arch/ive/ief (2000 - 2005)

Aan 'talkshows' is er op onze zenders geen tekort. Niet te verwonderen: studio's staan er genoeg leeg in ons betonland. Stop daar wat gratis volk in bijeen, laat ze kletsen en zendt dat uit. Kan iemand nog goedkopere televisie bedenken ? Het testbeeld ? Je hoeft er ook totaal geen verstand van beeldtaal voor te hebben. Gewoon wat laten kletsen. Opa en oma Neanderthaler kunnen zo mee komen doen. Siegfried Strikske zal hen dan uitleggen waarom ze op Freya van Gent moeten stemmen en waarom Dyab met de koele blik, net zo'n klootzak is als Filip de gehaaide driftkikker uit Antwerpen.

Talkshows, een kijker met 'feeling' voor echt goede televisie (documentaires bv. waar jaren aan gewerkt wordt) kan er zich zwart aan ergeren. Om die ergernis een beetje theoretisch te grondvesten, om zicht te krijgen waar het fenomeen talkshow vandaan komt en hoe het de jongste jaren veranderde, volgt hier een bespreking van Stefan Vanthuyne waarin hij zijn licentiaatsthesis over het fenomeen, samenvat. (jpe)

* Hoe publiek is Jan Modaal en hoe modaal is 'Jan Publiek' ?

De laatste tien jaar werd heel wat aandacht besteed aan een aantal evoluties en tendensen in maatschappij en media. Algemeen wordt gesteld dat zich op politiek vlak een verschuiving voordeed van publieke naar private sfeer, een verschuiving die weerspiegeld wordt in de media. Deze verschuiving roept vragen op omtrent begrippen zoals publieke sfeer en de (re)conceptualizering ervan, commercialisering ... Vragen ook omtrent zaken zoals participa tie van het 'gewone' volk bij enerzijds het politieke gebeuren en anderzijds de media. Vragen omtrent het maatschappelijk debat en de wijze waarop dit debat gevoerd moet worden.

* Een illusie van inspraak ?

De weerspiegeling van die politieke verschuiving binnen de media zou zich vooral manifeste ren in de 'boom' van reality- en human-intrestprogramma's in de laatste tien jaar, alsook in de evolutie binnen het talkshowgenre. Hierbij stelt men dat het traditioneel praatprogramma vervangen werd door een moderne versie, met meer aandacht voor de 'gewone burger'.

Opnieuw dus een verschuiving van het publieke naar het private, waarbij de stem van de 'gewone mens' steeds belangrijker worden. Omtrent de gevolgen en de maatschappelijke waarde van deze evoluties en daarmee ook de - nieuwe - plaats van het praatprogramma binnen het maatschappelijk debat zijn de meningen sterk verdeeld. Deze complexe discussie - waarbij vooral de intrinsieke factoren van de talkshow en hun invulling een belangrijke rol spelen - brengt de hamvraag naar voor of talkshows een oppositionele of een gemanipuleer de ruimte vormen. Kunnen allerhande minderheden en groeperingen via het praatprogram ma op reële wijze deeelnemen aan het maatschappelijk debat, met reële gevolgen? Of geeft dit programma enkel een illusie van inspraak zonder te tornen aan de echte politieke en economische macht?

Hoe zit het in dit debat specifiek met de Vlaamse talkshows ? Vlaanderen is een interessante 'case', omdat het vanaf 1989 voor het eerst te maken krijgt met een duale omroepstructuur - dus net op het moment waarop volgens velen de verschuiving van start gaat - waardoor er een einde komt aan het monopolie van de openbare omroep. Halverwege de jaren negentig komen er dan nog eens twee private zenders bij, wat voor een extra 'dynamiek' in het Vlaamse televisielandschap zorgt.

*Een onderzoek

In de nu volgende analyse - een geactualiseerde samenvatting van een licentiaatsthesis - wordt uitgegaan van de idee dat we geen uitspraken kunnen doen over de plaats en de rol van de Vlaamse talkshows binnen deze discussie, alvorens eerst de Vlaamse talkshowcul tuur van de jaren '90 in kaart te brengen. Het is namelijk zo dat het meeste onderzoek rond talkshows zich bijna uitsluitend concentreert op de zogenaamde 'audience discussion programmes', de publieksdiscussieprogramma's. Dit is niet helemaal correct.

