Zuid-Amerika & MEDIA(S) & L'Amérique du sud; 1.Venezuela: haatmedia

De Spaanse journalist Pascual Serrano, onder meer oprichter van het e-zine Rebelión, houdt zich reeds verscheidene jaren bezig met de kritische analyse van de Spaanstalige media. In een recent artikel (23 november) hekelt hij nog eens de dubbelzinnigheid die gehanteerd wordt door diezelfde media. Aanleiding was een interview met de "ex-president" van Venezuela, Pedro Carmona in de Spaanse krant El Mundo enerzijds en een artikel over de winnaar van de verkiezingen in Ecuador, de "voormalige kolonel-putchist" Lucio Gutiérrez anderzijds. Dat artikel verscheen diezelfde dag in een andere Spaanse krant, El País.

Wie is nu die "ex-president" van Venezuela, die in hetzelfde interview tevens omschreven wordt als een "discreet, sereen, hoffelijk en minzaam man"? Carmona is de voorzitter van het Venezolaanse patronaat en leider van de staatsgreep die 11 april dit jaar plaats vond in Caracas. Hij liet toen de populistische maar democratisch verkozen president Chávez ontvoeren, bestudeerde zelfs de mogelijkheid hem te vermoorden, en ontbond zowel de regering, het parlement als het Hooggerechtshof. De staatsgreep mislukte echter en de man vluchtte naar het nabije Colombia.

En wat dan met Gutiérrez? Bestempeld worden als putchist (in het Spaans golpista) is voorwaar geen compliment in Latijns-Amerika: meteen komen de nare herinneringen naar boven van Pinochet in Chili, Ríos Montt in Guatemala en Barrientos in Bolivia, om er maar enkele te noemen. Stuk voor stuk waren het putchisten met elk hun eigen bloedige interpretatie van de beruchte Pax Americana. Is Gutiérrez dan ook zo'n wrede dictator? Hoegenaamd niet, zo blijkt: hij leidde de vreedzame opstand van de indigene bevolking tegen de toenmalige president Jamil Mahuad, stond na hun overwinning de macht af aan de vicepresident en stelde zichzelf ter beschikking van het Ecuadoraanse gerecht. Na zes maanden gevangenschap kwam hij vrij en meteen kon hij op de steun rekenen van een overgroot deel van de bevolking van het land, ook binnen de niet-indigene minderheid.

Bovenstaand voorbeeld is slechts een illustratie van de vooringenomenheid waarmee kranten, weekbladen en televisie tewerk gaan. De stellingen die een journalist in zijn artikel dient te bewijzen en te verdedigen worden niet bepaald door de "feiten" of gebeurtenissen, maar worden gedicteerd door de aanwezige belangengroepen - een medium is vóór alles een bedrijf met aandeelhouders. Een aantal "alternatieve media" proberen die marktlogica te doorbreken door onder meer het kritisch opvolgen van de berichtgeving in de "conventionele media".

DIOGENE(S) wil niet achterblijven en pakt de komende weken uit met een mini-serie over de prominente rol van de media in het woelige Zuid-Amerika. Telkens zal een ander land belicht worden met nadruk op de binnenlandse en buitenlandse informatiekanalen. Zo komt onder andere het eerder vernoemde Venezuela aan bod, waar de televisie op Berlusconiaanse wijze feiten "produceert" i.p.v. reproduceert

Voorts veel over de Zappatisten in Mexico, over Lula in Brazilië (die volgens de rechtse pers deel uitmaakt van de "Latijnsamerikaanse As van het Kwaad", samen met Chávez in Venezuela en Castro in Cuba), de vuile verkiezingsstrijd in Ecuador, de implosie van de Argentijnse economie... Later ook een bijdrage over de demonizering van de revolutionaire groepen FARC in Colombia, die als we de mainstream berichten moeten geloven niet meer zijn dan een "bloeddorstige narcoguerilla zonder ideologie". En tevens referenties naar Zuid-Amerikaanse landen die doorgaans minder aan bod komen.

"Arriver dans ce pays, c'est comme visiter le Chili le 1er septembre 1973, avant le coup d'Etat contre Allende."

Zo stelde journalist Ewald Scharfenberg in Le Soir van 10 oktober. De krant had het ook over "les grandes médias hostiles à Hugo Chavez" die er alles aan doen om de bij de arme Venezolanen nog altijd populaire president weg te krijgen.

