijkaardige aanslage gepleegd hebbe als de (weinige) anarchistisch aanslage begin 20ste eeuw. en CCC in belgië.
plus de Krönstadt verdrukking door Trotsky (anti-kapitalistsche oppositie...) en zijn bende...

joe,
andrew

wat is je punt eigenlijk, jan D ???

Eerst en vooral is de geschiedenis die hier geschetst wordt erg kort, maar gestructureerd genoeg om op die basis verder te discussieren.

De discussie die binnen de linkerzijde moet worden gevoerd kan niet meer gaan over de tegenstelling reformisten-revolutionairen. De arbeidersbeweging is immers uit elkaar geslagen, een sterke partij is er al evenmin, de scherpe kantjes van de sociale tegenstellingen zijn eraf (baas en arbeider gaan samen naar Club Med...),... En daar moeten we niet om rouwen. De discussie tussen revolutionairen en reformisten kwam altijd neer op een grote gelijk, op een groot verhaal dat zou leiden tot massarepressie en autoritarisme. (Franco in Spanje, Stalin in Sovjetunie).

De tijd om de kwaal van het modernisme achter te laten is gekomen. We staan op een intellectueel kruispunt waar stillaan meer en meer wegwijzers worden aangebracht die ons uit het dal van het moderne denken zullen leiden, richting vernieuw postmodernisme.

En daar moet volgens mij de discussie over gevoerd worden. De crisis van de moderniteit geeft aan moderne bewegingen de kans zich te herbronnen, net zoals een economische crisis bedrijven weer rendabel maakt. Personen die blijven hangen in autoritaire grote verhalen en ideologieen zijn nostalgisch, en een conservatieve kracht binnen een nieuwe progressieve beweging. Het gaat erom te leren inzien dat elke persoon een eigen subjectiviteit heeft en moet hebben. Een subjectiviteit die niet mag worden ingevuld door grote uniformiserende ideologieen, een subjectiviteit die de nieuwe revolutie zal brengen. Een revolutie die al sinds een decennium gaande is. Een revolutie die zich niet zal laten kenmerken door een Paradise Now-opstand, maar door waardenomkering a la Nietzsche, gecombineerd met het zelfbeheer van het rhizome-streven... Finis Europae schreef Witgenstein. Maak daar maar Finis Modernis van.

Alleen sluit ik me deels aan bij de aanvulling van Raf. Dus de derde weg lijkt me aangewezen:

1. Ja, de anarchisten stonden zwak in de periode 1880-1914.
2. Maar vervielen niet massaal in terrorisme tegen staatlieden. Dat gebeurde inderdaad wel door buitenbeentjes. Echter zijn die niet altijd gek te verklaren, in de zin dar er soms een duidelijke strategie achter zat. Wat gebeurde was m.i. wel fout.

groeten,
TUc

Beste Raf en Andrew, bedankt voor deze juiste nuances. Mijn overzicht was zeer beknopt en ik dacht de voornaamste tendens aan te geven. Er waren inderdaad andere tendensen zoals de groeiende impact van het anarchisme op de Spaanse boeren en arbeiders en figuren als Kropotkin, Malatesta, Berkman, Goldman.... Naar Kronstadt verwees ik ook impliciet.

Mijn punt is dus gewoon de discussie te verrijken met wat historische achtergrond. Als we het hebben over begrippen als 'revolutie' en 'reformisme' is het belangrijk deze noties historisch en inhoudelijk te onderzoeken om te weten wat ze vandaag kunnen betekenen in een veranderde context. Dat is een onderdeel van de dialectische methode. Het komt er bovendien op aan (o.a. volgens Marx, op wie velen zich hier toch lijken te beroepen...) ALLE relevante tegenstellingen in hun ontwikkeling te onderzoeken en niet enkel simplistisch en schematisch op een veronderstelde 'voornaamste' tegenstelling te focussen om te oordelen wie in het kamp van de 'goeden' of de 'slechten' zit. Dat is politieke theologie.
Ook een sociale beweging als de huidige andersglobalisatiebeweging zit zelf vol tegenstellingen, waar we productief mee moeten proberen om te gaan, en niet destructief en polariserend. Want dat speelt in de kaart van de machtige tegenstanders.

Wat het modernisme en postmodernisme betreft beste Laurent, ik denk dat we ze nu beide achter ons moeten laten en een aantal juiste kritieken van de postmodernisten in acht nemen (o.a. wat betreft de subjectiviteit, waar ook het feminisme op wees) zonder te vervallen in relativisme en passiviteit. Het postmodernisme is trouwens een stroming die de laatste jaren gelukkig steeds meer krediet verliest omdat men zijn irrationele excessen, defaitisme en anti-realisme beu wordt. Het postmodernisme biedt geen antwoord op de globale problemen van deze tijd. Tijd voor een post-postmodernisme!