Eén van de redenen dat de meningen omtrent de rol van het praatprogramma binnen deze discussie zo sterk uiteenlopen, is de ongelooflijke diversiteit en variëteit dat dit genre in zich draagt. Het talkshowverschijnsel omvat veel meer dan alleen het discussieprogramma. Darbij komt dat - net zoals zovele genres - ook de talkshow onderhevig is aan het wegvallen van grenzen en het convergeren van verschillende media en genres. Ook van land tot land en van continent tot continent zijn er grote verschillen in de wijze waarop men het formaat aanpakt. Nagaan welke talkshow-types het meest gebruikt worden, zegt met andere woorden veel over welke rol men bij een omroep bedeelt aan het talkshow-genre. Politiek geladen of niet Door alleen discussieprogramma's te bestuderen verliest men die context en nuancering

Daarom gaan we best eerst even na welke talkshowtypes - in welke gedaante - het meest naar voor komen binnen de Vlaamse talkshowcultuur en hoe de verhoudingen daartussen zijn, om op basis daarvan één en ander af te leiden over het belang dat Vlaamse televisie makers en omroepen hechten aan de talkshow als instrument binnen het maatschappelijk debat. Er moet met ander woorden eerst een kader geschetst worden. Niet alleen een theoretisch kader, maar ook een cultureel, structureel en plaatselijk gebonden kader. In de
gedrukte DIOGENE(S) nummer 5 (van maart 2002) stelde Nico Carpentier bijvoorbeeld dat "Jan Publiek" alle gasten egalitair behandelt. Op zich is dit en de rest van zijn uiteenzetting correct en zeer interessant, maar wanneer we "Jan Publiek" als dusdanig binnen de vooropgestelde ruimere context plaatsen - namelijk een decennium van Vlaamse talkshows - moet deze uitspraak toch genuanceerd worden.

Het eerste deel van ons onderzoek bestond dan ook uit een kwantitatief-systematiserende inhoudsanalyse van de Vlaamse talkshows die de kijker de afgelopen tien jaar voorgescho teld kreeg. Dit gebeurde aan de hand van een willekeurige steekproef, die resulteerde in 46 praatprogramma's. Hiermee krijgen we een zicht op de verschillende soorten talkshows die er in de loop van tijd de revue gepasseerd zijn. Uiteraard is dit niet voldoende.

De wijze waarop een talkshow - en dus ook een omroep - zich profileert binnen het maat schappelijk debat, binnen de publieke of de private sfeer, hangt voor een groot deel ook af van hoe het programma ingevuld wordt. Daarom bestond het tweede deel van ons onder zoek uit een kwalitatief-interpreterende inhoudsanalyse van een aantal programma's van de meest voorkomende talkshowtypes in Vlaanderen, namelijk de 'chatshow' en het discussie programma. Van zowel BRT1/TV1 als van VTM - de twee dominante zenders in Vlaanderen werden twee chatshows en respectievelijk vier en drie discussieprogramma's, verspreid over de 10 jaar, geanalyseerd.

Het gaat om volgende titels: 1 x 'Luc' (VTM), 1 x 'Gerty' (VTM), 1 x 'Marlène' (VTM), 3 x 'De Eeuwige Strijd' (VTM), 2 x 'Recht van Antwoord' (VTM), 1 x 'Nieuwe Maandag' (VRT), 3 x 'De Laatste Show' (VRT), 1 x 'Schermen' (VRT), 1 x 'Zeker Weten' (VRT), 2 x 'Jan Publiek' (VRT) en 2 x 'Eerlijk Gezegd' (VRT). Aan de hand van inhoudsanalyses werd nagegaan hoe de Vlaamse talkshows te plaatsen zijn binnen de verschuiving van het publieke naar het private, hoe het maatschappelijk debat al dan niet in de Vlaamse talkshows naar voor komt en waar Vlaanderen geplaatst kan worden binnen de hele discussie hierrond.


* BVRT en VTMaatschappelijk

Een eerste vaststelling is dat ook de Vlaamse talkshows erg variëren en onderhevig zijn aan het vervagen van grenzen. Dat er in Vlaanderen ook geëxperimenteerd wordt met het genre blijkt onder meer uit programma's zoals Mijn gedacht!, een talkshow voor en hoofdzakelijk door kinderen. De meest geproduceerde talkshows in Vlaanderen zijn de 'chatshows' en daarnaast de discussieprogramma's. Logischerwijze hebben de meeste onderwerpen dan ook te maken met media en cultuur enerzijds en met politieke en sociale kwesties anderzijds. Verder is het zo dat in Vlaanderen de meerderheid van de talkshows gemodereerd of gepresenteerd worden door mannen.

Tussen de de twee belangrijkste omroepen (VRT en VMM) ligt het aantal talkshows mooi evenwichtig verdeeld. VT4 ondernam in 1995 wel drie pogingen tot een eigen talkshow, maar hield het daarna voor bekeken en greep naar Amerikaanse import zoals 'Ricki Lake' en 'Jerry Springer'.