Sinds de mislukte staatsgreep van 11 april tegen de democratisch verkozen Chavez, is het in Venezuela niet meer rustig geweest. De jongste weken is de spanning er weer te snijden, met het aanhoudend straatprotest van de oppositiebeweging die het aftreden van Chavez eist.

Jordi Lesaffer schetst zo meteen de inzet en het verloop van het conflict tussen rijk en arm in Venezuela én de rol van de media daarbij. Maar eerst kort de kijk van Olivier Taymans (Alterecho, Le Journal du Mardi) die de link legt tussen Italië en Venezuela. En na het artikel van Lesaffer volgen straks nog een aantal Franstalige bijdragen, o.a. van het Réseau RISBAL.

----------------------------

** REBELLES, LES MEDIAS ?

On met souvent en garde contre les dérives actuelles ou potentielles en matière de contrôle et de concentration des médias privés. En Italie, notamment, on s'inquiète de voir l'homme le plus riche et le plus puissant du pays contrôler à peu près toutes les télévisions. L'actualité nous offre par ailleurs une idée des problèmes que peut générer une situation où les médias privés accumulent trop de pouvoir

Au Venezuela, ça fait des mois que les médias non-gouvernementaux (soit 95% des médias) veulent la peau du président Chavez, pourtant démocratiquement élu. Et quand je dis qu'ils veulent sa peau, ce n'est pas une façon de parler. Ils ont activement participé, à grand renfort de manipulations, au coup d'Etat manqué du mois d'avril, sans être aucunement sanctionnés par la suite. Ces jours-ci, ils en appellent dans leurs gros titres, en première page, et avec une violence inouïe, à chasser le président du pouvoir… tout en se plaignant du manque de liberté d'expression.

Rebelles, les médias ? Que nenni. Au contraire, nostalgiques d'un ordre réactionnaire sans doute révolu. Ces télés et ces journaux font partie de groupes de communication transnationaux, ils sont l'industrie, en quelque sorte. Et avec un président qui mène une politique de gauche, certaines rentes de situation sont en péril. Les médias privés défendent donc naturellement les intérêts du monde des affaires, diamétralement opposés à ceux du peuple, pauvre dans sa grande majorité. Celui-ci ne s'y trompe pas. L'audience des télés commerciales est en chute libre, et des milliers de gens encerclent pacifiquement les sièges de Globovision, Venevision, du journal El Nacional et d'autres, pour exiger l'arrêt des mensonges. Bref, ces médias sont une arme de guerre aux mains des puissants. Au Venezuela, on voit ce que cela peut donner quand la situation politique et sociale se durcit. Quand on sait que, plus près de chez nous, Berlusconi contrôle en plus les médias publics, on se dit qu'il y a de quoi flipper.

Olivier Taymans (Journal du Mardi)

----------------------------
** PROVOCEREN VENEZOLAANSE MEDIA EEN BURGEROORLOG ?

* De chaotische staatsgreep van 11 april

11 april 2002: na een massabetoging van de oppositie, waarbij zo'n 300.000 manifestanten in de Venezolaanse hoofdstad Caracas het aftreden van president Hugo Chávez eisen, komt het tot een treffen met pro-Chàvez aanhangers en wordt door 'schutters' in het wilde weg in het publiek geschoten. Daarbij vallen 15 doden en honderden gewonden. De president wordt door de grote (private) media en de oppositie verantwoordelijk gesteld voor de uit de hand gelopen manifestatie en door rebellerende militairen tot aftreden gedwongen.

Pedro Carmona, de voorzitter van de Venezolaanse patroonsfederatie wordt tot interim-president benoemd. Private tv-stations zenden het gebeuren 'live' uit en tonen hun enthousiasme. Voor even verschuiven de 'telenovelas' (soaps) naar het achterplan.

Vervolgens wordt een perscommuniqué de wereld rondgestuurd - en gedurende 36 uren om de 20 minuten herhaald op televisie - dat Chávez vrijwillig afgetreden zou zijn en Carmona het roer overgenomen heeft om het politieke 'machtsvacuüm' op te vullen.

VS-president Bush - altijd de eerste als de verdediging van de democratie op het spel staat - kan niet snel genoeg de nieuwe president Carmona erkennen. Ook de Spaanse premier José Maria Aznar lijkt geen graten te zien in deze 'putch'. De andere Latijns-Amerikaanse landen en de OAS (Organisatie van Amerikaanse Staten) veroordelen de coup echter eensgezind. Ze weigeren Carmona te erkennen.