Ook fenomenologen, neo-marxisten van de Frankfurter Schule, libertairen, sociaal-ecologisten en post-koloniale denkers gaven overigens goede kritieken op de blinde vooruitgangsideologie. Geen grote totalitaire verhalen meer maar wel een blijvende kritische theorie en praktijk die de samenhang van de objectieve maatschappelijke processen en structuren niet uit het oog verliest en op veranderende actie is gericht, via een echte eenheid in verscheidenheid.

De hoop op een andere, meer egalitaire wereld kan mijns inziens niet langer uitgedrukt worden in de klassieke schema's, niet in die van het communisme, niet in die van het kapitalisme, maar evenmin in die van het keynesianisme. We moeten afstappen van de verstikkende fixatie op economische groei. Daarom hebben we nood aan post-kapitalistische visies die de verschillende deficits van de huidige globalisering tegelijkertijd kunnen aanpakken. De geschiedenis leert ons wijze lessen. Het socialisme heeft aangetoond dat vrijheid zonder gelijkheid tot privileges en onrecht leidt. Het anarchisme en, waarom niet, het menselijk liberalisme hebben ons geleerd dat gelijkheid zonder vrijheid uitmondt in slavernij en brutaliteit. De gevaren verbonden met een naïef Vooruitgangsgeloof werden ontmaskerd door de filosofen van de Frankfurter Schüle. Postmoderne en feministische analyses hebben benadrukt hoe macht diffuus aanwezig is. Daarom veronderstelt emancipatie een continue strijd tegen diverse machtsongelijkheden in alle sferen van het maatschappelijke leven. Het ecologisme heeft er op gewezen dat de strijd voor de vrijheid, gelijkheid en zusterlijkheid niet ten koste kan gaan van de integriteit van de natuurlijke ecosystemen waar wij, op de keper beschouwd, zelf slechts een onderdeel van zijn. We hebben daarom nood aan nieuwe ontwikkelingsparadigma's, aan nieuwe definities voor welvaart, welzijn en geluk. Anno 2003 bestaan er geen pasklare blauwdrukken voor een dergelijk postkapitalistisch Groot Verhaal. Het zal noodzakelijkerwijs een collectieve opdracht zijn om hieraan te werken. Roger Jacobs slaat in zijn recensie van ons boek Ya Basta! de nagel op kop wanneer hij stelt dat dit nieuwe verhaal geen aanspraak mag maken op wetenschappelijke pretenties. Het moet een verhaal zijn dat dissensus toelaat en zo als motor kan fungeren voor een voortdurende, gepassioneerde dialoog.

Bedankt Jan voor dit overzicht. Alleen had ik graag wat meer vernomen over de zogenaamde 'radicale reformisten', een categorie die in de discussie over de anti/andersglobalisten dikwijls gebruikt wordt. Waar staan die voor? Waar komen ze historisch vandaan?

Wat het postmodernisme betreft, treed ik je volmondig bij.
Het postmodernisme is al een aantal jaren over haar hoogtepunt heen en ondertussen hebben de meest vooruitstrevende politieke economen er de nuttige inzichten uitgefilterd en de quatch laten liggen (zie bv. Foucault's analyses van neoliberalisme en governmentality studies die goed samengaan met neo-Gramsciaanse internationale politieke economie). Ritueel uithalen naar postmodernisme is dus een achterhoedegevecht leveren.

Jammer dat diegenen die niet akkoord gaan met jouw analyse zwijgen, maar later hoogstwaarschijnlijk gewoon doorgaan alsof er niets gebeurd is.

Stijn,
In de Europa-blijlage van De Nar stond er een stuk van Johny Lenaerts dat m.i. toch wel ging over radicaal reformisme, al weet ik niet of Jan dezelfde stroming bedoelt.
Het stuk heeft ervoor gezorgd dat ook in de daaropvolgende narren zaken in die trant werden gepubliceerd, en zo ook in De Nar die gaat komen in januari.

Trouwens Stijn, ik vraag me tegenwoordig af of we blij of treurig moeten zijn als bepaalde mensen uit discussies wegblijven. Zoals je ziet blijft een discussie zeer waardig en goed lopen, tot bepaalde mensen het nodig vinden te intervenieren door te stellen dat iedereen die zich niet bekeerd tot die of die autoritaire stroming eigenlijk toch maar een anti-revolutionair is.