Tussen de openbare omroep en VTM en Kanaal 2 zijn er wel enkele duidelijke verschillen. Eerst en vooral worden de talkshows van de openbare omroep vooral gedragen door de mannen, terwijl VTM resoluut de hoofdrol aan de dames geeft. Een ander duidelijk verschil is er tussen de uitzenddagen. Hier blijkt duidelijk dat ze zo weinig mogelijk in elkaars vaarwater komen. Dit geldt zeker wat betreft de verschillende talkshowtypes.

Het belangrijkste verschil is ongetwijfeld dat de openbare omroep in hoofdzaak 'chatshows' maakt en onder andere hierdoor vooral talkshows maakt rond media en cultuur, of met andere woorden rond bekende Vlamingen en andere mediafiguren - zoals bijvoorbeeld politici. Die politici worden wel hoofdzakelijk van een persoonlijke, mediagerichte kant belicht, eerder dan vanuit hun politieke functie. De openbare omroep schenkt meer dan dubbel zoveel aandacht hieraan dan aan het maatschappelijk debat, dat zijn weerspiegeling vooral vindt in het discussieprogramma. Van een openbare omroep zouden we misschien eerder het omgekeerde verwachten, rekening houdend met de Public Service gedachte.

VTM en Kanaal 2 laten de kijker ongeveer evenveel echte chatshows als discussieprogram ma's zien. Heel wat van die chatshows - maar ook de flexibele formaten gebasserd op 'chat' - hebben echter niets van doen met bekende Vlamingen. Daarbij komt nog dat zij zich dubbel zoveel bezighouden met politieke en sociale kwesties dan met media en cultuur, althans wat de talkshows betreft. VTM brengt gedurende de jaren negentig sowieso meer politieke en sociale talkshows dan de openbare omroep. Er is dus de lichte indruk dat de commerciële omroep hier de meest maatschappelijke bewogen omroep is, terwijl de openbare omroep iets sensationeler lijkt door zich vooral op mediapersoonlijkheden en bekende Vlamingen toe te leggen. Veel hangt hierbij echter af van de wijze waarop de talkshows zelf in elkaar zit en welk discours er gehanteerd wordt (cfr. kwalitatieve analyse).

Tevens moeten er verzachtende omstandigheden in acht genomen worden die dit beeld, die eerste indruk, nuanceren. Zo zijn de discussieprogramma's van de openbare omroep keurig gespreid, zodanig dat er elk jaar wel één of ander maatschappelijke discussie op het scherm gevoerd werd, terwijl men bij VTM binnen deze steekproef pas in 1995 voor het eerst van start gaat met een discussieprogramma. De openbare omroep heeft op het gebied van het
maatschappelijk debat nog een enorme troef met de Zevende Dag. Daarbij komt dan nog dat VTM veel meer dan de openbare omroep intieme en persoonlijke onderwerpen zoals seksualiteit en relaties als gesprekstof hebben, en dit ook in een aantal van hun discussie programma's.

VTM lijkt dus op het eerste gezicht de meest maatschappelijk bewuste omroep qua talk shows, omwille van het onmiskenbaar overwicht in discussieprogramma's en politieke en sociale onderwerpen, maar is sensationeel in die zin dat ze vaak de intieme toer opgaan. Bij de openbare omroep kunnen we niet rond het overwicht van de chatshows en de aandacht voor media- en cultuurgerichte onderwerpen - en dus ook gasten - wat zorgt voor een erg entertainend karakter. Aan de andere kant kan de VRT meer dan VTM terugvallen op een langere traditie van discussieprogramma's en op het actualiteitsgerichte debatprogramma De Zevende Dag.

* Van debat over 'soap' naar 'ombudsman & -vrouw'

- 'Chatshows'

De openbare omroep inspireert zich in veel grotere mate op de Amerikaanse 'late night talkshows' en op de beroemde Vlamingen dan VTM, dat gedurende iets meer dan de eerste helft van de jaren '90 zijn chatshows vooral rond 'gewone' mensen opbouwde (zie 'Luc' en 'Gerty'). Daarbij viel op dat men het unieke van elke gast in de verf zette door ze onderling duidelijk te scheiden. Wanneer men alle talkshows bij VTM erop nakijkt, is het ook zo dat er weinig programma's zijn met bekende gasten, waarbij die gast gevraagd wordt om te praten over een nieuw project. De meeste chatshows bij VTM hebben een bepaald thema waarrond ze opgebouwd worden (cfr. 'Schone Liekens', 'De plaatgast', 'VTM strikt vertrouwelijk'). VTM staat dus eigenlijk het verst af van de Amerikaanse voorbeelden, wat als commerciële omroep tegenover de openbare omroep toch wel verrassend is.

