Interview met Eric Meijer, Kennismaking Nederlandse Socialistische Partij

Erik Meijer: "De SP ontstond in 1972 uit twee groepen: dissidenten die in 1964 in Rotterdam uit de CPN (Communistische Partij Nederland) gestapt waren en dissidenten van de PSP-Nijmegen. Deze mensen hadden een maoïstische inspiratie én hooggespannen, optimistische verwachtingen. China was het grote voorbeeld. Na enkele jaren en veel teleurstellingen kreeg men een meer realistisch beeld van de realiteit. China was niet langer het grote voorbeeld. Men probeerde via mantelorganisaties door te breken: huurdersgroepen, een groep rond gezondheidszorg en een bedrijfsgroep, te vergelijken met Mijnwerkersmacht in België in die jaren, dus met een zeer wantrouwige houding tegenover de vakbonden. In die 'Arbeidersmacht' botsten twee meningen: de enen wilden werken in de klassieke vakbonden, de anderen opteerden voor de oprichting van een revolutionaire vakbeweging. Zo'n nieuwe vakbeweging oprichten is echter een onmogelijke taak, alleen goed voor herdenkingen ...

Het werken in die mantelorganisaties had ook zijn beperkingen: het bleek dat altijd dezelfde mensen de verschillende organisaties animeerden. Gevolg ? Veel spektakel, maar geen stabiele organisatie. Het is duidelijk dat deze mensen een gelijkaardige evolutie meemaakten als het Belgische Amada."

* In 1972 was er dan de oprichting van de SP. Wat waren de eerste resultaten?

Meijer: "Na de oprichting in 1972 behaalde de SP in de gemeenteraadsverkiezingen van 1974 haar eerste verkozenen en wel in Nijmegen, Oss en Heerlen.Wie op de kaart kijkt zal merken dat de SP het sterkst stond op plaatsen die je niet direct verwacht, dus geen zetels in Amsterdam of Rotterdam. Wel in de traditioneel rechtsere streken waar zelfs de Hollandse PVDA zwak stond. Dat is een eerste les voor Belgische groepen die iets gelijkaardigs willen oprichten. De SP is gegroeid vanuit Limburg en Noord-Brabant."

* Links Nederland en de vorming van Groen Links

* De SP was niet de enige kracht ter linkerzijde. Er waren daarnaast nog de Politieke Partij Radikalen (PPR), uw eigen PSP, de communistische CPN, beginnende groene groepen ... Hoe is de SP erin geslaagd om van een klein partijtje toen naar een sterke positie nu te evolueren?

Meijer: "Eerst moet ik iets zeggen over de evolutie van de PVDA. In 1977 stond Joop Den Uyl aan het hoofd van de PVDA. Haarde een linkse koers en leidde de meest linkse regering die Nederland ooit had. Hij slaagde erin de linkerzijde van de sociaal-democratie leeg te zuigen. In 1977 gingen de partijen links van de PVDA achteruit van 16 naar 6 zetels in de (Tweede) Kamer. Negen jaar later bleven er daar 3 van over. Dat dieptepunt was echter ook een keerpunt want in 1989 werd de PVDA een regeringspartij met Kok als vice-premier. Die regering startte een bezuinigingsprogramma in de uitkeringen voor werklozen, de ziekteverzekering ... Dat leidde tot een crisis in de PVDA.

In die periode werd Groen Links (GL) opgericht. PSP en CPN zaten allebei in crisis en gingen praten met PPR en EVP (een afsplitsing van het christelijke CDA). Dat gebeurde in een sfeer van: de arbeidersklasse is verdwenen, de arbeiders zijn niet meer geïnteresseerd in ons, het kapitalisme heeft gewonnen. Fukujama heeft het einde van de geschiedenis voorspeld ... Een deel van die mensen hebben de stap gezet naar de PVDA. Een ander deel besloot een nieuwe partij op te richten in 1990, want er waren leden, geld ... Ik die vanuit de PSP de oprichting meemaakte, was in die tijd landelijk verantwoordelijke van Groen Links, maar botste regelmatig met de leiding van de partij, zodanig dat ik de toestand eens samenvatte met de woorden: "Nieuwe leiding zoekt nieuwe aanhang met nieuwe ideëen". GL heeft het oude strijdterrein verlaten en wou links-liberale kiezers aantrekken. GL wou daarom zeker niet extremistisch overkomen. De SP mocht voor hun part de extremistische partij worden. GL wou zo snel mogelijk in een regeringscoalitie. GL was in 1990 wel sterker dan de SP hoewel die toch al opgeklommen was tot 77 gemeenteraadsleden, vooral in het Zuiden van Nederland."

