‘HET MENSELIJK LIBERALISME' - reactie van een liberaal antiglobalist

Enkele maanden geleden bracht u het boek ‘Het menselijk liberalisme – een antwoord op het antiglobalisme' op de markt. In dit boek tracht u de visies van het antiglobalisme door te lichten, en aan te tonen dat de antwoorden die zogenaamde antiglobalisten zoeken, te vinden zijn in een menselijke, ethische toepassing van liberale principes.

Welnu, ik heb uw boek graag gelezen. Ik voelde me immers persoonlijk aangesproken door uw schrijven.

Sta me even toe mijn situatie uit de doeken te doen: ik ben 23 jaar, en drie jaar geleden geraakte ik gelijktijdig in contact met anarchistische en liberale filosofieën. Ik werd overdonderd door de principes van John Stuart Mill, u zeer bekend, want u citeert er meermaals uit. Vooral de visie die hij stelde dat er bescherming nodig is tegen de onbetamelijke neiging van een meerderheid om hun visie op te dringen aan enkelingen en andersdenkenden, stuwde me het pad uit dat ik vandaag volg.

Ikzelf durf mezelf af en toe liberaal antiglobalist noemen, het zijn immers de principes van vrijheid voor iedereen die me ertoe brachten om me binnen het antiglobalisme te engageren. Ik heb er lang over nagedacht, heb mijn wereldvisie zo integer mogelijk getoetst aan de realiteit.

Je boek deed me vreemd opkijken. Wat was dat nou? Een lid van de VLD komt me even vertellen dat liberalisme het antwoord is voor het antiglobalisme? Het was nochtans het gebrek aan integriteit van de VLD tegenover de eigen visie dat me er eertijds toe bracht om voor het antiglobalisme te kiezen. Dus ja, ik voel me verplicht om u met uw eigen wapens te bekampen en u mijn visie op uw boek en de werkelijkheid te presenteren.

Enkele dingen zijn me nagebleven na het lezen van uw boek.

Ten eerste vind ik dat u uw inspiratie en levensvisie op de juiste plaatsen haalt en correct interpreteert. Uw boek is zondermeer een goede inleiding voor wie zoekt naar toepassingen voor liberale visies. Zolang u zich houdt bij het ontleden van de visies van liberale denkers, kan ik geen speld inbrengen tegen wat u zegt. Meer dan dat: ik zou wellicht zelfs ergens tekenen om het mee te helpen realiseren.

Ik vind het echter zo verdomd jammer dat deze visies ons geen stap vooruit helpen. Zoals uw boek gerecenseerd werd in De Morgen, zouden heel wat VLD-eminenties er goed aan doen om inderdaad uw boek te lezen. Immers: er blijft weinig over van de toepassing van wat grote heren als John Stuart Mill schreven. U hele schrijven bijvoorbeeld en de ambities van uw partij om een dwarsdoorsnede van de Vlaamse bevolking te bedienen, vind ik bijvoorbeeld een slag in het gezicht van al wie integer anders denkt en opkomt voor een verandering in de wereldmaatschappij gebaseerd op vrijheid en gelijkheid (toch een groot liberaal principe, dacht ik zo?). Deze ambitie is immers onmogelijk zolang er binnen de politiek geen ruimte is voor die andere meningen. Een politieke hervorming, plannen om de senaat af te schaffen en de kiesdrempel zijn géén stap in de goeie richting.

Ten tweede: u heeft een heel helder en correct beeld op de punten waarop het antiglobalisme de liberalen verkeerd zou interpreteren. Heel duidelijk legt u uit dat de wereld niet zonder globalisering meer kan, en ik ben geneigd u gelijk te geven. U weet precies hoe liberalisme in elkaar zou moeten zitten.

Maar ik zie heel duidelijk dat u het liberalisme persoonlijk goed kent, maar ondertussen een totaal verkeerd beeld schetst van het antiglobalisme. Kan het eventueel zijn dat u weinig tot geen rechtstreekse contacten heeft met de anarchisten, communisten, ngo'ers en goedmenende ouders die het antiglobalisme uitmaken, mensen die visionair zien dat we de verkeerde weg uitgaan met de wereld? Waar u zeer integer en diepgaand de geschriften van liberale denkers naast de reële wereldpolitiek legt, bent u héél snel om te oordelen over de acties én de visies van het antiglobalisme. Neem het van mij, als ‘liberaal antiglobalist' aan: u zit er naast. Wat alomtegenwoordig is aan het antiglobalisme is het volgende: wij bestaan uit duizenden visies. Ons beoordelen op wat u vanop een afstand heeft gezien, doet ons allen onrecht aan.

