arch/ive/ief (2000 - 2005)

Andersglobalisten hebben het dikwijls over de dictatuur van de financiële markten en over hoe de globalisering de natie-staat uitholt. Ze stellen de huidige wereldorde voor als een strijd op leven en dood tussen multinationals en financiële speculanten en de democratische politieke staat. Maar waar halen die multinationals en financiële speculanten hun macht nu vandaan ? Op deze vraag blijft de antwoorden van vele andersglobalisten vaag. Ze zijn groot en machtig. Ze hebben veel geld. En een gebrek aan morele grenzen of normen. Ze hebben de staatsmacht en de meeste politici (politie en leger) aan hun kant. Maar willen we de zwakke plekken van de multinationals en financiële speculanten blootleggen, dan moeten we toch preciezer zijn over hun machtsbronnen.

Een van de vele machtsbronnen van de multinationals en spelers op de financiële markten is de flexibele manier waarmee ze de tijd manipuleren en hun tijdsregime opleggen aan de rest van de samenleving. Multinationals zijn snel. Speculanten zo mogelijk nog sneller. Hun geld en hun producten flitsen over de wereldbol. Ze slagen erin vliegensvlug hun beslissingen aan te passen aan nieuwe informatie. Een aandelenhandelaar die nog dagelijks de Financial Times leest voor het nieuwste beursnieuws is een idioot. Het nieuws in de krant is immers altijd een dag te laat. Tegen dan is het al waardeloos. Het is op de beursschermen en in je mailbox te doen. Daar zie je en ontvang je het nieuwste nieuws direct, 'heet van de naald'.

In de productieve economie en de distributie-sector geldt steeds meer hetzelfde tijdsregime. Bedrijven en winkels willen hun grondstoffen of verkoopmateriaal juist op het moment dat ze die nodig hebben. Zo sparen ze de kosten voor opslagruimtes uit. Het onmiddellijke gevolg is een enorme stijging van het vrachtvervoer. De eindeloze kolonnes vrachtwagens op de autowegen zijn niets meer of minder dan rijdende opslagplaatsen. Naast de milieuvervuiling die dit veroorzaakt, leidt tot ook tot verkeersongevallen. Vrachtwagenbestuurd/sters worden in een genadeloos tijdsregime gedwongen. Oververmoeidheid, gevaarlijke manoeuvres en overdreven snelheid zijn slechts de gevolgen van een neoliberaal tijdsregime waarin om de kosten te drukken de waar geen dag te vroeg, maar ook niet te laat mag komen. Anders valt de fabriek stil of komen de winkels producten te kort.

Dit neoliberale just-in-time tijdsregime sijpelt ook binnen in de bredere samenleving. Zelfs anders/antiglobalistische activisten - ondergetekende incluis - ontsnappen niet aan deze dictatuur van de just-in-time. Snel nog maar eens Indymedia checken. Zien of er niets nieuws is. Of toch nog maar eens je mailbox controleren of je GSM meenemen. Je weet maar nooit dat iemand je dringend of onmiddellijk nodig heeft.

Gemediatiseerde politici

De politiek kan niet achter blijven. Als de economie en in haar kielzog de ganse maatschappij sneller evolueert en verandert, dan moet zij mee-evolueren. Dus wordt ook het tempo van politieke processen opgedreven. Het resultaat zie je dag in en dag uit in breedbeeld op je tv. Gemediatiseerde politici. Politici verworden tot doodgewone, banale Bekende Vlamingen. Bertje Anciaux is er het beste voorbeeld van. Een zorgvuldig in de steigers gezette, 'emotionele', vlotte, authentieke 'nieuwe' man. Een strategisch geplengd traantje hier, een guitige knipoog daar, nog een kleine confiance uit het persoonlijke leven en daartussen wat weinigzeggende politieke peptalk en hup, daar stromen de stemmen binnen. De naam van z'n partij is even veelzeggend. Spirit. 'Het' bruist en bubbelt, is jong en levendig. Maar was is 'het' dat bubbelt en bruist? Geen mens die het weet. En 'het' is ook niet belangrijk. Het is de beweging, de levendigheid, de snelheid zeg maar, die telt. (En er is ook geen tijd om over na te denken, want 'het' moet snel gaan, we hebben haast).

Patrick Jansens is van hetzelfde laken een broek. Een reclame-man in de politiek. En reclame gaat over de vorm, de verpakking, niet de inhoud. Wat socialisme is of kan betekenen in de eenentwintigste eeuw, erg belangrijk is het allemaal niet. Als het maar bruist (Spa?), beweegt, als er maar 'Animo' in zit. Als we maar een identiteit hebben, welke doet er niet toe, laat de kiezer-consument dit maar bepalen.

