"Van Doha tot Cancun" of "van ideologie naar werkelijkheid"?

Mondialisering, zo stelt de premier - vrije markt en vrije handel - vormt de enige bewezen methode om armoede weg te krijgen. Hij verwijst daarvoor naar Azië en naar de Europese Unie waar het goede voorbeeld werd gegeven. Hij pleit voor meer open grenzen voor goederen, meer en efficiënte ontwikkelingshulp en voor andere internationale, politieke gezagsstructuren. Zijn brief is vrij kort en roept door de bondige formuleringen ervan erg veel vragen op. Wil het antwoord even kort zijn, dan moet het zich beperken tot enkele wezenlijke meningsverschillen. Ik wil het vooral hebben over de foute uitgangspunten van de premier.

1. Volgens Guy Verhofstadt bestaat de wereld uit een half miljard rijken, twee miljard armen en drie miljard Aziaten die dank zij de globalisering aan de armoede zijn ontsnapt. De som klopt natuurlijk niet, want we zijn met zes miljard op deze aarde, maar kom. Armoedecijfers moeten bovendien altijd met een flinke korrel zout genomen worden, en veel betrouwbare bronnen over de wereldwijde armoede bestaan er niet. De grootste inspanningen zijn geleverd door de Wereldbank, en die komt alvast tot andere resultaten. Volgens haar zijn een kleine drie miljard mensen arm, waarvan er een kleine twee miljard in Azië leven. Een half miljard leeft in zwart Afrika. Volgens UNCTAD, de VN-Conferentie voor Handel en Ontwikkeling, zijn het er veel meer, maar ik denk dat het weinig zin heeft te redetwisten over honderd miljoen meer of minder. Waar het me wel om te doen is, is dat de premier niet eens moeite doet om een min of meer exact beeld van de wereldwijde armoede te geven. Hij neemt zijn dromen voor werkelijkheid.

2. De armoede in Azië is wel scherp gedaald, maar in de verslagen van de Wereldbank zou de premier kunnen lezen dat dit vooral te danken is aan China en Indië, twee landen die een heel ander beleid hebben gevoerd dan wat nu door de internationale instellingen – en door de premier – wordt voorgesteld. De enkele Zuidoost-Aziatische landen die de afgelopen decennia een stukje van de kloof met de rijke landen hebben overbrugd, hebben dat evenmin met de huidige recepten gedaan, en hebben bovendien een flinke klap gekregen op het ogenblik dat ze wél naar het IMF zijn gaan luisteren. De sociale gevolgen van de financiële crisis van 1997 zijn nog lang niet weggewerkt.

3. Het is een mythe te geloven dat de globalisering van de afgelopen twee decennia tot meer groei en welvaart in de arme landen heeft geleid. In meer dan honderd landen is de levenstandaard vandaag de dag lager dan 10, 20 of zelfs 30 jaar geleden. Waar de grenzen voor goederen en kapitaal zijn opengegaan, is de economische groei vertraagd in vergelijking met de voorgaande periode. Het is ook een fabeltje te geloven dat de Afrikaanse landen b.v. onvoldoende in de wereldmarkt zijn geïntegreerd. Verhoudingsgewijs exporteren ze veel meer dan de OESO-landen. De prijzen die ze voor hun produkten krijgen gaan echter gestaag naar beneden. De huidige mondialisering, zo stelt de UNCTAD, is voor de armste landen een mondiale armoedeval.