* Na 1989 begonnen de paarse kabinetten, een samengaan van de liberalen van de rechtse VVD met de PVDA en D'66. Bij de verkiezingen van 1994 kwam de eerste test voor de linkerzijde. Wat waren de resultaten?

Meijer: "Bij de verkiezingen van 1994 haalde de SP haar eerste twee (Tweede Kamer) zetels. (Tussen haakjes: hou er mee rekening dat Nederland een democratischer, evenredig kiesstelsel heeft dan België.) De SP heeft dan haar lijn doorgezet, werd geen parlementspartij maar was er altijd bij als er iets gebeurde in de buurt, in bedrijven, in het onderwijs ... Het sukses in de verkiezingen wordt gebruikt om de strijd te steunen. Van een kleine kaderorganisatie is de SP uitgegroeid tot een ledenpartij met 33.000 leden. Qua leden is de partij de vierde partij van Nederland. De SP heeft leden die hier in België bij de Belgische PvdA, Sap, LSP, linkerzijde van Agalev, Leef ... zouden zitten. Dat betekent dat er wel meningsverschillen zijn in de SP.

* De Lijst Pim Fortuyn en het Nederlands ongenoegen

* Bij de volgende verkiezingen ging de opgang verder: In 1998 werden 5 SP-ers verkozen en bij de laatste Europese verkiezingen behaalde de SP meer dan 5 % en Eric Meijer werd verkozen in het Europees Parlement. Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen dit jaar haalde de SP 9 zetels. De Lijst Pim Fortuyn (LPF) haalde 26 zetels. Hoe beoordeelt u het sukses ven de LPF?

Meijer: "De LPF gaf uiting aan verschillende ongenoegens, zowel zeer rechtse - tegen de miljeubeweging, tegen de vakbeweging, voor belastingverlaging, tegen immigranten - als het ongenoegen over niet gehoord te worden, ongenoegen over de politieke kaste. LFP trok dit brede gamma ongenoegen naar zich toe dank zij de media en de de figuur van Fortuyn. Hij kwam uit de linkerzijde van de sociaal-democratie waar hij hand- en spandiensten bewees voor CPN-mantelorganisaties (CPN: Communistische Partij Nederland) om daarna voortdurend naar rechts te evolueren ("Tegen de linkse kerk", tegen de Islam). Sinds 2001 stelde hij zich zelf voor als de "toekomstige premier van Nederland".

Los van de persoon Pim Fortuyn ontstonden enkele jaren geleden plaatselijke politieke clubs onder de benaming "Leefbaar...." (Utrecht, enz..). Aanvankelijk te situeren als links en opstandig, maar waar zij een machtsfactor werden, aanleunend bij rechts. In verschillende gemeentebesturen werd Groen Links uit de coalities gegooid ten voordele van de plaatselijke Leefbaar groep. De initiatiefnemer van de nationale bundeling van de Leefbaar groepen (Leefbaar Nederland) kwam uit de sociaal-democratie, was landelijk niet bekend en trok daarom Pim Fortuyn aan als woordvoerder en lijsttrekker. Uitspraken van Fortuyn over de islam leiden tot een breuk met Leefbaar Nederland en de oprichting van de LFP.

Het succes van LPF is zeer labiel want er is geen struktuur. De 9 LPF-ministers maakten ook heel veel ruzie. LPF is inhoudelijk te vergelijken met de rechtse partijen in Denemarken en Noorwegen: tegen migranten, meer vrijheid voor automobilisten, minder milieuwetgeving.., dus rechts van de liberalen, maar geen samenwerking met Vlaams Blok of Le Pen.

* Vanwaar het succes van de SP ?

* Even terug naar de verkiezingen van 1994, toen de SP haar eerste twee zetels haalde. De SP was niet de enige stroming die aanspraak maakte op een politiek alternatief links van de PVDA. In Rotterdam was er Solidariteit '93 (linkerzijde van de vakbeweging). Er was ook de nieuwe CPN (heropgericht met enkele sterke punten in Groningen). Ook de PSP was heropgericht als een karikatuur van zichzelf. Er was de SAP... Maar alleen de SP slaagde erin door te breken. Waarom?