Ik ga later dieper in op beide kritieken.

Ik juich uw boek toe, maar vrees een beetje dat het vooral is geschreven als een poging om onze beweging te counteren. Is het voor ons geschreven? Of was het de bedoeling dat dit boek de recensenten en zo de krantenlezers zou beïnvloeden, mensen die evenmin het antiglobalisme kennen? Ik hoop echt van niet, want ik kan u verzekeren: ik zou behoorlijk kwaad zijn, indien ik morgen zou worden beoordeeld door iemand die uw boek heeft gelezen, op visies over het antiglobalisme die u neerschrijft maar die de meerderheid van ons niet aanhangen. Het zou me immers in een hokje duwen, terwijl ik hokjes op een ‘liberale' manier zie als verknechting. De meesten van ons vechten waarachtig voor een betere wereld. En nee – we maken fouten en hebben zeker niet alle antwoorden. Maar we leren bij, en misschien kunnen we ooit een factor zijn om die liberale principes van ‘vrijheid en gelijkheid' te realiseren. Ons in een hokje duwen, is onrechtvaardig.

Volgt u even mee.

NEGATIEVE REACTIES EN IN MIJN OGEN BELANGRIJKE AANVULLINGEN

- Op pagina 20 wil u aantonen dat er naast democratie maar één alternatief is, namelijk het totalitarisme. Daarna geeft u een lange reeks volkerenmoorden en misdaden tegen de menselijkheid als duiding van waar totalitarisme toe in staat is. Ik ga met u akkoord, maar vind de tendens toch niet eerlijk: communisten onder Stalin en maoïsten onder Mao krijgen een lang lijstje misdaden voorgeschoteld, maar u vergeet wel de ‘democratische' misdaden te vermelden! Kijkt u aub even naar wat de Amerikaanse ‘democratie' deed met de indianen, hoe het Westen in de naam van ontwikkeling de rest van de wereld tot slaven maakte tijdens de kolonisatie. En wat er daarna allemaal werd gedaan in de naam van vrijheid en democratie. Is dit minder totalitair? Ik wil deze uitspraak duiden met Chomsky. Chomsky waarschuwde voor het ‘democratische' principe van ‘manufacturing concern', waarin machthebbers de grenzen van het denkproces bewaken. Binnen die grenzen bestaat er volledige vrijheid, maar aan het status quo mag er niet worden getwijfeld. Kijkt u even naar de communistenjacht in de VS in de jaren '50. Iedereen die er ook maar enigszins geïnteresseerd was in de ideeën van het communisme werd vervolgd. Heeft deze visie dan geen rechten? Dit is geen democratie, het is een dictatuur van de onwetende meerderheid, gecontroleerd door enkelingen. Deze daden negeren is gruwelijk oneerlijk. Is België trouwens een democratisch land? Zijn we democratisch als PRL'ers en VLD'ers wapens leveren aan Nepal terwijl het volk néé zegt? Hoeveel doden zullen deze wapens veroorzaken?
- Op pagina 27 citeert u de ‘onzichtbare hand' van Adam Smith, de grondlegger van het kapitalisme. Die filosofie zegt dat als mensen hun eigenbelang nastreven, dat de som het grootst mogelijke gemeenschappelijke goed is. Welnu, ergens zei diezelfde Smith ook: dat vanaf al het land in alle staten privaat eigendom wordt, de landeigenaars ervan zullen houden om te oogsten waar ze nooit zaaiden, en zelfs van de natuurlijke oogsten huur zouden eisen. Vandaag ontwikkelt de samenleving naar een situatie waarin egoïsme wordt beloond voorbij altruïsme, waarin rijken meer willen en daarbij de rechten van de armen niet ontzien. De onzichtbare hand bestaat niet, zolang dat eigenbelang ten koste van anderen mag gaan, en zolang enkele machtigen boven het recht staan. Een verdere economische liberalisering zonder dat deze fouten worden aangepakt, zal de tegenstelling arm tegenover rijk enkel verscherpen, en ervoor zorgen dat alle basisdiensten slechts beschikbaar zullen zijn voor zij die het kunnen betalen.
- Op pagina 29 pakt u het ‘Black Block' aan, de gewelddadige zwartgemaskerde ‘anarchisten' die zeggen dat eigendom diefstal is. Meteen hierna plakt u de politiek onder Stalin en Mao, waarbij u zegt dat de onteigening van privé-bezit mensen in armoede stortten. Een kanttekening: eigendom is geen diefstal, ik heb een collectie tinnen miniaturen staan die in de handen van een collectief bestuur voor niemand waarde zou hebben, maar voor mij onschatbaar zijn. Stel dat ik er tweehonderd heb. Wat als ik er twee miljoen had? Vanaf hoeveel eigendom wordt eigendom diefstal? Kan het dat de tien rijksten meer bezitten dan hele landen samen? De eerste man in de VS nam het land van de indianen in bezit, en dat was diefstal. De laatste die vandaag toekomt, is een illegaal immigrant, en als hij tegen