De gevolgen voor de democratie zijn duidelijk. Een democratie heeft tijd nodig. Tijd om stil te staan, na te denken, alles eens rustig en van verschillende kanten te bekijken, te overleggen met je medemens. Maar democratie is niet hip meer. Het gaat dan ook zo traaaag. En je moet er zooo diep bij nadenken. En ondertussen flitsen de kapitaalstromen verder, gaat je GSM af, is er weer een nieuwe modetrend op komst of zit er weer een nieuwe technologische revolutie aan te komen.

Gelukkig zijn er nog de andersglobalisten. Zij roepen stop, ook al snellen ze zelf van top naar top en alternatieve conferentie naar alternatieve conferentie en maken ze gretig gebruik van de snelle communicatiekanalen die het neoliberale just-in-time regime ondersteunen en mogelijk maken. Maar toch zeggen zij stop. Zij creëren weer tijd - en ook ruimte - voor democratie. Maar om weer tijd te maken voor democratie, moet de snelheid van economische processen afgeremd worden. Want anders worden we onder de voet gelopen. En willen we tegen de dictatuur van de multinationals en de speculanten ingaan dan moeten we dit tijdsregime waaraan zij hun macht ontlenen ondergraven.

De Tobintaks als onthaasting voor het flitskapitaal

En hier komt de Tobintaks in het vizier. Want wat is de Tobin-taks anders dan de 'onthaasting' voor de kapitaalstromen? De Tobintaks plaatst een rem op het flitskapitaal en legt het aan banden. En zo versterkt het de greep van de politiek op de economie. De greep van de democratische politiek wel te verstaan. Immers de gemediatiseerde politiek is een machteloze, gecastreerde politiek, een politiek zonder wil, behalve dan om zich zo lang mogelijk te nestelen in het pluche van de macht.
Maar als we erin slagen om de kapitaalstromen af te remmen, dan is er weer tijd om democratisch te beslissen waar ze heen gaan en welke condities we eraan willen opleggen.

De Tobintaks is met andere woorden een radicale onthaasting. Een onthaasting die in tegenstelling tot de verschillende bestaande politieke voorstellen over onthaasting het neoliberale kapitalisme in het hart raakt. Tijdskredieten voor de werkende bevolking ontzien het nietsonziende neoliberale tijdsregime immers. Ze geven de werkende bevolking enkel de tijd om even uit de competitieve ratrace die het dagelijkse leven in een neoliberale samenleving is te stappen. Even op adem komen om er daarna weer voor een tijdje tegen te kunnen.

Maar de anders/anti-globalisten gaan verder. Wij stellen het neoliberale tijdregime in vraag, in plaats van ons er zo goed mogelijk aan aan te passen. Omdat het een moordend, misdadig tijdregime is. Een tijdsregime dat tenminste gedeeltelijk verantwoordelijk is voor de dramatische stijging in zelfmoorden, in het aantal depressies, burn outs en in het gebruik aan kalmerende middelen (en het tegenovergestelde: pepdrankjes als Red Bull), in het aantal verkeersdoden (haasten in het verkeer), in het algemene gebrek aan inlevingsvermogen (geen tijd om zich met het lot van anderen bezig te houden) en plat consumentisme (snelle ontspanning en vlucht uit banaliteit van dagelijks bestaan - maar ook het 'new age' fenomeen of religieus consumentisme),…

Een tekst die ik moet bijhouden en kan daarom iemand mij het volgende verduidelijken met concrete voorbeelden. "De politiek kan niet achter blijven. Als de economie en in haar kielzog de ganse maatschappij sneller evolueert en verandert, dan moet zij mee-evolueren." Ik zie in deze tekst niet dat kleine overstapje hoe door de snelheid van de multinationals, de politiekers zich anders gedragen. Danku, Maarten

"Dit neoliberale just-in-time tijdsregime sijpelt ook binnen in de bredere samenleving. Zelfs anders/antiglobalistische activisten - ondergetekende incluis - ontsnappen niet aan deze dictatuur van de just-in-time. Snel nog maar eens Indymedia checken. Zien of er niets nieuws is. Of toch nog maar eens je mailbox controleren of je GSM meenemen. Je weet maar nooit dat iemand je dringend of onmiddellijk nodig heeft."

Vind dit een beetje moeilijk. De dictatuur van just-in-time.

Enerzijds zeg je dat we er allemaal last van hebben, anderzijds zeg je:

"Gelukkig zijn er nog de andersglobalisten. Zij roepen stop, ook al snellen ze zelf van top naar top en alternatieve conferentie naar alternatieve conferentie en maken ze gretig gebruik van de snelle communicatiekanalen die het neoliberale just-in-time regime ondersteunen en mogelijk maken."