Wanneer Carmona een klopjacht inzet op al wie sympathie voor Chavez koestert, het parlement ontbindt en per decreet regeert, komen de aanhangers van Chávez (vooral uit de arme wijken van Caracas) op straat om de terugkeer van Chávez te eisen. De opkomst is zo overweldigend dat een deel van het leger terug voor Chávez kiest. In de nacht van 13 april wordt Chávez weer het presidentieel paleis binnengeleid, toegejuicht door honderdduizenden sympathisanten.

Deze coup was geen verrassing, zeker niet voor Chávez die al maanden waarschuwde voor een staatsgreep. In de maanden vóór de coup uitten hoge militairen reeds hun ongenoegen over de rol die Chávez het leger gaf (onder andere inzet bij sociale programma's).

De 'werkgevers' en de katholieke kerk zijn sinds zijn aantreden de 'natuurlijke' tegenstanders van Chávez, gezien hun banden met de traditionele oligarchie. In de weken vòòr de coup, sloot de grootste vakbond, CTV (gelieerd aan de sociaaldemocratische AD -partij, die jarenlang de macht had) een monsterverbond met de 'werkgevers'. De vakbond, door corruptie, cliëntelisme en machtsconcentratie geteisterd, wierp zich op tot corporatistische belangenverdediger van een kleine arbeiderselite, de goedbetaalde arbeiders bij het Petroleumbedrijf PDVSA.

* Massamedia en putchisten: één front

De beelden van dolle schutters die in het wilde weg in het publiek schoten, gingen de wereld rond. Voor de buitenwereld moest duidelijk zijn: dit was het werk van de 'Bolivariaanse Garde' ('privé-militie') van Chavez die haar ware gelaat toonde. De media startten een diabolisering van Chavez. Enkele dagbladen (El Universal, El Nacional) hadden het over de terugkeer van de 'democratie' en het verdwijnen van de 'tiran' en 'dictator'.

Terwijl honderdduizenden Venezolanen op 13 april dag en nacht op straat kwamen om de terugkeer van Chávez te eisen, zwegen de media als vermoord. Plots geen 'live' verslaggeving meer; wel een aaneenschakeling van soaps - na olie het tweede belangrijkste exportproduct van Venezuela - films, en veel sport. Het was onder meer dankzij de GSM (sterk ingeburgerd in Venezuela), internet en enkele alternatieve media dat de Venezolanen op de hoogte gebracht werden van de terugkeer van Chávez en de ware toedracht van de feiten.

De rol van de massamedia in dit alles was verpletterend. Vooral de private tv-zenders (in handen van twee rijke families) en de meerderheid van de dagbladen ontpopte zich tot kampioenen van desinformatie en manipulatie. Zonder de media had de staatsgreep wellicht niet plaats kunnen vinden, wat later toegegeven werd door enkele militairen. Reeds wekenlang op voorhand mobiliseerden tv-stations en kranten voor de betoging van 11 april die het aftreden van Chávez eistte.

Na de coup kregen de media het woord 'staatsgreep' niet over hun lippen en hadden ze het over het 'aftreden' van de president, onder druk van de 'civiele maatschappij'. Er werd in de media geschermd met het 'politiek vacuüm' dat ontstaan was door het 'aftreden' van Chavez. Met Carmona brak een nieuwe periode van democratische voorspoed aan en werd kortaf gemaakt met 'tiran' en 'dictator' Chávez.

Eén van de putchisten, Kolonel Julio Rodriguez Salas, wond er daags na de coup op Venevision (private tv-zender) geen doekjes om: "we hadden één groot wapen: de media! En omdat de gelegenheid zich nu voordoet, wil ik hierbij de media nogmaals feliciteren."

* Immuun voor de massamedia

Op 11 april vond wel degelijk een staatsgreep plaats. Chávez werd gevangen genomen door militairen die zijn aftreden eisten. Het zogenaamde 'aftreden' van de president vond echter nooit plaats. De media probeerden het land wel van het tegendeel te overtuigen door te stellen dat Chávez een document had ondertekend waarin hij zijn aftreden bekendmaakte. Het feit dat niemand dit document ooit zag, deed blijkbaar niet ter zake.

Indien de 'coup' geslaagd was, zou de installatie van een dictatoriaal regime van lange duur waarschijnlijk geweest zijn. Carmona verklaarde na zijn aanstelling in een tijdsspanne van één jaar nieuwe verkiezingen te organiseren; onder internationale druk werd dit ingekort tot enkele maanden….Waarom zo lang wachten met verkiezingen als men er prat op gaat de behoeder van de democratie te zijn?