Meijer: "Er zijn meerdere verklaringen. Ten eerste: de andere partijen hadden linkse, revolutionaire slogans, maar geen aanhang en konden niets grootschaligs organiseren, het waren eerder kiesverenigingen. Ten tweede: voor een deel heeft de SP het gehaald doordat ze de mensen die misnoegd waren over de politiek naar het stemlokaal heeft gekregen. In Nederland bestaat de stemplicht niet meer sinds 1970. In 1970 had ik 6.000 pamfletten gebust de nacht voor de verkiezingen en de mensen die het 's morgens zagen reageerden met "Ah ja, de PSP is goed, ik heb er vorige keer nog voor gestemd, maar niet vandaag, nu hoef ik niet meer te stemmen". Een ander voorbeeld: in 1999 ben ik verkozen met 5 % van de stemmen, maar je moet weten dat er maar 29 % van de mensen gestemd hebben!

Dat om uit te leggen dat de SP de ontevredenen overtuigd heeft om te stemmen met de slogan "Thuis blijven helpt niet, stem tegen, stem SP". Ik geef toe dat de SP toen voor een stuk opgekomen is als een protestpartij, maar de strategie werkte. De SP heeft die 'tegen-slogan' nogmaals gebruikt bij de volgende verkiezing, maar in 2002 werd gewerkt met een '"voor-slogan'.

Ook belangrijk is dat de SP geen verbondenheid toont met regimes die in naam van socialisme en arbeidersklasse de staatsmacht in handen genomen hebben. Er is dus geen verwijzing van 1917 - al denk ik dat de bolsjevieken en Lenin toen de beste keuze gemaakt hebben omdat alle andere keuzes slechter waren - maar we hebben wel een profiel op basis van overzichtelijke dingen die dicht staan bij het bewustzijn van de bevolking: uitbouw van openbaar vervoer en van de zorg, tegen korting op onderwijs, sociale uitkeringen en ontwikkelingssamenwerking. Aan communisme kleven geen hooggespannen verwachtingen. De gedachte die mensen bij het horen van het woord communisme hebben is: ver weg, on-democratisch en mislukt. Als Cuba wordt bedreigd verdedigen wij Cuba, maar zonder het als een heilstaat te zien en met de nodige kritiek: de mensen hebben recht op zeggingschap. Geen paradijzen, geen helden, dus."

* Kan wat in Nederland kan, ook in België ?

* Bij velen zal de vraag groeien of het SP-model kan herhaald worden in België.

Meijer: "Een vergelijking tussen de politieke ontwikkeling in Nederland en België kan gemaakt worden tot de jaren 1960. Buiten de KPB (Kommunistische Partij van België) was er tot de jaren zestig geen kracht links van de sociaal-democratie. In 1964 probeert de Nederlandse PSP met de Belgische linkerzijde, die uit de BSP (Belgische Socialistische Partij) gegooid was, een lijst te vormen rond de figuur van de stokoude Kamiel Huysmans. Dergelijke exportpolitiek is tot mislukken gedoemd. Daarna is er buiten de KP in België geen politieke kracht links van de sociaal-democratie ontstaan in België."

* Vanwaar dit verschil met Nederland ?

Meijer: "Ook hier weer zijn er meerdere verklaringen: "Ten eerste: met het meervoudig districtskiesstelsel is het in België veel moeilijker om een eerste verkozene te behalen. Ten tweede: de Nederlandse SP groepeert de basis van wat in België kleinlinks, AGALEV en delen van de VU en Sp.a vormen. Ten derde: er is veel wederzijdse verkettering onder de verschillende linkse groepen in België.

Maar ik moet ook zeggen dat dit een gunstige periode is om een nieuwe kracht op te bouwen, omdat er een paars-groen kabinet aan de macht is in België. Dat is linkser dan het paarse kabinet in Nederland, maar toch geeft die toestand veel kansen. De ruimte links van de sociaal-democratie is door de Nederlandse SP vooral ingenomen door het gevecht tegen paars. Het samengaan van tegenstrijdige formaties in paars op basis van compromissen die de echte problemen voor zich uitschuiven gaf mogelijkheden aan de SP.

