arch/ive/ief (2000 - 2005)

Het buiten de wet stellen van het Baskisch-nationalistische Batasuna

by Tommy De Cock Sunday, Nov. 03, 2002 at 8:48 PM

Wat hoopt de Spaanse regering te bereiken met het buiten de wet stellen van de Baskisch-nationalistische partij Batasuna ? Als je een hele partij de ondergrond in dwingt ... In de Belgische media werden we over de zaak niet veel wijzer. Voor DIOGENE(S) wist Tommy De Cock, de problematiek bevattelijk te schetsen.

* Bange dagen voor Euskadi...

...en voor de democratie. Na jarenlange verwoede inspanningen lijkt de rechts-conservatieve regeringspartij Partido Popular (PP) van premier Aznar er dan toch in te slagen om het Baskische radicale nationalisme het zwijgen op te leggen, daarbij dankbaar gebruik makend van de 11-S hysterie en het daaraan gekoppelde terrorisme-discours.

Onderstaande tekst is een poging tot overzicht van wat er aan de hand is in Baskenland (door de Basken zelf Euskal Herria genoemd - Euskadi is een meer politieke term). Een overzicht dat allesbehalve volledig pleegt te zijn, gezien de complexiteit van de kwestie en de continu veranderende actualiteit.

Zowel via parlementaire weg, met de 'Ley de Partidos', als met juridische maatregelen - superrechter Garzón greep naar verluidt net naast de Nobelprijs voor de Vrede - wordt naarstig gepoogd om de illegalisering van de Baskische nationalistische partij Batasuna te bewerkstelligen. Op het juridische asptect van zo'n partijverbod, een heikel thema in de gerechtelijke wereld, wordt hier niet ingegaan. Wel wordt geprobeerd een licht te werpen op de politieke en sociale implicaties van het verbod.

Om het ingewikkelde probeem van het buiten de wet stellen van Batasuna overzichtelijk te maken, splitsen we de kwestie op in drie deelproblemen:

1/ de vermeende banden tussen Batasuna en de militaristisch-terroristische organisatie ETA


2/ het democratische vraagstuk - de wil van de kiezer


3/ repressie als oplossing?

* De banden tussen Batasuna en ETA

Een thema waar ook de 'linkse' kringen het moeilijk mee hebben. Blijkbaar kost het moeite om tegen het verbod van Batasuna te zijn en tegelijkertijd kritisch te staan tegenover bepaalde negatieve elementen binnen dat agressieve nationalisme. Opmerkelijk is ook dat in de buitenlandse pers de hele Baskische problematiek vaak herleid wordt tot die ene schuldvraag: is Batasuna de politieke arm van ETA of niet? In Spanje zelf verloopt de discussie gelukkig op een minder reductionistische manier, binnen de progressieve strekkingen tenminste (in België zijn b.v. de inspanningen van eLandnet het vermelden waard). Een feit is - hoe moeilijk ook om te aanvaarden - dat weinig Spanjaarden twijfelen aan de connecties tussen Batasuna en ETA. Cijfers zeggen niet alles, maar een recente enquête van het Spaans Instituut voor Statistiek spreekt van 80% believers binnen de Spaanse bevolking. Vermoedens zijn er veel, bewijzen veel minder. Laat ons even advokaat van de duivel spelen, en met een anekdote tonen waarover het gaat: zo maakte niemand er enkele jaren geleden een geheim van dat in Euskadi de beruchte 'impuestos revolucionarios' ('belastingen' die bedrijven dienden te betalen om de 'bescherming' van ETA te kunnen genieten) ingezameld werden door... leden van Batasuna (of hoe de partij toen ook heette).

Een objectieve kijk op de zaak vergt dus tevens een eerlijke, niet-naieve houding. Anderzijds is het zeker zo dat het vooral de jeugdige, vaak werkloze militanten zijn die de blind-agressieve sectoren van het radicale nationalisme uitmaken. Zij zijn gefrustreerd door hun uitzichtloze bestaan in de industriële woestenij die grote delen van Euskadi teistert. Het ontbreekt hen vaak (niet altijd) aan de politieke basis die hun leiding wel heeft, zodat ze een gemakkelijk manipuleerbare groep vormen.

* Het democratische vraagstuk

Het radicale nationalisme in Baskenland kon de laatste jaren steevast rekenen op een 150.000 tot 200.000-tal stemmen, en dat op een bevolking van zo'n 2 miljoen mensen. We hebben het hier uiteraard enkel over Spaans Baskenland, de situatie in Frans Baskenland (Iparralda) komt hier niet aan bod. Die kiezers voelen zich onvoldoende vertegenwoordigd door de gematigde nationalisten van de PNV (Partido Nacionalista Vasco), de grootste partij in Spaans Baskenland. Terecht, want het christen-democratische PNV behartigt voornamelijk de belangen van de lokale burgerij die weinig begaan is met de emancipatie van het Baskische volk. Daarbij gaat ze zeer opportunistisch tewerk: collaboratie met de PP en tegelijkertijd mikken op electoraal succes door het recupereren van de Batasuna-stemmers. De klassieke broederstrijd tussen gematigde en radicale nationalisten in Euskadi, wat de heren en dames in Madrid steeds goed uitkwam, is dan ook bij nader inzien meer een strijd tussen het lakse, reactionaire protectionisme van de PNV tegenover het in vele opzichten dynamische project van Batasuna. Jammer dat de vele positieve elementen die Batasuna in zich heeft (strijd tegen het neocentralisme van Aznar, socialistisch ideëengoed,...) overschaduwd worden door de dreiging van het geweld. Een 'Socialistische Federatie van Iberische Volkeren', waar vele linkse Spanjaarden van dromen, is (nog?) heel veraf.

* Is het verbod op Batasuna een oplossing?

Uiteraard niet. Met politionele maatregelen kun je geen sociaal-politiek probleem oplossen, daar is ook een groot deel van de Spaanse bevolking van overtuigd. Vele mensen vrezen bovendien dat de repressieve regeringsmethode in de toekomst zou kunnen aangewend worden om bijvoorbeeld niet-zo-reformistische vakbonden of antiglobalistische bewegingen aan te pakken.

Ook nationalistische organizaties in andere delen van Spanje (Catalonië, Galicië,...) vrezen hetzelfde lot te zullen moeten ondergaan indien hun standpunten te radicaal zouden worden volgens de norm van de centrale regering.

Van overdreven reacties of paranoia kan amper sprake zijn, want de PP heeft al meermaals laten blijken dat het niet echt bekommerd is om democratische principes. Bijwijlen komt Spanje dan ook gevaarlijk dicht in de buurt van wat de Mexicanen de demokratura noemen: een feitelijke dictatuur met een democratisch masker. De grootste oppositiepartij, het sociaal-democratische PSOE, biedt amper een alternatief en legde de PP in haar kruistocht tegen Batasuna nauwelijks wat in de weg.

Een oplossing voor het Baskisch conflict, dat in zijn meest radicale vorm reeds 40 jaar duurt, moet tot stand kunnen komen via een open politiek debat waaraan zowel nationalisten (abertzales) als niet-nationalisten (espanyolistas) deelnemen. Een dergelijke dialoogoplossing is echter onmogelijk zolang Euskadi gekneld zit tussen het terrorisme van ETA enerzijds en het staatsterrorisme en het daaraan gekoppelde economische terrorisme - zie het enorme aantal arbeidsongevallen in Spanje - anderzijds.

Tommy De Cock, Madrid,