Het is duidelijk dat een groot deel van de bevolking nog voor lange tijd achter Chávez én zijn sociaal-economische veranderingen (de 'Bolivariaanse Revolutie') zou gestaan hebben. Indien men snel nieuwe verkiezingen zou uitschrijven bestond het gevaar dat een pro-Chávez kandidaat het zou halen. Dus moesten de verkiezingen lang uitgesteld worden.

In de tussentijd kon men Chávez op alle manieren in diskrediet brengen. Onder andere de beschuldiging van vermeende banden met de Colombiaanse guerrilla, de narcomaffia, illegale wapentrafiek met Cuba en de bewapening en organisatie van paramilitaire groepen…waren elementen die zouden bijdragen tot de operatie 'beschadiging'. Zo zou men er in slagen het chavisme en z'n aanhangers te discrediteren en te bestempelen als een illegale en 'terroristische beweging'. Daarna kon men 'eerlijke' verkiezingen uitschrijven ...

Een groot deel van de bevolking heeft zich echter zo sterk geïdentificeerd met het project van Chávez en is reeds 'immuun' voor de manipulaties van de massamedia en een deel van de oppositie, dat méér dan één jaar zou nodig zijn om de erfenis van Chávez teniet te doen, hetgeen de regering Carmona nog meer zou aanzetten tot repressie.

* Waar olie is, zijn de V.S. nooit veraf

Als grote olieleverancier van de VS is Venezuela van strategisch belang. Sinds het aantreden van Chávez en de verkiezing van Bush junior volgt het ene incident het andere op. De VS zijn 'bezorgd' om meerdere redenen. Chávez voerde van bij z'n aantreden op internationaal vlak een onafhankelijke koers en nam het op voor de ontwikkelingslanden, tégen de huidige neoliberale orde én tegen de rol van politieman VS. Bezoekjes aan Saddam Hoessein, Khadaffi en Fidel Castro (met die laatste is Chávez goed bevriend) schoten in het verkeerde keelgat van de VS. Toen na 11 september Chávez zich kritisch uitliet over de 'strijd tegen het terrorisme' en de bombardementen op onschuldige burgers in Afghanistan, was voor Washington de maat vol.

De weigering van Venezuela om VS-jachtvliegtuigen doorgang te geven boven het Venezolaans luchtruim, de vermeende 'sympathieën' van Chavez voor de Colombiaanse FARC en de kritiek op het 'Plan Colombia' deden de spanning nog stijgen. Toen Venezuela als voorzitter van de OPEC hogere olieprijzen vroeg en Chávez de Venezolaanse staatsoliemaatschappij PDVSA meer onder controle wou krijgen, was dit voor de VS een signaal om aan een opvolger te denken.

Het is niet verwonderlijk dat Bush de eerste was om de 'democraat' Carmona te feliciteren. Alles wijst op een meer dan actieve betrokkenheid van de VS bij de coup. Carmona en companen werden de weken ervoor meermaals gezien in de Amerikaanse ambassade in Caracas. Gustavo Cisneros, mediamagnaat, multimiljardair van Cubaanse origine en eigenaar van het tv-station Venevision, onderhoudt meer dan vriendschappelijke banden met vader George Bush. Het is ook opvallend hoe snel de media, oppositiepartijen, ontevreden militairen en putschisten zich tot de VS wenden bij het minste incident.

Washington legde ook een plan voor om een 'Bureau voor Democratische Transitie' op te richten in Caracas. Dat Bureau zou gefinancierd worden door de Amerikaanse ontwikkelingsorganisatie USAID. Dit plan werd door Chávez verworpen met het argument dat er op dit ogenblik een democratische en verkozen regering aan de macht is; waarom dan praten over 'transitie'? Indien men het principe van de wederkerigheid respecteert, mag Caracas dan ook zo een bureau in Washington openen?

* Het alternatief voor Chavez ?

Op dit moment zit Venezuela zo diep in de politieke impasse - met bijna dagelijks gewelddadige betogingen en tegenbetogingen - dat de crisis niet zomaar kan opgelost worden door even aan tafel te zitten met de oppositie. Simpelweg omdat de oppositie niet geïnteresseerd is in dialoog. Zij wil van Chávez af en zet haar haatcampagne voort.

Het enige alternatief voor Chávez op dit moment is een autoritair rechts regime (pro VS uiteraard) van de elite die 50 jaar lang het land geplunderd heeft. Of erger. In een interview met het Spaanse dagblad El Pais, verklaarde ex-president Pérez dat de enige uitweg uit de crisis een nieuwe militaire staatsgreep is, dewelke volgens Pérez reeds voorbereid wordt.