4. Een ander verhaaltje gaat over de Europese Unie dat met het "Alles Behalve Wapens"-initiatief het goede voorbeeld zou geven door een betere toegang tot onze markten te verlenen en zo het pad van de ontwikkeling te effenen. Maar volgens studies zou de export van zwart Afrika er nauwelijks 2,8 % door stijgen en de algemene welvaart slechts met 0,2 %! Met dit open-grenzen-voor-landbouw-sprookje komen we wel bij de kern van het verhaal. Het klinkt immers zo goed om te stellen dat de rijke landen hypocriet zijn en nu maar eens alle landbouwsubsidies moeten gaan afschaffen. De exportsubsidies waarmee lokale markten in Afrika ontwricht worden, moeten inderdaad zo snel mogelijk verdwijnen. Maar zowel de Afrikaanse als de Europese en alle andere boeren verdiening bescherming. De Europese grenzen zonder meer open stellen komt in de huidige situatie geenszins de Afrikaanse boeren ten goede. De produktiecapaciteit in Afrika is veel te klein om echt voordeel te halen uit open grenzen en bovendien zou het beter zijn de landbouwsector er te ontwikkelen voor de interne markt. Wat de premier voorstelt is een systeem waarin zowel de Europese als de Afrikaanse landbouwmarkten worden ingenomen door de grote exportlanden en door de multinationals die ook in Afrika goedkoop willen gaan produceren voor de rijke landen.

5. Om hun buitenlandse schuld af te betalen moeten de arme landen exporteren wat ze produceren. Het betekent dat ze moeten importeren wat ze zelf nodig hebben, en daarvoor moeten ze nieuwe schulden aangaan. Doordat ze allemaal moeten exporteren dalen de prijzen van hun produkten, en dus moeten ze alsmaar meer exporteren om alsmaar minder te verdienen. Geen enkel schuldverminderingsinitiatief is opgewassen tegen een dergelijk absurd systeem. Over de ecologische duurzaamheid is dan nog niets gezegd. Volgens Vandana Shiva zou de gemiddelde mondiale kip 2000 km afleggen voor ze op het bord van de vleesetende consument belandt! En het is alweer niet de boer die er beter van wordt, maar de handelaren en vervoerders. Wordt het niet de hoogste tijd dat dit absurde systeem wordt ontmanteld?

6. De premier heeft geen empirisch been om op te staan. Het mondialiseringsbeleid heeft de economische groei vertraagd, de sociale vooruitgang gestopt en tal van lokale economieën ontwricht. Noch de armoede, noch de ongelijkheid worden ermee uit de wereld geholpen. De Millenniumdoelstellingen kunnen niet worden gehaald, dat gaf de Wereldbank al meer dan een jaar geleden toe. Er is niets dat er op wijst dat nog meer vrije markt en nog meer vrije handel het tij kunnen doen keren. Daarom heb ik voor de premier een paar concrete suggesties:
- lees er even de wetenschappelijke studies op na die de mythe van de weldoende mondialisering op de helling zetten. Ik heb een kort lijstje naar uw webstek verstuurd. Ik denk dat het de hoogste tijd is om de ideologie te laten varen en te kijken naar de cijfers die we hebben;
- lees vooral eens het boek van Ha-Joon Chang, waarin wordt uitgelegd hoe de arme landen alle kansen wordt ontnomen om zich te ontwikkelen zoals de rijke landen dat hebben gedaan;
- lees er de verslagen van de belangrijkste VN-instellingen even op na, die eveneens aangeven waar de echte oorzaken van de armoede te vinden zijn. Wist U dat één derde van de totale beroepsbevolking moet werken voor een loon dat onder de armoedegrens ligt?
- lees er het Handvest en de statuten van enkele belangrijke VN-instellingen eens op na. U zal dan merken dat we geenszins behoefte hebben aan nog meer en andere instellingen, maar dat we vijftig jaar geleden, met de gruwel van de tweede wereldoorlog nog vers in het geheugen, enkele principes hebben vastgesteld die nog niets van hun geldigheid verloren hebben.
- En indien U echt een dialoog met de andersglobalisten van dit land wil voeren, spreek dan aub de taal van de mensen, dit is Nederlands of Frans. Met een webstek in het Engels houdt U de deur voor heel veel mensen dicht.

arch/ive/ief (2000 - 2005)