de honger een brood steelt, wordt hij opgesloten. Twee maten en twee gewichten? Over ‘eigendom' valt dus op zijn minst te discussiëren. Verder heeft u het fout als u het over Stalin heeft. Het is ook mijn vriend niet, maar het zou een leugen zijn om te ontkennen dat de USSR erin slaagde om in minder dan vijftig jaar een immens, quasi feodaal land van armoede, bijgeloof en analfabetisme, een wereldstaat te maken die de eerste man in de ruimte kreeg, en gegarandeerd onderwijs, werk en gezondheidszorg voor iedereen. Dat heeft geen kapitalistisch land hen ooit nagedaan. Ook was het verschil tussen het loon van een manager en dat van een arbeider véél kleiner dan bij ons. Toen de muur viel, hebben wij ons systeem, en daarbij ook onze kloof tussen arm en rijk, naar Rusland geëxporteerd.
- U raakt op pagina 43 de zogenaamde ‘deliberative democracy' aan, u zegt dat de democratie in België open debat en argumentatie steeds meer toepast. Is dit zo? Worden maatschappelijke problemen niet langer achter hoge muren bedisseld, zoals u zegt? Wandel eens de straat op, en vraag eens aan de mensen of ze vinden dat onze democratie dichter bij hen staat, dat er met hun discussies en meningen rekening wordt gehouden. U zou schrikken denk ik.
- Op pagina 45 gaat u in op een toenemende tendens tot onverschilligheid in de samenleving, en de gevaren ervan. Ik zou willen beweren dat deze onverschilligheid bij de mensen vooral voortkomt uit onmacht, het besef dat ze klein zijn en geen gewicht hebben tegenover de beslissingen van een federale regering met advocaten en papierwerk, een ontastbaar Europa, een onbegrijpelijke globalisering en liberalisering. U neemt Duitsland in de jaren '30 als voorbeeld aan van hoe onverschilligheid het pad kan vrijmaken voor fanatici, maar vergeet op te merken dat het land in een diepe economische put zat en miljarden marken boete moest betalen na de Eerste Wereldoorlog, geen eigen leger mocht hebben, geen recht had op het volle gebruik van zijn grootste industriegebied, de Ruhr, enzovoort. Kinderen betaalden de oorlogslast van hun ouders. Daar word je kwaad van, het feit dat je minder kansen hebt door de daden van anderen. En dan kies je voor radicaliteit. In België vandaag worden al diegenen die zich engageren in het antiglobalisme uit puur idealisme, en die dus niét onverschillig zijn, steeds vaker bestempeld als zijnde stenensmijtende anarchisten of communisten die terug willen naar de staat die alles beslist. We worden gestraft en beklad omdat we niét onverschillig zijn, en op één hoopje gesmeten. Dit is gevaarlijk.
- Op pagina 51 komt u af met ‘no taxation without representation', als pleitstuk voor stemrecht voor migranten binnen de liberale principes. Akkoord, maar spreek me tegen als ik het verkeerd heb: zei de VLD nu niet néén tegen dat stemrecht voor migranten? Hoe kan je dit nu aan ons beginnen uitleggen?
- Op pagina 81 grijpt u het internet aan als vootbeeld hoe globalisering daders van onethisch gedrag kwetsbaarder dan ook maakt. Voorbeelden zijn voor u de Taliban, en de bijhorende afkeer van de wereld tegenover hun openbare executies. U haalt een waarachtig punt aan, maar ook u moet er van op de hoogte zijn dat er zonder internet geen antiglobalisme was geweest. Nochtans haalt u dit voorbeeld niet aan. Als Westerse regeringen in diplomatieke kringen in woorden hun afschuw tonen maar in daden niks doen, dan zullen er mensen zijn die op dit vlak het recht in eigen handen nemen en doen wat ze kunnen. U biedt voorbeelden van kwetsbare dictaturen als Noord-Korea, Birma en Cuba. Maar waarom zijn het merendeel van de internet-antiglobalisten dan vooral op Europa en de VS gekeerd? Spelen we geen belangrijke rol in de door u genoemde vormen van democratisch verzet? En is het ook niet nodig dan?
- U schrijft op pagina 87: ‘ook in het Westen steken dus allerlei groepen de kop op die de vrijheid opnieuw aan banden willen leggen. Religieuze fanatici, xenofobe extremisten, de volgelingen van sekten en paradoxaal ook anarchisten.' Ik volg u absoluut niet in het laatste voorbeeld. Ooit al eens met (nadenkende) anarchisten gepraat? U zou wellicht eens een koffie moeten gaan drinken met enkele anarchisten binnen mijn vriendenkring. Dan zou u deze generalisatie niet maken. En wat dan met de alomtegenwoordige trend van ‘het groot gelijk'? Hoe vaak worden kleine groepen andersdenkenden niet door de dictatuur van de meerderheid als schorremorrie bekeken? Hebben zij een stem? Hebben zij vrijheid van meningsuiting? Wordt er met hun visies rekening gehouden? Of wat denkt u van neoliberale kopstukken die zeggen: ‘er is geen alternatief', terwijl er evenveel alternatieven zijn als er door kritische burgers kunnen worden bedacht. ‘Er is geen wil', zou eerlijker zijn.