Ondanks het feit dat Chávez heel wat fouten maakte en nog maakt en zich niet onderscheidt door diplomatisch taalgebruik, kan niet ontkend worden dat hij nog steeds over aanzienlijke steun geniet bij de bevolking. Het gaat niet zozeer om de steun voor een concreet politiek project - want dat heeft Chávez niet - maar om de hoop die men stelt in de verandering die moet leiden naar een rechtvaardiger maatschappij.

Chávez is de charismatische leider en 'communicator' die gestalte geeft aan deze hoop. Hij gaf het armste deel van de bevolking weer een stem, eigenwaarde en zelfwaardering.

Zijn aanhangers zijn veelal de slachtoffers van de neo-liberale politiek van de jaren '90; de verliezers van de politiek van technocratische bureaucratie en corruptie die 40 jaar in stand gehouden werd door AD en COPEI (sociaal-democraten en christen-democraten)

Het huidige klimaat, waarbij een burgeroorlog niet uitgesloten is, kan men onmogelijk alleen toeschrijven aan Chávez. Het is vooral de 'vrije pers' die samen met de oppositie een klimaat van haat, hysterie en desinformatie creëert dat tot geweld en polarisatie leidt. Het is een doorn in het oog van de oude elite dat 'het volk' op straat komt, zijn mening geeft, zich niet meer zo snel laat manipuleren….

Men kan discussiëren over de vraag voor welk concreet politiek project Chávez staat, of hij omringd wordt door de juiste mensen en wat zijn intenties zijn voor de toekomst. Hij is ongetwijfeld 'populistisch', maar het siert hem dat ook de maanden van chaos, politieke polarisatie en de dagelijkse aanvallen op zijn persoon, hem niet verleid hebben tot het gebruik van geweld of repressie. Tot grote wanhoop waarschijnlijk van de oppositie en de media, die als 'profeten van de zelfvervullende voorspelling' er met hun haatcampagne blijkbaar op uit zijn om een gewelddadige tegenreactie uit te lokken en Chávez zo te ontmaskeren als de 'baarlijke duivel'.

Het sociaal economisch project van Chávez heeft van de oppositie nooit een eerlijke kans gekregen. Men wil hem weg. Dat hij reeds drie maal democratisch verkozen is doet niet ter zake. De VS zal het bij een eventuele machtswissel ongetwijfeld weer hebben over een 'overwinning van de democratie'.

* De media van de haat

Toen op 13 april de hoofdstad Caracas overspoeld werd met pro-Chavez aanhangers die zijn terugkeer eisten, was het volgens de media 'te gevaarlijk' om zich op straat te begeven en aan berichtgeving te doen. Enkele dagen ervoor gingen dezelfde media er nochtans prat op dat ze zich in het heetst van de strijd begaven….

De conservatieve krant El Universal slaagde er in op haar voorpagina foto's te publiceren van een journalist van Le Monde Diplomatique die ter plaatse was tijdens de gebeurtenissen. Het originele onderschrift van deze foto's en het ooggetuigenverslag maakten duidelijk dat het niét de aanhangers van Chávez waren die de dag van de coup in het wilde weg begonnen te schieten. El Universal veranderde echter de onderschriften met commentaren die het tegenovergestelde moesten bewijzen.

De strategie van de media komt hierop neer: voortdurend de regering frontaal aanvallen, geruchten en halve waarheden verspreiden, het systematisch uitvergroten van hetgeen er mis loopt en het diaboliseren van Chávez. Vergelijkingen met Fujimori, Idi Amin, Mussolini of Hitler zijn schering en inslag. In vele democratische landen zou dit aanleiding geven tot gerechtelijke vervolging wegens smaad. Chávez slaat alleen 'verbaal' terug (misschien niet altijd op de meest diplomatische manier), onder meer in het populaire zondagse radioprogramma 'Alo Presidente'.

De media drijven het hierbij tot in het absurde. Gebruik makend van de persvrijheid (er werd nog geen enkele journalist gevangen gezet; geen enkel kanaal of dagblad uit de ether genomen - onder Chávez is de persvrijheid groter dan ooit), wordt constant het bericht de wereld ingestuurd dat er ….geen persvrijheid is en dat deze bedreigd wordt!!

