Grassroots, strijd en vernieuwing

Tomsk is een libertair (= anti-autoritair) socialistisch (= gericht op een collectivisering van de productiemiddelen en positief collectivisme in het algemeen) tijdschrift. Een gratis abonnement verkrijg je door een mailtje te sturen naar tomsk_be@yahoo.com, met vermelding "abo".

Inhoud "Grassroots, strijd en vernieuwing":

0. Inleiding.
1. Ruimte voor Westerse oorlogsretoriek.
2. Is Agalev "het enige alternatief"? Over misverstanden, indymedia en de komende parlementsverkiezingen.
3. Grassroots-globalisme.
4. Global Roots on violence.

We brengen een stuk dat ik schreef hieronder.

Ruimte voor Westerse oorlogsretoriek.
-------------------------------------

Als er één religieuze sekte is die veel heeft veranderd in de wereld dan is het wel die van Osama bin Laden. Het geweld waarmee zij zichzelf op 11 september 2001 in de verf zette leverde verschrikkelijke beelden op en zette de wereld op zijn kop. Er zijn al dodelijke ondernemingen geweest met meer slachtoffers in de recente geschiedenis, maar dit gebeurde in de Verenigde Staten. Dood en verderf was deze keer niet het gevolg van een slecht intern beleid, maar van een regimevijandige kracht. Bovendien werd het plaatje overduidelijk door de plotse, enorme klap die werd toegebracht. En de slachtoffers waren er niet als het rechtstreeks gevolg van armoede, consumentenverslaving en het gebrek aan een goede gezondheidszorg. Nee, ze waren waarschijnlijk het rechtstreeks resultaat van religieuze waanzin en de machtswellust van een handjevol sekteleiders.
Er is weinig dat wijst op het tegendeel. Misschien waren er wel samenzweringen, manipulaties van buitenaf en wraakgevoelens van staatshoofden of leden van geheime diensten. Maar uiteindelijk waren het toch de zelfmoordenaars in de cockpits, de religieuze martelaars die tot de daad overgingen, wat er ook aan vooraf mag gegaan zijn. En natuurlijk komt religieuze waanzin niet uit het niets. Maar zeggen dat de islam hierbij in grote mate verantwoordelijk is, is als beweren dat het christendom een grote rol speelt in de oorlogsretoriek van de Amerikaanse Republikeinen.

Toch kunnen we niet heen om de domme, tactloze rol die de Iraakse en Afghaanse overheden hebben gespeeld vlak na de aanslagen. Ze hebben zich onvoldoende gedistantieerd van de 11 september aanval, waarmee ze de Amerikaanse president Bush en de zijnen een mooi cadeau bezorgden. Met de val van het communistisch extremisme in Oost-Europa en de voormalige Sovjetunie, hadden de Verenigde Staten een nieuwe vijand nodig. Eén die de grote macht van de wapenlobby kon legitimeren, de enorme militaire begrotingsbudgetten hielp goedpraten en het streven naar hegemonie van de VS op militair, economisch en cultureel gebied kon verdoezelen.
Moslimextremisme vulde de rol op die het voormalige Oostblok had opengelaten. En de Amerikaanse bevolking was zo weinig op de hoogte van de islamitische culturen, dat de bourgeois-media gemakkelijk conservatieve islamologie en onkritische of manipulatieve journalistieke bijdragen over de aard van deze culturen naar voor konden schuiven. Net zoals weinig inwoners van de Verenigde Staten op de hoogte waren, of wilden zijn, van de grote verschillen die er bestaan tussen de verschillende communistische invalshoeken, waren weinig Amerikanen bereid of in staat de grote interne verschillen binnen het islamitische denken en doen te onderkennen. Net zoals weinig Westerlingen op zoek zijn gegaan naar de contouren van een authentiek communisme, zijn weinig mensen uit het Westen geïnteresseerd geraakt in de aard van een rechtmatige hedendaagse opvolger voor de vroege islamitische geloofsleer.

Moslimextremisme stond in de hoofden van velen gelijk met terreur en de bescherming ervan door islamitische regimes. Een Nederlandse politicus als Pim Fortuyn kon het islamitische als "achterlijk" betitelen, en hij werd nog erg populair ook. Liberale en nationalistische extremisten speelden in op de irrationele angsten van hun kiezerspubliek. 11 september was zogenaamd niet de dag van de religieuze waan of de provocatie van het gezag van de Verenigde Staten (een gemakkelijk doelwit voor wie aanzien bij de armen en de tegenstanders van "de moderniteit" wil verwerven trouwens). Nee, men liet uitschijnen dat het het werk van de 'duivel' was. En het enige antwoord was en is militair exorcisme.
Men had op zoek kunnen gaan naar op wetenschappelijk onderzoek gefundeerde, kritische bijdragen over sektevorming, waanzin en religieuze waan, of kunnen aandringen op de scheiding tussen godsdienst en staat overal, op de verbetering van het onderwijs. Men had de voedingsbodem voor anti-Amerikanisme en occulte sektenvorming kunnen wegnemen. Grootschalig geweld werd niet in vraag gesteld, belangrijke overheersingsmechanismen ook niet. Vrouwenemancipatie mocht geen anti-establishment zaak worden. Het in vraag stellen van de doodstraf gold nog weinig bij militaire aangelegenheden.