- Ik vind het gewoonweg gruwelijk wat een filosoof als Bernard-Henry Lévi durft te zeggen op pagina 93 over de Amerikaanse bombardementen op Afghanistan: ‘mijn generatie heeft een groots principe in het volkenrecht binnengebracht: het recht op interventie. Dat recht heeft drie bevrijdingsoorlogen mogelijk gemaakt: in Bosnië, in Kosovo en in Afghanistan.' Ik kan hier hele artikels over schrijven. Wist u bijvoorbeeld dat er nog steeds Amerikaanse soldaten zitten in Oezbekistan, na de oorlog tegen de Taliban? Wist u dat de Amerikanen één van hun grootste militaire basissen in het buitenland hebben neergepoot in Pristina, Kosovo? Ik ben er geweest. Denkt u dat ze zo snel zullen vertrekken? En wat met de dreigende oorlog tegen Irak? Er zit een vreemde inconsequentie in deze oorlog. Irak doet weinig mis in vergelijking met bijvoorbeeld Israël. Van Israël weten we dat ze kernkoppen hebben. Maar vanop 10.000 kilometer afstand heeft een land het recht om aan te vallen omdat ze de macht hebben om aan te vallen? Wat heeft dit in hemelsnaam te maken met liberalisme? De VS heeft meer internationale verdragen geschrapt dat er in lange tijd zijn geschreven, Israël heeft meer VN-resoluties genegeerd dan enig welk ander land – maar de vijand die we nu allemaal moeten ‘bevrijden van een dictator', is Irak. En dan heb ik het nog niet eens op een ‘interventie' waarin men bommen smijt op burgers, waar kleine kernkoppen voor worden ontworpen, waar verarmd uranium wordt gebruikt dat de burgers nog decennia zal besmetten. Universele mensenrechten. Waanzinnig. Universeel voor de machtigen, onbestaande voor de machtelozen.
- Op pagina 104 weer een gruwelijke generalisatie: ‘(…) linkse anarchisten (…) willen de mensen ketenen. Ze creëren grenzen, veeleer dan ze op te heffen. Ze wantrouwen onafhankelijke geesten en trachten universiteiten en wetenschappelijke studiecentra aan banden te leggen. Ze proberen – hopeloos – het internet aan hun grenzen tegen te houden.' Waar haalt u dit? De vrijheid en de vooruitgang staat onder druk? Als de anarchisten tegen de vrijheid opkomen, dan moet er toch wel iets aan de hand zijn met de invulling van die vrijheid, of hebben ze het gewoon zwart-wit bij het verkeerde eind? De volgende pagina zelfs al zegt u dat de liberalen ‘tolerantie willen voor andersdenkenden'. OK, maar strookt dit met het voorgaande? Ik dacht van niet. Ik dubbel hier een citaat dat ik beneden ook al schreef, een citaat van Finkielkraut (pagina 153): ‘met het definiëren van een mens op grond van de groep waartoe hij behoort begint de stigmatisering, met die daad beginnen alle vormen van racisme.' Maakt uw hele boek zich hier niet schuldig aan? Op verschillende punten in uw boek voel ik me als antiglobalist gruwelijk onterecht beoordeeld ten opzichte van enkele vooroordelen die heersen over sommige antiglobalistische groeperingen.
- Op pagina 197 vraagt u aan wie men de opbrengst van een potentiële tobintaks moet geven. ‘Aan de corrupte leiders van de minst ontwikkelde landen? Aan paternalistische organisaties (…)?' Wat dacht u van de VN? Wat kan UNAIDS niét bereiken met 8 miljard Belgische frank per dag, de opbrengst van 0.01 procent belasting op alle financiële speculatie? Opnieuw: de wil ontbreekt hier om er toch voor te gaan ondanks de moeilijkheden.
- Op pagina 199 maakt u wederom een manke fout: ‘het is onbegrijpelijk hoe snel deze –hoofdzakelijk jonge – betogers voorbij gaan aan de vreselijke misdaden die in naam van het collectivisme en het marxisme werden begaan'. Hoe bedoelt u, gaan we het kind met het badwater weggooien? Als er één ding goed was aan het marxisme, dan wat het wel de economische doorlichting van Karl Marx, die echt wel hout snijdt. En denkt u dat de misdaden van het marxisme eigen moéten zijn aan het marxisme? Laat me daar aub over twijfelen. De Sandinisten kregen de kans niet om het goed te doen, de participatieve democratie van Porto Alegre is er op gebaseerd. Is een goelag eigen aan het marxisme? Dan zou de inquisitie eigen zijn aan het christendom. Dan doe je meteen alle bevrijdingstheologen en heiligen onrecht aan. En je kan de goelag niet vermelden