Ik wil ook nog even terug komen op de mogelijkheden om door te breken in de periferie. Daar is het eerder mogelijk om een uitvalsbasis te verwerven dan in een centraal gebied. Niet in Luik, Charleroi, Antwerpen of Gent. Maar eerder in kleinere tot middelgrote plaatsen. De SP kreeg eerder in Hilversum dan in Amsterdam voet aan wal.

Centraal stond de opbouw van de partij als strijdorganisatie en niet als kiesvereniging, met landelijke acties en een blad. Rond de concrete problemen van de bevolking: hoe lossen wij de problemen op van migranten, wijken van scholen, van het vervoer enzomeer. Dat verschilt van de aanpak van de Belgische PvdA bv. die gelooft in paradijzen en helden. Helden en paradijzen staan ver van het bewustzijn van de massa.

Daarbij is er geen groei zonder nederlagen en zonder vallen en opstaan. Verschillende afdelingen kenden een terugval of verdwenen (Wageningen, Spijkenisse, Woerden, Boxtel)."

* De SP-brochure "Gastarbeid en kapitalisme" (1983)

* Laat ons even terugkomen op jullie programma. Jullie krijgen niet alleen het verwijt een protestpartij te zijn maar zelfs een racistische partij

Meijer: "De SP werd lang als racistisch verketterd door andere linkse organisaties. Ikzelf was in de jaren 80 lid van de PSP. Die partij had vriendschappelijke banden met de SP en de CPN inzake gezamelijke strijdpunten rond milieu, vrede en dergelijke. Aan die samenwerking kwam een eind na de publicatie van een SP-brochure in 1983 "Gastarbeid en kapitalisme". Hierin werd kritiek gegeven op migratie als onderdeel van het kapitalisme. Het is niet normaal dat mensen duizenden kilometer van huis moeten gaan werken voor hun brood. DE SP stelde toen dat het niet goed is dat wijken en scholen geheel bevolkt werden door mensen van een andere origine. Tussen 1970 en 1980 stelden ook delen van de sociaal-democratie dit. De Rotterdamse afdeling van de PvdA werd er later voor beschuldigd van racisme. De SP stelde in 1983 dat er twee groepen immigranten waren: migranten die willen blijven en de taal moeten leren en migranten die verkiezen terug te keren naar hun land van oorsprong. De partij stelde voor die mensen omgerekend 30.000 euro te geven als compensaties voor de sociale bijdrage hier om van de oude dag te gaan genieten.

De brochure van 1983 heeft een enorme impact gehad op het imago van de SP. Die brochure zelf was slecht opgesteld. Maar de discussie van toen is terug komen bovendrijven ten tijde van de LPF. Er kwam bovendrijven dat het beleid verkeerd geweest is in wijken en steden zoals Rotterdam met 80% van de inwoners wiens grootouders niet in Nederland geboren zijn. De SP heeft toen en nu gesteld dat wij af moeten van zwarte wijken en zwarte scholen, maar dat dit niet kan met een repressief spreidingsbeleid tegen de immigranten, maar wel met het openstellen van diensten, van de woningmarkt ... De ongelijkheid in de huisvesting opheffen zal het samenklitten in concentratiewijken ongedaan maken. Onderwijs, zorg, vervoer, wonen mogen niet overgelaten worden aan de markt. Samen met de migranten moet gewerkt worden aan een tegenbeleid.

Vandaag heeft dit standpunt gemaakt dat de SP aansluiting vindt bij een deel van de LFP-kiezers, maar vanuit een totaal ander perspectief dan Pim Fortuyn."

* Volgens de laatste peilingen zouden jullie bij de volgende verkiezingen 19 zetels behalen en veel kiezers voor u winnen die vroeger LPF stemden.

Meijer: "Ja maar niet alleen met dat standpunt over migratie. Een ander aansluitingpunt met de LPF- kiezers is het wantrouwen tegenover de volksvertegenwoordiging. Daarom gaat de wedde van de SP-volksvertegenwoordigers geheel naar de partij die het geld herverdeelt over actiebudgetten, het wetenschappelijk bureau, de campagnes, de sociale dienst en een gelijke loonschaal voor alle bezoldigde partijmensen, met drie onderverdelingen zodat een verkozene evenveel verdient als de plaatselijke partijverantwoordelijke of de drukker van de krant."

* "Wij pleiten voor belastingsverhoging ..."

