arch/ive/ief (2000 - 2005)

Als Bruggeling heb ik de acties van het Lappersfortbos op de voet kunnen volgen. Ik ben niet in de schijnwerpers gaan lopen, noch de frontlinies van de baricaden gaan opzoeken. Toch vond ik het nodig om even een idee te ventileren, dat na de hevige ontruiming ontstond. Met de uitspraken van de advocaat van Fabricom over de kosten voor de ontruiming, vond ik het nodig om dit even op papier te zetten, als mijn bijdrage aan de bewegingvorming rond het Lappersfort. De vraag die me bezig houdt: Dreigen de actievoerders van het Lappersfort op te draaien voor de kosten van de ontruiming? Of springt een ruime beweging bij. En kan dergelijke schadeclaims in de toekomst voor andere groepen vermeden worden?

Dreigen de actievoerders van het Lappersfort op te draaien voor de kosten van de ontruiming? Blijven de organisaties zich ook scharen achter deze 'onafhankelijke groep bosbezetters' als de kosten moeten betaald, waarmee de advocaat van Fabricom dreigt? De hele politie-operatie van de voorbije week in Brugge deed bij heel wat mensen vragen rijzen. Niet alleen over de ontruiming zelf, maar ook hoe actievoerders die opkomen voor groen, bos en natuur - al dan niet tot alle wettelijke middelen uitgeput zijn - ondersteund worden in hun strijd. Naar aanleiding van de ontruiming van het Lappersfortbos vraag ik mij af of de (Vlaamse) milieukoepel in de (nabije) toekomst dergelijke acties (ook elders in Vlaanderen) beter zou kunnen kaderen. Misschien kan BBL of Natuurpunt Vlaanderen zelfs een deur openen om dergelijke acties in de toekomst uit de 'criminaliteit' te halen. Stof voor debat?

Een groep van een dertigtal onafhankelijke jongeren bezette bijna anderhalf jaar een bos ten zuiden van de Brugse stadskern, tussen Assebroek en Sint-Michiels. Deze actie was bedoeld als protest tegen plannen van het stadsbestuur van Brugge. Het bos - het zogenaamde Lappersfortbos - wordt bedreigd door een nieuwe zuidelijke ontsluitingsweg (verbinding tussen A17 en stationsomgeving) en de herlokalisatie van een busstelplaats (stelplaats 't Peerdeke - Assebroek). Het gebied kon volgens het gewestplan ook verder deels ontwikkeld worden als bedrijvenzone. Sinds het begin van de bezetting kon het Lappersfortbos en zijn bewoners op een ruime belangstelling rekenen in de lokale en (West-)Vlaamse media. Langzaam groeide ook bij de Brugse bevolking het draagvlak voor het behoud van het bos. De bewoners lieten aanvoelen met de bouw van heuse boomhutten dat deze plannen er niet zonder 'slag of stoot' konden gerealiseerd worden.

De Lappersfortbosbewoners groepeerden zich in het Lappersfront (http://www.lappersfront.tk) en samen met verschillende andere organisatie vormden ze het 'Groene Gordel Front' (zie o.a. http://www.ggf.be). Organisaties als Natuurpunt, de Fietsersbond, Bond Beter Leefmilieu ... ondersteunden de acties en boden de acties van het Lappersfront een ruimer kader. De bosbewoners hielden het een geruime tijd uit. Tot op een wel bepaalde dag boseigenaar Fabricom zijn bosbewoners voor de rechter liet verschijnen. De rechter sprak uit dat de bosbewoners - op staffe van een dwangsom voor elke extra dag van bezetting - het bos moesten verlaten. Maar de onafhankelijke - en ook wel een beetje tegendraadse Lappersforters - gaven zich niet gewonnen en gingen verder met hun bezetting.

Dat was echter buiten de burgemeester van de Stad Brugge gerekend. Die had de overtuiging dat het vonnis van de rechter kracht diende bijgezet. Hij vorderde een indrukwekkende politiemacht, bulldozers en hoogtewerkers om - zoals hij zelf zei - 'de jongeren uit de bomen te halen'. De advocaat van de plaatselijke Fabricomvestiging - stond met enig leedvermaak de pers te woord. Hij bracht een heldere boodschap: de Lappersforters zouden de rekening betalen voor deze hele actie (die naar eigen zeggen tot in de miljoenen loopt). 'En deze kosten zijn dertig jaar verhaalbaar op deze jonge mensen', voegde hij er enigszins sarcastisch aan toe.

Het bovenstaande is eigenlijke een inleiding op een concrete vraag: "Zijn de Lappersforters met hun actie voor het behoud van een groene ruimte, verantwoordelijk voor een hardhandige ontruiming en voor de kosten die dit met zich meebrengt?". Of ruimer gesteld: "Moeten milieuactiegroepen - die tot het uiterste hun stem willen laten horen in een maatschappelijke, gerichte, en geweldloze actie - persoonlijk verantwoordelijk gesteld worden voor de eventuele kosten die dit met zich meebrengt?" Een ruime beweging van mensen, verenigingen en organisaties schaarden zich achter het behoud van het gebied. Ongeveer 4.000 mensen gaven op een manifestatie aan dat ze voor het behoud van het gebied zijn. Moet er binnen de milieubeweging niet verder dergelijke initiatieven ondersteund worden? Er kunnen alvast enkele argumenten aangehaald worden, die aangeven waarom het juridisch ondersteunen van dergelijke acties wenselijk kan zijn, misschien zelf logisch in de uitbouw van de beweging.