zonder het Westers imperialisme te vermelden. Dit is gewoon oneerlijk. Tel de doden op van Stalin en vergelijk ze even met die van de Belgen, Fransen, Britten, Nederlanders, Amerikanen… Zal het zo veel meer zijn? Nee – net zoals de Founding Fathers van de VS niet wilden dat er in 2002 vooral kansarme zwarten in Amerikaanse gevangenissen zouden zitten, of Jezus dat pauzen rijk zouden zijn of er kruistochten kwamen en vrouwen geknecht werden, geloof ik niet dat Marx wilde dat het Russen nog verder tot slaven werden gemaakt. Wist u trouwens dat Lenin net voor zijn dood niet wilde dat Stalin hem zou opvolgen? Dat er vandaag mensen Marx willen volgen, kan niet betekenen dat ze allemaal blinde volgelingen zijn. Er bestaat geen filosofie zonder op zijn minst een grond van (ingebeelde of echte) waarheid.
- ‘Indymedia bepleit geen objectiviteit', zegt u op pagina 202. Sorry dat ik het zeg hoor, maar SOMMIGEN op Indymedia bepleiten geen objectiviteit. Ik bijvoorbeeld wel, en vele anderen ook. Veel van de kritieken die Indymedia heeft over de algemene media, kloppen trouwens. Er is veel wat gebeurt, dat in redactiekamers allerhande anders wordt geïnterpreteerd. Algemene media zijn op zijn minst subjectief in de keuze van hun thema's (kijkcijfers, weinig duiding, een file is belangrijker dan 30.000 dode kinderen per dag, antiglobalistische betogingen schijnen enkel interessant te zijn als er rellen zijn,…)
- Pagina 204, door u geopperde zogenaamde oplossingen van het antiglobalisme: ‘minder vrije markt, minder vrijheid, meer grenzen, meer belastingen en dus meer overheidsbemoeienis'. Is dit nu wérkelijk wat we zeggen? Ik zeg bijvoorbeeld: ‘leven is veel meer dan enkel een markt (zingeving is belangrijker dan consumentisme, iedereen moet gelijke kansen hebben in een vrije markt), vrijheid is het belangrijkste goed maar mag nooit ten koste gaan van anderen (vrijheid ten koste van anderen moet streng bestraft worden), minder tot geen grenzen (zowel in staten als in geesten), belastingen moeten democratisch gecontroleerd worden en besteed aan de dingen die écht belangrijk zijn, niet aan de schulden van ABX, een overheid mag er enkel zijn om mensen te helpen in dingen die ze niet zelf kunnen regelen, en moet zich voor de rest niet in mijn leven of dat van anderen bemoeien. Toch is dit ook antiglobalisme, en stel ik het niét op prijs dat ik zo word zwartgemaakt. Als een vriend van me dit zou lezen, dan denkt hij verkeerde dingen van me. Dit is demagogie en onrechtvaardig. Dit is puur laster.
- Op pagina 205 haalt u een heikel punt aan: de tanende interesse van de burger voor de ‘democratische politieke besluitvorming'. Welnu, de democratie is de burger uit de handen geglipt. Voor mijn eigen keuzes mag ik enkel om de zoveel jaar een kruisje zetten, en voor de rest betaal ik de helft van mijn inkomen aan belastingen die in mijn ogen slecht besteed worden. En nu komen de WTO en consoorten hun eisen opleggen aan Europa en mag België enkel jaknikken. Taant de interesse in de politiek? Niet vreemd – we hebben er immers niks over te zeggen. Ik zag een maand geleden talloze niet-politieke mensen razend kwaad worden omdat men toch wapens leverde aan Nepal, omdat er duidelijk met de voeten van de mensen werd gespeeld. Een prille democratie? Zeg dat aan de Nepalese vluchtelingen. Zolang stemmen niks uitmaakt, zullen er mensen op straat komen om hun protest uit te roepen. Komen er 300.000 mensen voor een Witte Mars op straat die nul komma nul verandert, tja – dan krijg je onverschillige burgers en een groei van extreem rechts.
- Op pagina 218 haalt u de nood aan een open economie aan. ‘Hoe meer economische vrijheid in een land, hoe hoger de welvaart, hoe langer de levensverwachting en hoe lager de kindersterfte.' Allemaal goed en wel, ik wil ook vrije concurrentie in consumptieprodukten (mits garanties op kwaliteit, ethische normen,…), maar vandaag wil het wereldkapitalisme de dienstensector liberaliseren. Water, onderwijs, cultuur, transport, dit hoort niet in de handen van het kapitaal! Het is van levensbelang en ik geloof niet dat de markt in een Coca-Cola universiteit aan de allerarmsten onderwijs kan verzekeren. Hiervoor betaal ik belastingen, zodat deze diensten op dienstverlening gebaseerd blijven en niet op winst. Spreek dit aub eens tegen, spreek aub ook eens tegen dat ze deze dingen op wereldschaal écht wel willen liberaliseren (GATS-akkoorden). Dit is een gruwelijke stap te ver.