Het is soms subtieler dan je denkt, zodat een kleine steek onder de gordel kan uitlopen op massale polarisatie en daarna een doedleuke boosdoener die komt vertellen wat een ongelooflijke elitaire en neerkijkende mensen nu weeral een 'ondemocratische kruistocht' zijn begonnen tegen de PVDA.

groeten,
TUc

Mijn uitgangspunt is dat zelfs elke zogenaamde waardenvrije theorie ook ideologisch en/of technisch aangewend kan worden. De praktijk, de bruikbaarheid in het alledaags handelen, blijft in mijn ogen de toetsteen waaraan een theorie haar bestaan en betrouwbaarheid te danken heeft. Voor politieke theorieën is dit niet anders.
De politieke contemplatie staat volgens mij niet boven de politieke actie. Een politiek theoretische referentiekader is een instrument en geen doel opzich. Theorie en praktijk gaan hand in hand.
Hier worden een aantal zaken geschreven (door Jan D., Tom Jones en Stijn) waarin ik mij deels wel kan in terugvinden.
Het moderniseringsparadigma, dat terug gaat tot de empirische en positivistische ideeën van de Verlichting, ziet ontwikkeling als een teleologisch, cumulatief en deterministisch proces dat elke samenleving moet doorlopen. Fundamenteel is dat dit paradigma zowel door marxistische als door liberale ideologieën werd aanvaard. Uiteindelijk zijn het beide maar varianten op eenzelfde (westers) thema, namelijk het geloof in de vooruitgang. Zowel het kapitalistisch als het communistisch blok vertonen vooral tijdens de Koude Oorlog een aantal structurele overeenkomsten: beide vertonen een sterk gecentraliseerde beslissingsmacht, beide leggen de nadruk op industrialisering als motor voor alle ontwikkeling, beide steunen op een uitbuitingsproces en op de overdracht van middelen van het platteland naar de stad'. Moderniseren wordt dan "ontwikkelen" en staat voor "groei en vooruitgang", wat in dit paradigma niet veel meer betekent dan een aanpassing van de rest van de wereld aan een westers politiek-economisch model. Zowel links als rechts redeneerden vanuit dit groeiperspectief, waarbij de verschillende samenlevingen een meetbare en maakbare evolutie zouden kennen naar een hogere ontwikkelingsfase. In deze zin geef ik Jones gelijk als hij beweerd dat het egalitair streven niet langer kan uitgedrukt worden in klassieke schema's. Over het postmodenisme treed ik Jan D. ook bij, het verzet werd er door verlamd. We staan voor nieuwe theoretische en praktische uitdagingen. Het doet deugd om zulke discussies te mogen lezen via deze site. Dit in tegenstelling tot (de laatste maanden)soms propagandistische en "evangelische" stukken op deze site.

Een helder, beknopt en gestructureerd artikel over een relevant anti-globalistisch thema en daaropvolgend een discussie met nuttige aanvullingen en hoffelijke tegenwerpingen. (En ter verstrooiing een snuifje filosofisch snobisme, zij het een beetje passé)

Fijn. Zo hebben we iets aan dit medium.

Nog een suggestie voor historische onderzoekers: ik heb de indruk dat de antikapitalistische beweging in onze streken (ik bedoel vooral Vlaanderen) nog zwakker is (geweest) dan elders in Europa, misschien op Ierland na. En ik bedoel echt niet alleen de beperkte mobilisatiekracht van de antiglobalistische beweging. Die zwakte analyseren en verklaren (macht van de antisocialistische katholieken; energie-opslorpend nationalisme; versnippering bij radicaal links...) is misschien het begin van een kentering? Of mag/kan een historicus geen lokale lessen trekken?

"Die zwakte analyseren en verklaren (macht van de antisocialistische katholieken; energie-opslorpend nationalisme; versnippering bij radicaal links...) "

Dit verdient een grondiger analyse maar die drie factoren lijken me inderdaad van belang te zijn, en dan vooral de historische verdeeldheid binnen de arbeidersbeweging en het middenveld in het algemeen. Maar is Vlaanderen een uitzondering? Ik denk dat de beweging in het algemeen in Noord-Europa niet zoveel sterker is hoor. De AGB is in Europa op dit moment enkel een echte massabeweging in Spanje, Frankrijk en Italië lijkt me...

Best Jan, ik ben verheugd over het feit dat er een poging wordt ondernomen om op een degelijk manier een debat te voeren op deze website.
Je poging om 3 in blz. een overzicht te geven van de historische tegenstellingen binnen de antikapitalistische beweging is zeer gewaagd. Anderen hebben daar al boekdelen over vol geschreven, wat nog niet wil zeggen dat ze daar dan beter in zouden geslaagd zijn.

