Money talks, bullshit walks

"Dit stuk grond is ons bezit en het staat ons dan ook vrij er mee te doen wat we willen."
"Dit bos is van niemand (en iedereen) en vooral van de natuur zelf. Het moet blijven."

Dit zijn de twee standpunten van respectievelijk Fabricom en het daaraan hangend kapitalistisch etablissement en het anarchistische Lappersfront. Daartussenin zit het groene gordelfront en tot op zekere hoogte Agalev (blijf er voor gaan, jongens), die de voor de bedrijfscultuur ‘onredelijke eisen' moeten vertalen in aanvaardbare alternatieven, vooral wat betreft de zuidelijke ontsluiting. En deze vertaling blijkt nodig te zijn. De taal van de anarchisten is niet technisch genoeg en bovenal weigeren ze – o heilig huisje van de politiek – elk compromis.

Het lijkt wel een schoolvoorbeeld van het onderscheid dat Lyotard gemaakt heeft tussen een geschil en een geding. Het laatste komt voor wanneer twee partijen in een bepaald conflict dezelfde taal spreken. In onze samenleving kan conflict van die aard dan ook opgelost worden met een gerechtelijke uitspraak, in het geval er een rechtzaak van komt. Het komt er in dat geval gewoon op neer zich af te vragen zich af te vragen wie van beiden de – door iedereen aanvaard geachte - regels gevolgd heeft. Komen de regels zelf ter discussie, dan moet er gezocht worden naar een nieuwe wet, die democratisch gestemd moet worden.

Een geschil komt daarentegen voort uit een conflict tussen twee partijen die níet dezelfde taal spreken. Ze hanteren verschillende genres en verstaan elkanders eisen dan ook niet. In onze samenleving, die ernaar streeft dergelijke conflicten zo veel mogelijk om te buigen naar gedingen, naar hanteerbare tegenstrijdigheden, worden dergelijke conflicten uiteindelijk toch in de rechtbank uitgevochten. De partij die in dat geval verliest, heeft dan ook haar zeg niet kunnen doen.

Dit was ook het geval voor de lappersfronters. Hoewel ze verschillende keren in de media hun verhaal hebben kunnen doen, is het eindresultaat dan toch geweest dat ze manu militare uit de bomen zijn getrokken. Het ging hier om een conflict tussen twee ordeningen. De eerste is er een die natuur en gemeenschap stelt boven winst en luxe. De tweede is een ordening waarvoor winstmaximalisatie en macht de meest cruciale beginselen zijn. De natuur is voor hen pure grondstof. Blijkbaar heeft de staat in dit geval enkel oog voor de laatste. Enkel de eisen van het kapitaal kunnen in procedurele eisen omgegoten worden. Het bos kan voor zijn redding enkel hopen op, inderdaad, geld. Had Fabricom dan gelijk? Natuurlijk, want het bos was aan hen verkocht geweest op legitieme wijze en met instemming van de Brugse autoriteiten (Agalev inclusief). Hadden de anarchisten dan gelijk? Natuurlijk! Zij spreken in naam van de natuur die steeds meer verloren dreigt te gaan. Het is alleszins duidelijk waarom de reactie van de gevestigde machten zo kordaat en bruut was. Het lappersfront mocht het dan ook niet halen, zelfs al was het grotendeels maar een symbolische overwinning. Dergelijke actie, dergelijke poging tot inspraak, mocht en zou niet lukken. Dat zou een verschrikkelijk precedent geweest zijn voor de staat. Overal ter lande zouden dan bossen bezet en huizen gekraakt worden, want het is blijkbaar mogelijk. Beslissingsrecht moest in handen blijven van de logge (corrupte?) systemen van vertegenwoordiging.

Dan kunnen er wel vragen gesteld worden over de zogezegde neutraliteit van de staat. De staat veronderstelt dat elk van zijn burgers dezelfde principes volgen: elke mens heeft dezelfde basisrechten. Publieke beslissingen worden genomen door afgevaardigden, die dan hun bevelen doorgeven aan een uitvoerende macht. Elkeen wordt beschermd voor het mogelijke geweld van een ander door een gewapende macht, die tussen ons in staat in het geval van fysiek geweld. Het is ook hun taak om het privé-bezit van de een te beschermen tegen de mogelijke inbreuk erop van de ander. Er is vrijheid van mening voor iedereen. Niemand kan een ander dwingen zijn of haar mening te volgen. Er is maar één beperking op de vrijheid, en dat is de schade die men in zijn vrijheid aan een ander zou kunnen toebrengen.