De milieubeweging die eind de jaren '70 ontstond is en erg jonge beweging. De beweging bestaat enerzijds uit een aantal lokale en regionale actiegroepen die rond (tijdelijke) milieuthema's ontstaan. Anderzijds zijn er ook de vereniging die zich meer met de natuurthema's bezig houden, door de aankoop, de inrichting en het beheer van natuurgebieden. Recenter ontwikkelden zich onder de vleugels van de milieubeweging ook enkele dienstenorganisaties die zich andere organisaties en overheden adviseren of inhoudelijk ondersteunen. De beweging wordt soms aangeduid als 'een nieuwe sociale beweging', met duidelijk andere accenten en 'onhebbelijkheden' dan de 'klassieke sociale bewegingen'. Toch hebben ze iets gemeen. Ze structuren verschilende organisaties in het 'middenveld' en geven mee het beleid vorm. Een 'nieuwe' beweging geeft ook aan dat ze 'jong' is, en nog verder moet doorgroeien.

Klassieke sociale bewegingen hebben na goed één eeuw sociale strijd heel wat van hun doelstellingen gerealiseerd. Er is sociaal overleg met de werkgevers, op ondernemingsniveau, op sectorniveau, enz... Als het aan de onderhandelingstafel niet lukt, dan hebben ze nog steeds een laatste redmiddel: de staking. Het mooie aan 'de staking' is dat dit ook een wettelijke basis heeft. En wat nog mooier is: werknemers die het niet eens zijn met hun werknemer over de omstandigheden waarin ze hun werk moeten uitvoeren, kunnen beroep doen op een fonds, dat in een premie of vergoeding voorziet om te staken. Als het uit de hand loopt dan komt de vakbond soms zelf tussen in eventuele andere kosten. Vanuit de hele wereld komen ze naar dit model kijken, naar hoe het sociale en het economische netjes wordt geregeld en afgestemd, in onderling overleg, in België. Maar voor heel concrete, lokale, ecologische problemen hebben we niet dat laatste wondermiddel van een 'ecologische' staking. De vraag is of de milieubeweging - die echter historisch totaal anders ontstond en andere structuren heeft - zich niet wat kan spiegelen aan de vakorganisaties en de klassieke sociale bewegingen. Op die manier kan het op haar beurt faciliteiten voorzien voor lokale groepen die een laatste redmiddel zoeken om de dialoog finaal op gang te krijgen. Vakbonden hebben een stakingsfonds, het staken is wettelijk gekaderd, de rechten van de werknemer en de werkgever in deze zijn duidelijk omschreven. Is een actiefonds voor lokale groepen geen haalbare kaart voor de milieubeweging? Of moeten groepen zoals het Lappersfort zelf voor de kosten opdraaien? En is een inderhaast georganiseerd collecte onder de leden van de verschillende organisaties voldoende als ondersteuning? Moeten groepen die opkomen voor groen en voor zaken waar meer economisch-geörienteerde wereld niet van wakker ligt steeds gecriminaliseerd worden, of is een stevig kader voor dergelijke acties mogelijk (cfr. stakingsrecht).

Samen met de groei van het milieubewustzijn bij de bevolking zijn de (West-)Vlaamse milieuorganisaties sterk gegroeid en en vrij stevig (ook professioneel) uitgebouwd. De beweging speelt duidelijk zijn rol als 'waakhond' in het Vlaamse en federale milieubeleid. Door beleidsacties, persacties en advies in de verschillende adviesraden weet de milieubeweging met zijn standpunt op de besluitvorming te wegen. Ook bij 'globale' thema's (o.a. naar aanleiding van internationale bijeenkomsten) komt de milieubeweging duidelijk 'in beeld'. De uitbouw van de beweging op Vlaams en Federaal niveau met degelijke secretariaten lijkt me geslaagd. De beweging wordt ook sterker langs onder uitgebouwd o.a. door de verdere ondersteuning van de provinciale koepels en door het verdere begeleiden van lokale en regionale ledenverenigingen. Maar ook nieuwe groepen, groepen die niet direct een lidmaatschap bij de koepel hebben en niet steeds via de geëigende kanalen van overleg werken, maar toch voor 'de goede zaak' ijveren verdienen ondersteuning. De manifestatie van zondag 20 oktober ll. geeft aan dat een pak mensen deze 'goede zaak' ondersteunen, en hopelijk kan ook de gezamenlijke milieukoepels en –organisaties hun volle gewicht in de schaal leggen. Op die manier kunnen acties - van wat sommigen ervaren als van 'een stelletje ongeregeld' - toch nog netjes 'geregeld' geraken.

Misschien kan de verdere structurele en ‘gelegaliseerde' uitbouw beweging, ook een actiepunt zijn in 2003. Op die manier kan niet alleen de publieke opinie gewonnen worden, maar kunnen dergelijke acties ook in alle bestaande fora op alle niveaus effectief en efficiënt op de agenda gezet worden en … moeten geëngageerde jongeren niet steeds gigantische schadeclaims op de nek halen.