De escalatie van oorlogsretoriek die we sinds de nazomer van 2001 meemaken, is niet te reduceren tot een zuiver gevolg van economische belangen, ook niet als het over de dreigende oorlog tegen de Iraakse bevolking gaat. De militarisering van het discours van Westerse machthebbers kadert in een bredere strategie van pogingen tot machtsverwerving en machtsbehoud. Dit vormt één van de redenen van de verschillen tussen de retoriek van Bush en de zijnen met die van religieuze en staatkundige leiders uit West-Europa als het over Irak gaat. De afkeer voor een oorlog tegen Irak is hier een stuk groter dan in de Verenigde Staten, waar oorlogspropaganda vaak haar weg vindt naar de kiezers, net als beangstiging voor terreur.
Er is hier meer scepsis over de rol die de VS zichzelf toemeten in het handhaven van de huidige wereldorde. Zelfs de SP.A-leider Johan Vandelanotte wil benadrukt zien dat olie een belangrijke rol speelt in het conflict. Hij ziet zelfs geen andere reden voor een oorlog tegen Irak als we Humo mogen geloven. Ook kardinaal Danneels heeft, net als het Vaticaan, de nakende oorlog afgekeurd. Het is duidelijk dat er in West-Europa meer gezocht wordt naar oplossingen voor conflicten in het Midden-Oosten dan in de Verenigde Staten. Al worden ook de verkeerde oplossingen ondersteund, zoals een handelsboycot van Irak, die evengoed heel wat mensenlevens kost. Bush en de zijnen willen hun greep op de regio niet verliezen. Ze willen zoveel mogelijk regimes daar te vriend houden of naar hun hand zetten. Niet in het minst het Israëlisch regime, dat een belangrijke militaire bondgenoot is. Om de regio te controleren is het belangrijk om ook ter plaatse over een uitgebreid wapenarsenaal te beschikken.

De VS worden geleid door rechts-conservatieve krachten die hun ideologie kunnen handhaven met de hulp van grote media en officiële onderwijsinstellingen. En klassenstrijd wordt hierdoor afgeblokt, niet in het minst omdat ook veel armen gevoelig zijn voor Amerikaans nationalisme. De vaderlandsliefde verblindt de armen voor klassentegenstellingen en mogelijkheden om ze op te heffen.
"Leftism" is zelfs voor een deel van de anarchisten een vies woord en staatkunde wordt in progressieve kringen nog weinig in vraag gesteld. Groenen en hun sympathisanten stemden in met gigantische sommen besteed geld voor de voorbije verkiezingscampagne van de groene presidentskandidaat Ralph Nader (een man die veel nadruk legt op het belang van anders consumeren). Nader slaagde er in Al Gore, de leider van de Democraten, van de macht te houden door enkele procentjes binnen te rijven tijdens de presidentsverkiezingen. Niet eens genoeg voor de groenen om een flinke overheidsdotatie binnen te rijven. Veel libertaire activisten hadden niet eens door dat ze gerold waren. Dat de top van de groene partij één van de interessantse aspecten van het anti-autoritaire ideëengoed, namelijk het verzet tegen centralisme en het pleidooi voor basisdemocratische instellingen, buitenspel had gezet.

In West-Europa is de situatie beter, maar ook hier heeft vooral rechts het voor het zeggen, want de verschillen tussen centrum-links en rechts zijn nauwelijks merkbaar, tenzij voor ingewijden. In een land als Italië controleert president Berlusconi bijna alle grote televisiestations. In Spanje is premier Aznar slechts de gematigde versie van de in 1975 gestorven dictator Franco. In Duitsland kon de roodgroene regering maar met een kleine meerderheid haar tweede ambtstermijn inzetten. Frankrijk, Oostenrijk en Nederland hebben rechtse regeringen en staatsleiders. Rechts populisme neemt extreem-nationalistische vormen aan en kent daarmee regelmatig heel wat sukses. Het alternatief hiervoor vindt men in niet veel anders terug dan in de soms onoverkomelijke verschillen binnen de "andersglobalisatiebeweging", een diversiteit die soms overstegen wordt door tijdens acties éénheidsworst aan bod te laten komen.
Met de groene partijen die hun anti-establishment karakter in een snel tempo verloren nadat verschillende regeringen in West-Europa tijdens de jaren negentig groenen in hun rangen opnamen, vonden oud-linkse partijen hun weg naar de kiezer. Trotskisten, "ex-Communisten" en Nederlandse "Socialisten" boden hun diensten aan, verzetten zich tegen het doortastende VS-militarisme dat West-Europa aan de leiband hield en profiteerden van de hoop die het andersglobalisme en linkse antiglobalisering met zich meebrachten.

Oud-links weet zichzelf echter te weinig te vernieuwen op linkse wijze, het lonkt eerder naar centrum-linkse tendenzen in de Derde Wereld (zoals de Belgische PVDA) of hier (zoals de Nederlandse SP). Bovendien richt het zich vaak meer op de uitbreiding van haar ledenaantal dan op de inhoudelijke interne verbeteringen. En met dit soort vernieuwing verliest oud-links niet haar overwegend autoritaire karakter (want het West-Europese anarchisme probeert zichzelf wel in een zekere mate te vernieuwen en is dus minder als oud-links te bestempelen). Oud-links valt, globaal genomen, graag terug op oude autoritaire denkbeelden, en daarmee ook deels op communistisch extremisme.
Dat links zichzelf op werkelijk linkse wijze moet vernieuwen is een te weinig gehoord idee in deze "postmoderne tijden", en voorlopig is er dan ook geen sprake van een heropbloei in West-Europa, noch van de voortrekkersrol die West-Europees links vaak vervulde tijdens de vorige eeuw.

arch/ive/ief (2000 - 2005)