arch/ive/ief (2000 - 2005)

Het Bologna-debat draait opnieuw op volle toeren. Professoren en rectoren passeren de revue met bedenkingen, opmerkingen en vragen. Voorstanders, tegenstanders, sceptici en enthousiastelingen poneerden reeds hun opinie. Alhoewel het Bolognadecreet binnenkort ter stemming naar het Vlaams Parlement gaat, is zeker het laatste woord hierover nog niet gezegd. Een belangrijke opiniegroep die nog maar zelden aan bod kwam, zijn de studenten. Wat denken zij over Bologna? Zien zij dit hele proces wel zitten? Lusten zij Bologna wel? Met deze bijdrage willen wij de mening van ATTAC-Universiteit Gent, een maatschappijkritische studentenbeweging, kenbaar maken.

Eerst en vooral wensen wij duidelijk maken dat het Bologna-proces geen geïsoleerd, op zichzelf staand proces is, maar dat het moet gezien worden in de huidige neoliberale context. De Bologna-verklaring (1999) zelf maakt dat ook meteen duidelijk, wanneer gesteld wordt dat de belangrijkste motivatie van de hervorming de 'verhoging van de internationale competitiviteit van het Europees onderwijs' is. De hefbomen daartoe zijn volgens de opstellers een grotere transparantie, het invoeren van de Angelsaksische Bachelor/Master-structuur, het gelijkvormig maken van de diploma's en het stimuleren van de internationale mobiliteit. Deze initiatieven verwelkomen wij, maar als kritische studenten willen we eveneens stil staan bij de consequenties van deze ingrijpende hervorming. 'Combattief en niet defensief', zoals Koen Raes in De Morgen op 26 september schreef. De mooie woorden uit de verklaring -zeer vaak economisch jargon- hebben verregaande gevolgen op lange termijn, sommige ervan vaag, andere nu reeds concreet. Is de internationale competitiviteit de voorbode van de volledige commercialisering van het Europees onderwijs? Moet er niet op gewezen worden dat deze hervorming vooral in de kaart speelt van de economie die gretig zit uit te kijken naar meer flexibele en goedkope arbeidskrachten?

Ook bij het invoeren van het Angelsaksische systeem stellen wij ons ernstige vragen. Zal de nadruk op de arbeidsrelevantie van het Bachelor-diploma niet ten koste gaan van het algemeen vormende karakter van een opleiding? Gaan de kosten voor het inrichten van een Master-opleiding aan de student doorgerekend worden? Wij vrezen dat het invoeren van het Angelsaksische model enkel de mondiale onderwijsconcurrentie voor ogen heeft en bijgevolg voor enkele instellingen en actoren voordelig maar globaal gezien geen noemenswaardige verbetering van ons -immers meer dan behoorlijke- onderwijssysteem zal opbrengen. Een hervorming van het hoger onderwijs zou net aangegrepen moeten worden om de democratisering op een hoger tempo verder te zetten. Vandaag is de instroom van allochtonen en jongeren uit arbeidersgezinnen nog steeds onaanvaardbaar laag.

Dreigt het publieke onderwijs niet definitief haar rol te verliezen als behartiger van het recht op onderwijs, een fundamenteel democratisch recht dat zowel democratiserend, emancipatorisch als allocatief (*) werkt? De onderwijsproblematiek op wereldniveau stemt ons pessimistisch. Een belangrijk onderdeel van de GATS (Algemeen Akkoord voor de Handel in Diensten) dat in de schoot van de Wereldhandelsorganisatie onderhandeld wordt, gaat over het onderwijs. In de discussieteksten wordt steevast over onderwijsmarkt gesproken. Om tenminste vijf redenen wordt het publieke onderwijs het doelwit van de 'vrijemarktfundamentalisten':

1. Het liberaliseringsproces van de dienstensector dient voltooid te worden;
2. Het onderwijs biedt een gigantische markt die nog maar gedeeltelijk aangeboord is;
3. Het onderwijs wordt als markt onderverdeeld in vijf operationele marktsectoren;
4. De commercialisering wordt systematisch gepromoot;
5. Overheidssteun of overheidscontrole wordt meer en meer afgezwakt. Het onderwijs moet in hun ogen koopwaar worden, een product, een marktaandeel.

Vandaag zien we reeds het binnendringen van multinationals en hun marketingmachine in scholen en universiteiten. En dat is nog maar een begin … Bovendien wordt dit allemaal boven onze hoofden bediscussieerd binnen instellingen zonder democratische legitimiteit: de Wereldhandelsorganisatie en de Europese Commissie.

Wij zien ons als kritische studentenbeweging verplicht vragen te stellen bij dit hele proces: Waarom moeten onderwijsinstellingen zonodig concurrentieel zijn? Waarom moet kost wat kost de Angelsaksische Bachelor/Master-structuur ingevoerd worden? Waarom worden de studenten niet geïnformeerd (laat staan bevraagd) door het Ministerie van Onderwijs? Het hele debat moet volgens ons eerst over de fundamenten gevoerd worden en pas dan over de modaliteiten. Inspraak van studenten en onderwijspersoneel, ook buiten de officiële gesprekspartners om, is daarom van essentieel belang. Ons onderwijs is immers geen koopwaar, maar een fundamenteel democratisch recht!

Jan Buelinckx & Gaëtan Regniers

namens de studenten van ATTAC-RUG

Contact:attac-rug@attac.be; Website: http://www.attac.be

(*) Allocatie: een proces waardoor mensen ingezet worden op de arbeidsmarkt op zo'n wijze dat ze er zelf voldoening uit scheppen én zich verdienstelijk maken in de samenleving.