Brief aan de Antwerpse burgemeester (28/11/02)

Ik wil U in opvolging van mijn eerdere bericht oproepen tot een serene behandeling van de zogenaamde Ramadan-rellen die sinds eergisteren Borgerhout teisteren. Ik doe dit nogmaals als deskundige én als betrokken burger uit één van Uw kwetsbare wijken, Oud-Berchem.

Sinds 1991 zijn rellen een vast ingrediënt geworden van de relaties tussen autochtonen en allochtonen. U herinnert zich zonder twijfel de rellen van Vorst en die van Schaarbeek. Nog veel frequenter dan deze zeer omvangrijke
en druk gemediatiseerde rellen zijn de zogeheten 'rumbling riots' - kleinere opstootjes waarin allochtone jongeren hun ongenoegen uiten. Dat soort rumbling riots zijn eveneens een vast gegeven geworden bij nagenoeg ieder ernstig incident tussen autochtonen en allochtonen.

Het betreft hier, Mevrouw de Burgemeester, een patroon dat eigen is aan de samenlevingsvormen in onze multiculturele steden. Het betreft hier dus niét een reeks geïsoleerde feiten die telkens weer kunnen toegeschreven worden
aan de invloed van externe agitatoren. In het geval van de rellen van Vorst wees men met de vinger naar de PVDA, in Schaarbeek waren het 'georganiseerde criminelen', nu zijn het blijkbaar de AEL-mensen die rellen veroorzaken.

Met permissie, dit zoeken naar externe agitatoren is nonsens. U schildert daardoor de migrantengemeenschap af als een volgzame, makkelijk op te hitsen kudde die blijkbaar steeds het politieke doel van derden wil dienen. Niets is minder waar. De rellen ontstaan telkens weer vanuit een zeer diep ongenoegen dat bijzonder sterk verspreid is onder de hier aanwezige allochtone gemeenschappen. Dit ongenoegen heeft als foci: racisme,
ongelijkheid, afwijzing vanwege de autochtone gemeenschap, met name doorheen haar leiders en haar orde-apparaat.

We hebben dit met deskundigen herhaaldelijk beklemtoond gedurende de afgelopen tien jaar: men mag niet onderschatten hoe groot de legitimiteitscrisis van ons systeem is in de ogen van een steeds groter wordende groep allochtonen. Het is die legitimiteitscrisis die zorgt voor
een radicalisering, zowel bij Moslims specifiek als bij allochtone jongeren in het algemeen. Ze zorgt tevens voor een steeds kleinere bereidheid tot klassieke vormen van overleg, en tot gevechten over leiderschap binnen de
allochtone gemeenschappen zelf. En ze wordt gevoed op een perverse manier door ieder geval dat kan vertaald worden als een afwezigheid van luisterbereidheid en oplossingsgericht denken vanwege de overheid. Elke
actie van onze overheden die als dusdanig vertaald kan worden, wordt meteen voorgesteld als het bewijs van de stelling van de radicale fracties: dat er van de Belgen geen heil te verwachten is.

Wat heb ik nu opgevangen sedert het uitbreken van de rellen:

1) U hebt expliciet een beschuldiging geformuleerd aan het adres van de AEL als ware veroorzakers van het geweld;
2) de these van racisme als motief werd door de Procureur-Generaal als onwaarschijnlijk omschreven, en de media vulden aan dat het hier om een psychisch gestoord man ging (alsof een psychoot geen racist kan zijn).
3) Daarnaast heb ik de ontplooiïng gezien van een zeer omvangrijk en uiterst repressief orde-instrument, dat de nultolerantie heeft uitgeroepen en reeds zeer vele allochtonen heeft opgepakt.