* U zei dat de SP niet werkt met grote revolutionaire slogans. Hoe dan wel?

Meijer: "Het partijprogramma van de SP is pragmatisch. Wij blijven voor nationalistie van de economie maar onze eisen vertrekken van een democratie in de economie. Rond belastingen bijvoorbeeld heeft de SP een standpunt dat anders is dan wat andere linkse partijen zoals de CPN jaren hebben verdedigd, nl. over belastingen kunnen we beter zwijgen. Wij zijn niet voor belastingsverlagingen. Wij pleiten voor belastingverhoging om de huidige dienstverlening te kunnen betalen. Zelfs het bezuinigen op nieuwe straaljagers en legeruitgaven (buiten rampenbestrijding) zal niet volstaan om het huidig peil van diensten te blijven financieren. Uiteraard moet een belastingverhoging gepaard gaan met een wijziging in de aanslag, dus niet voor de gewone lonen, maar de rijken. Paars heeft juist belastingsverlagingen doorgevoerd toen er in de jaren '90 overschotten waren op de begroting. Toen die overschotten weggewerkt waren moest er bezuinigd worden. Zo kwamen er op gemeentelijk vlak schaalvergrotingen tot stand die moesten leiden tot goedkoper werken, maar dat ging steeds ten koste van de dienstverlening aan de bevolking. Hier werd een zwembad gesloten, daar een dorpshuis. Enz. Toen er nadien door die bezuinigingen weer wat geld over was werden de belastingen weer verlaagd."

* Jullie wijzen bestuursverantwoordelijkheid niet in principe af ?

Meijer: "De SP zit in plaatselijke coalities in verschillende gemeenten. In Nijmegen is er een schepencollege van PvdA-Groenlinks-SP. Dit is de beste situatie. In Heerlen CDA-SP-Pvda. Met de VVD sluiten wij een coalitie uit. Wij stellen niet bij voorbaat dat wij niet willen regeren. Wat wij wel niet gaan doen is het beleid van de tegenstander voeren. Regeren is een middel om de maatschappij te veranderen. Nationaal zijn de peilingen de SP zeer gunstig gezind. Deelname aan de macht is weinig waarschijnlijk. Al valt een 100% linkse meerderheid niet uit te sluiten."

-----------------------------------------------
* De Morgen ontdekt SP, De Standaard kijkt andere kant op

Vorige week woensdag won de SP bij tussentijdse raadsverkiezingen in de fuserende gemeenten Oss en Ravestein 15 van de 35 zetels. Voordien bezette de partij 13 van de 33 zetels in de gemeente Oss en geen in Ravenstein. Sinds 1998 is de SP de grootste partij in Oss en woensdag werd die positie dus verder versterkt. Voor de landelijke verkiezingen in Nederland wordt voorspeld dat de SP 19 zetels haalt, tien meer dan de partij nu in de Tweede Kamer heeft. Dat bleek deze week uit de "2Vandaag/NIPO-peiling".

In de Belgische pers heeft nu alvast De Morgen de SP ontdekt met vorige week twee artikels. Eentje op 21/11 met als titel "Absolute meerderheid voor SP in thuisstad Oss" (auteur: Bart Willems) en op 221/11 een kaderstuk getiteld 'SP zwaar aangevallen na monsterzege in Oss" (auteur: BW). In het tweede artikel ging het om de demonisering van de SP die bejegend wordt met etiketten zoals 'ondemocratisch' en "een ramp voor Oss". Men schiet dus weer op de boodschapper, in plaats van de boodschap, het ongenoegen bij veel Nederlanders ernstig te nemen. "Traditionele politiek heeft niets geleerd van opmars Fortuyn" stond er in een tussentiteltje.

De Standaard blijft ondertussen blind voor de opmars van de SP: niets erover ...

* Na paars en pimpelpaars, tijd voor de sociale wederopbouw

Ondertussen heeft de SP op haar Partijcongres zaterdag 23/11 in Rotterdam beslist over haar verkiezingsprogramma "Eerste weg links". Na paars en pimpelpaars is het tijd voor de sociale wederopbouw van de samenleving, aldus het actieprogramma dat met name inzet op herstel van de publieke sector en verkleining van inkomens- en vermogensverschillen.
http://www.sp.nl/db/nieuws/completepage.html/1463

arch/ive/ief (2000 - 2005)