Ik heb ook enkele dingen opgestoken die ik zeer interessant vond.

- Op pagina 34 raakt u de informele sector aan. Schijnt nu dat veel armen in de derde wereld niet zo arm zijn dan we wel denken. Ruilhandel en de informele sector bloeien in veel buitenwijken van derdewereldsteden, zonder dat dat is opgetekend. Indien men deze informele sector formeel zou kunnen maken, zou dit een immense stijging van inkomsten uit belastingen en BNP opleveren. Een héél interessante nota, die ik nog nooit eerder had gehoord.
- Pagina 56, mooi! ‘Misschien wordt de grootste uitdaging van de mensheid in deze eeuw de vraag of staatsgrenzen nog langer houdbaar zijn, en of ze niet in strijd zijn met een van de meest fundamentele vrijheden van de mens. (…) Zou niet elke mens moeten geboren worden als een wereldburger met een reeks onvervreemdbare rechten? De natie beperkt op zich al de vrijheid, terwijl mensenrechten universeel zijn'. Meer van dat.
- U brengt op pagina 58 één van de grootste redenen waarom we toch antiglobalist mogen blijven, woorden van de Franse filosoof Baudrillard: ‘We zijn op een punt aanbeland waarop de hele idee van de vrijheid, zo jong nog, alweer bezig is weg te zakken uit de omgangsvormen en het bewustzijn en dat de liberale globalisering op weg is naar haar tegendeel: de globale politiestaat, totale controle, de terreur van de veiligheid. De deregulering ontaardt in maximale dwang en inperking, niet wezenlijk verschillend van die van een fundamentalistische samenleving.'
- Pagina 73, over dierenrechten: ‘zolang mensen dieren behandelen als afval, zullen mensen elkaar als afval behandelen.'
- Nog even voor eigen winkel citeren. U liet John Stuart Mill uit de dood weer het volgende zeggen op pagina 94: ‘Vrijheid impliceert het aanvaarden van andersluidende, zelfs domme meningen. Niet de gedachte is gevaarlijk, wel de dwang van diegenen die ze koste wat kost willen onderdrukken.' Ik krijg het altijd warm vanbinnen bij Mill.
- Pagina 153, Finkielkraut: ‘met het definiëren van een mens op grond van de groep waartoe hij behoort begint de stigmatisering, met die daad beginnen alle vormen van racisme.'
- Pagina 183: ‘Volgens berekeningen van het UNPF moet Europa jaarlijks minstens 1,5 miljoen immigranten aantrekken om de veroudering van de bevolking op te vangen. Mensen die hier leven en werken dragen bij aan onze rijkdom in de vorm van belastingen en consumptie. Een mogelijke oplossing ligt in een gecontroleerde migratiepolitiek op Europees vlak waarbij elk land jaarlijks een aantal immigranten opvangt.'