Maar wat als er groepen opstaan die het met een of meerdere van die principes niet eens zijn. In het geval van het Lappersfort vallen er al een paar. Ten eerste wordt de notie van privé-bezit niet gedeeld door deze anarchisten, die daarin waarschijnlijk het begin van alle menselijke ellende zien. Dat is dan ook de basis van het conflict. Ten tweede zijn ze niet akkoord met het principe van de representatieve democratie, waarbij alle beslissingen over de hoofden van de mensen heen genomen worden. Er moeten meer vormen van directe inspraak mogelijk zijn voor hen, zoals blijkt uit hun actie zelf.

Ook op wereldschaal doen zich dergelijke conflicten voor. Er zijn groepen en zelfs hele samenlevingen die blijkbaar verschillende principes van de westerse samenleving niet volgen. Zo hebben theocratische samenlevingen zoals Iran nog nooit willen weten van de scheiding van kerk en staat, van het gelijke burgerschap voor man en vrouw, of van de vrijheid van meningsuiting. Zijn zij dan gewoon ‘achter'?

In het algemeen komen er meer en meer vragen op omtrent de vermeende consensus die er over de beginselen van de staat en de samenleving zou moeten heersen. Terrorisme, ‘extreme' vormen van Islam, fascisme, anarchisme… Al deze ‘extremen' (de term hangt natuurlijk maar af van het perspectief) zetten de moderne staat meer en meer onder druk. Blijkbaar weigeren deze groepen geïntegreerd te worden in het heersende systeem en kunnen hun geschillen niet omgezet worden in een geding. Het contract dat volgens de klassieke liberale contracttheorieën aan de basis van onze staat zou liggen, komt onder vuur. Wie zou er nu nog tekenen?

Het voorgaande wil echter niet zeggen dag bijvoorbeeld extreme vormen van Islam en terrorisme, of fascisme en anarchisme hetzélfde zouden zijn. Ze zijn enkel gelijk in hun verhouding ten opzichte van het midden, en die is namelijk extreem. Enig compromis is hen vreemd. Ze bieden weerstand aan integratie. Of ze daarmee als goed of slecht beoordeeld moeten worden, hangt dan weer af van je eigen perspectief.

Blijkbaar is de staat nooit zo neutraal geweest als men wel gepretendeerd heeft. In het geval van het Lappersfort heeft ze duidelijk gekozen voor de kant van het kapitaal, van het geld. Ze kan ook bijna niet anders, aangezien ze enkel deze technische taal van bezit en recht hanteert. Diepere ecologische waarden zijn haar vreemd en kunnen haar niet aangeleerd worden. Ze begrijpt de vraag naar een respect voor de intrinsieke waarde van de natuur niet. Het is onmogelijk dit respect wettelijk vast te leggen en te eisen dat iedereen ze zou delen.

Een dergelijk conflict kon dan ook bijna enkel in geweld eindigen. Waar de staat subversieve groepen ervan zou beschuldigen terroristisch te zijn wanneer ze niet de weg van de dialoog maar van het geweld volgen, heeft ze nu zelf deze kortste weg gekozen. Tegen een knuppel heeft niemand een verhaal. Dat het geweld zo grof was, is enkel een teken van het belang die deze kwestie had. In de standaard van woensdag 16 oktober sprak men zelf van bendevorming vanwege de staat: de minister van binnenlandse zaken, de procureur des konings… Allen hebben ze blijkbaar hun steentje bijgedragen tot de planning van de ontruiming van het bos. Dat er zoveel moeite gedaan is, kan enkel wijzen op het belang van het gebeurde. De lappersfronters zijn buitengezet, niet omdat hun verhaal onbelangrijk en onbegrijpelijk is, maar omdat hun verhaal té belangrijk was.

Het belang van wat de bezetters gedaan hebben, zit voor mij in de weerstand die ze geboden hebben (en hopelijk zullen blijven bieden) tegen de normaliseringsprocessen van onze samenleving. Zij weigeren zich te laten ombouwen tot producent/consument, tot homo economicus en geven daarbij bijna hun leven voor iets waar nu werkelijk eens geen winst mee te maken valt: een bos. Daarmee schoppen ze natuurlijk - gewild of ongewild - keihard tegen de schenen van de burgerlijke samenleving. Zelfs al komt er 4000 man voor hen op straat, nog geen honderdste van deze massa zou de bezetters volgen tot waar ze willen gaan.

arch/ive/ief (2000 - 2005)