De media lijken al hun hoop te vestigen op een 'self-fulfilling propecy'. Door constant het recht op vrije meningsuiting te misbruiken en een klimaat van haat en laster tegen de regering Chávez te organiseren, loopt de toestand zo uit de hand dat de geviseerde personen soms uit de bocht gaan en een deel van de bevolking zich gewelddadig tegen bepaalde media richten, waarna deze zich 'bedreigd' voelen en de regering beschuldigen van intimidatie. Oorzaak en gevolg worden dus gewoon omgedraaid.

De dag ná de coup werden enkele 'alternatieve' media (vooral lokale radio's), die populair zijn bij de volksklasse van Caracas geïntimideerd, vervolgd en uit de ether gehaald. Niks daarover in de traditionele media.

- Burgerbeweging tegen massamedia

Toen in de weken ná de coup duidelijk werd welke vuile rol de media speelden en nog steeds spelen, kwam een beweging op gang van bewuste burgers die zich verzetten tegen deze 'media van de haat'. Onder impuls van NGO's en mensenrechtenbewegingen kwam een boycot op gang tégen tv-stations en dagbladen die de hetze tegen Chávez blijven organiseren.

De oplage van enkele kranten (El Nacional, El Universal) en de kijkcijfers van enkele tv-stations (Globovisión, RCTV, Venevision) daalden de laatste maanden sterk. Ook de producten waarvoor publiciteit gemaakt wordt in die media, worden door de boycot geviseerd, hetgeen kan leiden tot een daling van de reclame-inkomsten voor de grote tv-stations en dagbladen.

Ondertussen smeren de massamedia de betogingen van de oppositie nog steeds breed uit én ze doen dat met veel sympathie. pro-Chávez aanhangers daarentegen worden vaak bestempeld als 'oproerkraaiers' ,een allegaartje van 'informele straatverkopers', 'bedelaars', 'straatboefjes' en 'krotbewoners'. Dat wijst er nog eens op met welk misprijzen de zogenaamde 'objectieve media' iedereen behandelen die niet mét hen is. De klasse die de media vertegenwoordigen - de blanke middenklasse - stak haar misprijzen over de armen overigens nooit onder stoelen of banken.

Momenteel houdt een nieuwe staking (vooral in de energiesector) het land in zijn greep. Opnieuw is de situatie zeer explosief, en zoals ook in de Belgische pers al te lezen was, dit zou kunnen leiden tot een regelrechte burgeroorlog.

** Propaganda pétrole & grève générale

Déstabilisation au Venezuela; Un dossier dans Le Monde Diplomatique'

Après avoir subi un cinglant échec lors de la tentative de coup d'Etat du 11 avril 2002 contre le président Hugo Chávez, l'opposition vénézuélienne, minorité électorale emmenée par l'organisation patronale Fedecamaras, la bureaucratie syndicale de la Confédération des travailleurs du Venezuela (CTV) et un ensemble de partis traditionnels et d'organisations regroupés au sein de la Coordination démocratique, s'est lancée dans une nouvelle tentative de déstabilisation. Par de nombreux traits, celle-ci rappelle la stratégie qui, au Chili, au début des années 1970, a préparé le renversement de Salvador Allende.
... lire la suite de ce dossier inédit de MAURICE LEMOINE:
http://www.monde-diplomatique.fr/dossiers/venezuela

** A lire aussi: Le BULLETIN n°4 de "RISBAL"
nouveau sur http://www.collectifs.net/risbal

ARGENTINE
BRUXELAZO 19 - 20 - 21
http://www.collectifs.net/risbal/bruxelazo/

VENEZUELA
"DECEMBRE NOIR" au Venezuela - Dossier actualisé
Venezuela: Pétrole et corruption
http://www.collectifs.net/risbal/ven/diago02.htm
Alerte pour le Venezuela
http://www.collectifs.net/risbal/ven/alibre01.htm
Epreuve de force au Venezuela
http://www.collectifs.net/risbal/ven/bilbao01.htm

BRESIL
Le tournant à droite du président Lula - Epilogue: le Brésil en novembre 2002
http://www.collectifs.net/risbal/brasil/petras01.htm
Élection de Lula à la présidence: une nouvelle dynamique
http://www.collectifs.net/risbal/brasil/fecteau02.htm

Bulletin RISBAL - Inscription: http://lists.collectifs.net/mailman/listinfo/risbal/

Réseau d'Information Solidaire Belgique - Amérique Latine (RISBAL): http://risbal.collectifs.net/
risbal@collectifs.net; - 32 (0) 475 79 38 72

arch/ive/ief (2000 - 2005)