Het is niet omdat ik de rest van uw boek niet heb aangeraakt, dat ik het daarom eens of oneens zou zijn. Er zijn talloze bladzijden die ik enthousiast knikkend heb gelezen, en andere die me zure maagoprispingen gaven. Meermaals zat ik verdwaasd terug te bladeren om een vaag gevoel dat de ene theorie niet met de andere te verzoenen leek. Ik kan alom bekeken echter het gevoel niet bedwingen dat de Vlaamse liberalen in uw boek veel minder kritiek kregen dan ze verdienen, en dat de antiglobalisten op een hoopje worden gegooid, waar er voorheen zo verregaand over tolerantie wordt gepraat.

Beste meneer Verhofstadt, als ik uw boek lees, dan stel ik me de vraag waarom u morgen niet aan onze deur staat te kloppen met een integere vraag om samen te werken aan een betere samenleving, de Tobintaks gestemd, de wapens aan Nepal ingehouden, de bommen uit Kleine Brogel verwijderd, het Lappersbos beschermd, de migranten stemrecht verleend, enzovoort.

Binnenkort gaat uw broer weer in debat met de antiglobalisten, maar is een uitnodiging wel verplicht. Vorig jaar stond ik aan de deur en mocht er niet in. Hier staat een kritische burger met een mening waarmee hij niks kapot wil doen, maar dingen wil bouwen. Een kritische burger die erom sméékt om serieus te worden genomen in zijn kritiek, maar die betoging na betoging geconfronteerd wordt met een totaal gebrek aan politieke wil. Ik moet in de kou schreeuwen om rechtvaardigheid terwijl er een politiekordon rond me staat en de media schrijft over relletjes en niet over wat ik wil zeggen.

Als u ook maar zou willen véchten voor wat er in uw boek staat, al was het maar in uw eigen partij, dan zou ik durven zeggen dat het menselijk liberalisme een antwoord kan zijn op het antiglobalisme. Zo niet, dan zal ik toch maar verder doen zoals ik bezig ben, en proberen om er zelf te staan voor vrijheid, trots omdat ik ‘liberaal antiglobalist' ben, en geen ‘menselijk liberaal'.

arch/ive/ief (2000 - 2005)