Maar iemand die dan indymedia... raadpleegt, heeft last van dat just-in-time denken.

Ik vind het juist een extra..., het indymedia.netwerk. Het geeft mensen de kans om sneller te reageren dan gewone gedrukte media. En als je het bezoekt, dan kan dit ook wanneer je tijd hebt. Net daarom is het zo praktisch, je kan het snel eventjes raadplegen, het kost niet veel tijd, is daarom toch niet negatief?

Ik snap wel waar je naartoe wil, maar vind je opbouw fout.

GSM, Mailen, indymediasites, zijn nieuwe vormen van communiceren en ik weet niet of dat op zich slecht is.

Bij het uitvinden van de telefoon sprak er niemand over just-in-time dictatuur terwijl ze al bestond. Alles moest toen al snel gaan en werd gedaan met de klok/uurwerk.

Ik dacht dat je het ging hebben over de nieuwe communicatiemiddelen en hun mogelijks negatieve effecten op de samenleving.

Zoals dat mensen meer praten over hun GSM dan dat ze ermee bellen.

Of mensen die elkaar mailen alhoewel ze drie huizen van elkaar wonen.

Plots idee: moest men de mensen nu eens beginnen uitleggen wat ze met die nieuwe communicatie kunnen doen?

En Stijn, de meeste dingen die jij schrijft staan ook al in Kruithof zijn boek van vijf jaar geleden en sommige dingen staan ook in Haes's boek over multinationals. Toen de Tobin-taks nog in de media-belangstelling stond. Ondertussen hebben we kunnen lezen dat Tobin zijn taks zo niet zag en ligt het alweer een tijdje achter ons, ergens ver weg in het geheugen van sommigen. De wereld draait voort. Hoe spijtig dat ook is.

By the way, "De Tobintaks is met andere woorden een radicale onthaasting.... Even op adem komen om er daarna weer voor een tijdje tegen te kunnen."

Tegen wat kunnen? Slechte werkomstandigheden, laag loon misérie?

De Tobintaks is een goed idee maar moet je dat dan hier verdedigen, uitleggen i.v.p. energie te steken om druk op politici te zettten om dit te stemmen.

En als het in één land gestemd wordt, hoe zit het dan met de andere landen. Moet het direct globaal zijn?

En over politiek, Kruithof schreef dat er geen natiestaten meer bestaan., dat politiekers geen politiekers meer zijn, maar de kuisvrouwen van MN.

Voor Maarten:

Wat politici doen is de samen-leving organiseren, dat is er een zekere orde in leggen. Daartoe nemen ze beslissingen.
Een belangrijk aspect van beslissingen nemen is ze op tijd nemen. Een goede beslissing die te laat komt, mist effect.

Als de economie nu steeds sneller draait dan moet je als politicus/a steeds sneller beslissingen nemen. Op een bepaald moment gaat het echter zo snel, dat er geen tijd meer is voor debat. Alles gaat zo snel dat een normaal mens er het hoofd bij verliest en niet meer kan volgen wat er allemaal gebeurt. Het loont niet meer voor politici om dossierkennis te hebben en een gedegen mening te hebben, ze komt toch altijd te laat. Daarom scoren vlotte politici met oppervlakkige boodschappen beter (genre SP-Teletubbies). Het gaat immers veel sneller je imago aan te passen dan iemand te overtuigen.

Bovendien zullen kapitalisten een 'sneller' levensritme promoten omdat dit gevraagd wordt voor de economie. Sneller winst maken door muziek/modetrends sneller te laten voorbijgaan. Mensen worden getraind om 'dynamisch' te zijn, bereid snel beslissingen te nemen. Zo wordt hun economische flexibiliteit in de maag gesplitst. Het wordt een maatschappelijke norm 'snel, flexibel, dynamisch' te zijn. En die norm is uiteraard ook van toepassing op de politiek.

Ik probeer een onderliggende trend te beschrijven. Het is niet dat je vroeger geen imago-politici had of geen snel genomen beslissingen, het is gewoon dat dit soort personen
en beslissingen nu veel meer succes hebben omwille van de veranderde omgeving. Het is niet dat politici plots zeggen:
'oh, multinationals nemen sneller beslissing, dus moet ik dit ook maar gaan doen'. De hele samenleving reageert op de evolutie van de kapitalische economie op zo'n manier dat alles wat snel/dynamisch/flexibel is, de norm is. Een norm die weinigen nog in vraag stellen.