Turkse verkiezingen: nood aan een links alternatief

De Turkse verkiezingen van 3 november vinden plaats tegen de achtergrond van de hardste economische recessie dat het land kent sinds 1945.

Volgens opiniepeilingen zal de AKP (Rechtvaardigheids- en ontwikkelingspartij) tot 20% van de stemmen halen en daarmee een absolute meerderheid verwerven in het parlement. Omdat er een kiesdrempel is van 10% zou naast de AKP enkel nog de neo-fascistische MHP vertegenwoordigd worden in het parlement. De partij van de huidige premier Ecevit, de Democratisch Linkse Partij (DSP, een partij die noch democratisch noch links is), zou terugvallen van 22% tot 2%.

De verkiezingen zouden normaal plaatsvinden in de lente van 2004. De verkiezingen moesten echter vervroegd worden nadat de coalitie van DSP, MHP en ANAP haar meerderheid in het parlement verloor. Turkije bevindt zich in de diepste crisis ooit. Deze crisis begon in 2000 na de fusie van verschillende banken. Door de enorme inflatie hebben veel arbeiders, kleine zelfstandigen en boeren meer dan de helft van hun inkomen verloren. Begin 2001 gingen op enkele maanden tijd bovendien meer dan 500.000 jobs verloren. Het volledige faillissement van het land kon enkel vermeden worden door een krediet van het IMF voor een bedrag van 16 miljard dollar. Het IMF eiste in ruil voor dat krediet de volledige afbouw van de weinige sociale diensten dat het land nog kende, een programma van privatiseringen en het openen van het land voor buitenlandse multinationals. Die maatregelen hebben de crisis nog verergerd. Enkel door de groei in de toeristische sector en dankzij het geld dat opgestuurd werd door familieleden in Europa kon een explosie zoals in Argentinië vermeden worden.

De media probeert de regeringscrisis voor te stellen als het gevolg van een meningsverschil over de door het IMF en de EU gevraagde hervormingen. Maar de regering aanvaardde alle voorwaarden die deze internationele instellingen oplegden, zelfs als deze voorwaarden verantwoordelijk waren voor heel wat protest van de bevolking. De MHP haalt in de opiniepeilingen echer een goed resultaat, vooral omdat het zichzelf voorstelt als de verdediger van de Turkse onafhankelijkheid.

‘Democraten' versus ‘nationalisten'

Schijnbaar worden twee verschillende posities naar voor gebracht bij de verkiezingen. Enerzijds zijn er de ‘moderne' politici zoals Cem, Özkan en Dervis, die gesteund worden door de werkgeversfederatie TÜSIAD, een deel van de media en heel wat intellectuelen. Zij ondersteunen toetreding tot de EU, het doorvoeren van de IMF-plannen en zijn zogenaamd voorstander van een ‘democratisering' van Turkije. Deze politici waren verantwoordelijk voor het afschaffen van de doodstraf en het beperkt legaliseren van de Koerdische taal. Aan de andere kant is er de MHP, de legerleiding en delen van de verdeelde DSP. Zij zijn tegen het afschaffen van repressieve wetten en kanten zich tegen de volledige uitverkoop van de Turkse economie. De regering Ecevit probeerde op beide vleugels te steunen door ook de MHP in de regering op te nemen.

De schijnbare tegenstelling tussen de ‘democraten' en de ‘nationalisten' is echter niet zo eenduidig. Het waren dezelfde zogenaamde ‘democraten' die verantwoordelijk waren voor het doordrijven van repressieve maatregelen. In Koerdistan waren zij verantwoordelijk voor de betrokkenheid van het leger bij martelingen en politieke moorden. Daarnaast zijn er ook nog steeds politieke gevangenen in het land, een aantal van de linkse politieke gevangenen zijn in hongerstaking waarbij reeds 93 gevangenen omkwamen.

De islamistische AKP lijkt op een zekere overwinning af te stevenen. De AKP protesteert verbaal tegen de sociale gevolgen van de economische crisis en stelt zichzelf voor als een alternatief voor ‘de kleine man'. De AKP profiteert van het feit dat velen zich afkeren van de zogenaamde ‘democraten' die enkel de belangen van de multinationals verdedigen en van de ‘nationalisten' die voor meer repressie via het leger opkomen en geen enkel oplossing hebben voor de economische crisis.

Bij de verkiezingen in 1999 haalde de voorloper van de AKP, de FP, al 15,2%. Toen zagen velen echter het nut niet in om op die partij te stemmen aangezien de FP net uit de regering gezet was op basis van een ‘zachte coup' van de legerleiding. Vandaag probeert de AKP zich voor te stellen als een gematigder partij en probeert het zich eerder te vergelijken met conservatieve partijen in West-Europa dan met pakweg de Taliban.

Crisis van de linkerzijde

Het feit dat de neo-fascisten van de MHP en de Islamistische krachten van de AKP zichzelf kunnen opwerpen als de verdedigers van de belangen van de arbeiders en jongeren en het feit dat ze door velen gezien worden als een alternatief, is een weerspiegeling van de zwakte van de linkerzijde en de arbeidersbeweging in Turkije en Koerdistan.

De voormalige sterkste linkse organisatie, KADEK (de vroegere PKK), heeft al haar opvattingen over klassenstrijd achter zich gelaten. Ze verdedigen een toenadering tot de EU en rekenen op democratisering via die weg. De legale partij HADEP gaat dezelfde richting op. Desondanks is HADEP de enige echte optie voor veel socialisten bij deze verkiezingen.

Het is duidelijk dat deze verkiezingen zullen gewonnen worden door reactionaire krachten. Dat maakt de heropbouw van de linkerzijde en van de arbeidersbeweging des te belangrijker. Socialisten in Turkije moeten zich baseren op het verzet dat zal komen van arbeiders en jongeren tegen het verdwijnen van jobs en de privatiseringen, thema's die de grenzen van Turkije overstijgen en bijgevolg moet de linkerzijde een internationaal profiel krijgen. Het maakt weinig verschil uit wie de volgende Turkse regering zal vormen, het a-sociaal beleid dat zal gevoerd worden is nu reeds duidelijk. De val van de regering Ecevit was een uitdrukking van het falen van het Turkse kapitalisme om een antwoord te bieden op een systeem dat enkel armoede en werkloosheid te bieden heeft.

arch/ive/ief (2000 - 2005)