Het ligt voor de hand dat elk van deze elementen de zaak enkel verder op de spits kan drijven. Concreet: ook als U nu de straten van Borgerhout weer proper krijgt zal U spoedig geconfronteerd worden met nog heviger ongeregeldheden; het eerste het beste incident zal daartoe volstaan. Voor de nummers (1) en (2) hierboven bestaat immers tot nog toe geen enkel bewijs, het zijn losse, onverantwoorde en zeer ongelukkige statements van mensen die
hier de paaltjes van de discussie moeten bepalen. Ik vraag me overigens af hoe men een specifiek op Abou Jahjah gerichte zoektocht naar mogelijke gerechtelijke vervolging kan rijmen met de rechtvaardigheids- en gelijkheidsgedachte van onze rechtstaat, en met de achterstand van het gerechtelijk apparaat. Extra energie investeren in het onderzoek naar de politieke vijand terwijl er een wijdverbreide opvatting van inefficiëntie, onmacht van het vervolgingssysteem en straffeloosheid heerst lijkt me niet
meteen nuttig.

Boven alles gaat het hier om volkomen foute signalen aan zij die nu protesteren: van bij de aanvang van het behandelen van de feiten spreken de leidinggevende figuren zich al uit tégen de stellingen en preoccupaties van
zij die zich met het slachtoffer identificeren. Het sterk verspreide gevoel, dat wordt gekoesterd door de meer radicale fracties van de allochtonen, dat de Belgen zich niets aantrekken van hen wordt enkel bevestigd.

Wat punt (3) hierboven betreft: de ingreep van een repressief politie-apparaat heeft de straten tot een slagveld gemaakt, heeft de gematigder (zowel als de oudere en vrouwelijke) allochtonen hun huizen binnengejaagd en het protest in handen gegeven van heetgeblakerde jongeren
(die recht vanuit de scholen de straten opliepen). Een gemeenschap die geen legitieme politieke kanalen van inspraak heeft - geen stemrecht en geen ernstig werkende overlegorganen - heeft enkel de straat om zich te laten
horen. Als socialist zou U dit bijzonder goed moeten begrijpen: de geboorteplaats van de arbeidersbeweging is de straat, die van de beweging van Gandhi eveneens, die van Martin Luther King ook. Wanneer U aan deze gemeenschap het recht op demonstraties op straat ontzegt schept U condities
waarin enkel nog terreur en geweld uitingen van protest kunnen zijn. U hoeft voor een voorbeeld slechts de situatie in de Palestijnse gebieden te bekijken. Ook bij ons zullen we evolueren naar 'stoottroepen' onder allochtonen, die het recht in eigen handen zullen nemen. Dit valt niet goed
te keuren, maar de oorzaken zijn me dunkt duidelijk genoeg.

Sta me toe te besluiten. De behandeling van de rellen is van aard de diepe en fundamentele conflicten in Antwerpen en elders verder op de spits te drijven. Het is een zoveelse veruitwendiging van een aanpak die sinds 1991
standaard is geworden, maar die op geen enkele wijze werkt. U zal van Uw allochtonenprobleem niet af raken, integendeel, het zal U steeds nadrukkelijker blijven achtervolgen. Daardoor zal U geen veiligheidsbeleid kunnen voeren, evenmin als een ernstig buurtbeleid, samenlevingsopbouw- en onderwijsbeleid. Alles wordt erdoor gehypothekeerd.

De allochtone gemeenschap moet de mogelijkheid krijgen om vreedzaam en spontaan te demonstreren wanneer er iets gebeurt dat haar in het hart raakt.
Dat is niet gevaarlijk, dat is democratie. Ze moet ook de kans krijgen haar eigen woordvoerders aan te duiden - of dit nu de AEL is of een ander instrument, dat is haar zaak. Ook dat is niet gevaarlijk, maar dat is democratie. Tenslotte moeten we af van het getructureerde wantrouwen
tegenover de allochtoon dat zich uit in het hanteren van twee maten en twee gewichten in de bestraffing en de aanpak van hun activiteiten. U moet hen ernstig betrekken bij overleg en beleid, ook al vergt dat gesprekken met figuren die U niet meteen ziet zitten. Dat is ook niet gevaarlijk, dat is democratie.

Er is in Antwerpen hoogst dringend een andere, verstandiger en redelijker benadering nodig van het allochtonenprobleem. Indien die er niet snel komt dan zal ik stilaan de vastgoedprijzen in andere Vlaamse steden beginnen nagaan: Uw opvolger zal dan immers Filip Dewinter zijn.

Prof. Dr. Jan Blommaert
voorzitter vakgroep Afrikaanse talen en culturen,
Universiteit Gent

arch/ive/ief (2000 - 2005)