Zelf vind ik dat je snel heengaat over de periode voor, tijdens en na wereld oorlog twee. Een periode die toch voor een serieus breuk zorgde precies in de kwestie over die wereld oorlog. Het was precies de houding ten opzichte van die oorlog en het imperialisme die leidde tot een definitieve breuk. Het is waar je raakt die periode aan, maar ik denk dat de discussie die toen leidde tot een breuk over vandaag terug zeer relevant is.

In jou artikel en meer nog in de comments op je artikel vind ik dat men al te veel vertrek van aan te nemen waarheden. We moeten aannemen dat we vandaag in een nieuwe situatie leven, maar zo goed als niemand levert daar enig overtuigend bewijs voor.
Petras bijvoorbeeld werkt in zijn boek "Golbalisation unmasked" uit dat er eigenlijk fundamenteel helemaal niet zoveel gewijzigd is op de wereld.
Hij geeft bijvoorbeeld aan dat we op wereld niveau nog steeds een toename zien van het aantal arbeiders.
Zij stelling die hij een boek lang uitwerkt is dat we vandaag in het imperialisme leven, net zoals dat 100 jaar geleden zo was. Hij geeft natuurlijk aan dat er ook veranderingen zijn, maar zegt dat er wezenlijk geen fundamentele wijzigingen zijn. Hij zegt dat niet alleen, hij toont dat ook aan door een materialistisch beeld te schetsen van de wereld.
Pilger zegt in "The new rulers of the world" eigenlijk min of meer hetzelfde, ook hij gaat een boeklang op zoek naar "materiële" realiteit van de huidige wereld.

Anderen hier zeggen dat vandaag het tijdperk voorbij is van de pasklare oplossingen. Het zou goed zijn moesten men dan eens aangeven wie er dan wel pasklare antwoorden heeft, wie er een "plan" heeft voor een nieuwe wereld.
Als we nog maar gewoon de recente geschiedenis even bestuderen dan zie je al dat Sovjet Unie, China, Vietnam, Cuba, .... allemaal andere revoluties waren, en dat ze allen een andere invulling gaven en geven aan dat socialisme. Je ziet ook dat er voor geen van die revoluties één of ander masterplan was, ze kregen vorm en werden ingevuld doorheen de realiteit van die revolutie.
Als iemand mij vraagt hoe die "nieuwe" of "andere" wereld er moet uitzien, dan antwoord ik hem steevast dat iets is dat ik daar onmogelijk een antwoord op kan geven.
Ook van Marx zou je een gelijkaardig antwoord hebben gekregen, en zelfs mensen als Lenin, Mao, Che, .... hadden helemaal geen plan klaar voor die nieuwe maatschappij. Hun socialisme kreeg vorm doorheen de revolutie. Het tijdperk van de pasklare antwoorden is dus niet voorbij, het heeft gewoon nooit bestaan.

Wat is een revolutionair.
Ook dat is op zich een redelijk onmogelijk vraag. Zo denk ik zelf dat vandaag de mensen van het AEL revolutionair zijn. Gewoon al omdat ze bij een hele generatie de geesten openbreken, net zoals de Black Panters dat deden ik de jaren '60. En inderdaad Jan, morgen zijn de mensen van AEL misschien helemaal niet meer revolutionair.
Zo zal voor een hele laag van de Arabische bevolking Saddam revolutionair zijn, omdat hij durft weerstand te bieden aan de United States of Agression. Terwijl wij ons hier 10 keer beter voelen bij het project Chavez, MST of Cuba. Want een begrip als revolutionair is geen absoluut begrip natuurlijk. Wat vandaag vooruitstrevend is, is dat morgen niet meer.

En euh, dat de moderniteit zou afgedaan hebben is nog zo'n axioma dat we dienen te aanvaarden. Ook voor dat axioma worden weinig argumenten aangedragen.
Zelf ben ik een ontwerper, jawel een echt product van de Bauhaus school en dus een modernist. Om eerlijk te zijn zag ik tot nog toe weinig overtuigenden kritieken op het modernisme. Bovendien vertrekken veel van de kritieken op het modernisme van een karikaturale voorstelling ervan. Natuurlijk zijn we 100 jaar verder, en heeft noch de wetenschap noch de technologie ondertussen stilgestaan. Maar ook de modernisten stonden niet stil, en zowel in de vormgeving als de architectuur zie je vandaag terug een heropstanding van het modernisme.

Groeten
han