- Discussieprogramma's

Algemeen - dus voor beide omroepen - kunnen we stellen dat de Vlaamse discussieprogramma's eveneens duidelijk onderhevig zijn aan de verschuiving van publieke naar private sfeer. Deze verschuiving manifesteert zich op verschillende manieren. Enerzijds zien we een dalende aandacht voor expertise en deskundigen en een steeds groter wordende aandacht voor de mening van de 'gewone' mens. Anderzijds zien we een verschuiving in het gehan teerde discours. Hoewel de programma's met hoofdzakelijk politieke en sociale kwesties het debatdiscours tot 1999 volhielden, vormt 2000 het jaar waarin de verschuiving compleet is.

Het debat wordt hier namelijk ingeruild voor het romantische discours, een discours dat zich ondermeer kenmerkt door een specifieke aandacht voor wat leeft bij het 'gewone' volk. Deze evolutie zou dus geïnterpreteerd kunnen worden als een tendens waarbij televisiemakers niet alleen vinden dat de 'gewone' man of vrouw het recht heeft om mee te discussiëren, maar waarbij zijn stem duidelijk belangrijker geacht wordt dan die van een deskundige of
politieke elite. Aan de andere kant kan men zich opnieuw afvragen welke rol de commerciali sering, het voyeurisme en het amusement hierin spelen.

- De "zorgvuldig geselecteerde, gewone" Vlaming ...

Wanneer we de twee omroepen vergelijken, komen er opnieuw een aantal opvallende feiten aan het licht. Elke omroep ondergaat de bovenstaande verschuiving, maar op een sterk verschillende manier.

VTM zorgt van 1995 tot 1999 met de programma's van Marlène de Wouters steeds voor een politiek, sociaal en democratisch debat. Toch is er al een verschuiving merkbaar tussen 'Marlène' en 'De Eeuwige Strijd', waarin al veel meer plaats is voor de leek en waarbij de expert zijn hogere status al verliest. Vanaf 1997 tot 1999 - een jaar voor 'De Eeuwige Strijd' start - komt Goedele Liekens daar al lijnrecht tegenover te staan met discussiepro gramma die hoofdzakelijk intieme en persoonlijke items behandelen en zowel door de pers als door Goedele zelf geregeld als freakshow bestempeld worden. Deskundigen komen hier niet aan te pas, het is een 'volks' programma.

Vanaf 2000 komt er een fusie tussen beiden, in die zin dat Goedele een politiek en sociale ombudstalkshow - een nieuwe trend, ook bij TV1 - 'Recht van Antwoord', op zich neemt. Het gevolg is dat haar 'volkse' stijl het debatprogramma een romantisch discours geeft. Opnieuw is er een voorkeur voor de leek, die hier als slachtoffer van een hoger sociaal onrecht geprofileerd wordt. De expert komt terug, maar op ambigue wijze. Enerzijds biedt hij advies, gewoon of als Deus ex machina. Anderzijds is hij juist de oorzaak van de problemen.

De openbare omroep VRT van zijn kant produceert alleen maar discussieprogramma's rond politieke en sociale items. Maar hier is de verschuiving naar de private sfeer veel explicieter, veel zichbaarder en veel sterker. 'Zeker Weten?' werkte nog met een beperkt aantal deelnemers aan het gesprek, met voldoende aandacht en waardering voor de expert. 'Schermen' stelt de discussie na verloop van tijd open voor veel meer deelnemers, waarvan in de eerste plaats leken, en brengt de deskundige zonder meer terug tot op hetzelfde niveau van die leek. 'Jan Publiek' gaat hier nog eventjes mee door, maar zorgt algauw voor een nieuwe dimensie door een vast panel van 20 onbekende Vlamingen een heel seizoen te laten discussiëren over allerhande thema's, vaak ook uit de actualiteit opgevist. Op deze manier worden de 'gewone mensen' niet alleen belangrijker dan de experts - die slechts in beperkte mate nog aanwezig zijn - maar in de laatste reeks leggen de panelleden ook hun privé-leven en emoties bloot, waardoor ze als personage zelfs belangrijker worden dan de thema's die behandeld worden. Opvallend bij 'Jan Publiek' is de expliciete aandacht die aanvankelijk besteed wordt aan de mening van de BV's die hier - in tegenstelling tot de experts die tussen het 'gewone' publiek zitten - een aparte, voorname plaatst krijgen in het decor.

Jan Van Rompaey als moderator is de enige factor die het debat nog enigszins in stand houdt. 'Eerlijk Gezegd' tenslotte bracht de ultieme soap-ificering van de talkshow, waarbij de kijker zich in de eerste plaats moet gaan identificeren met een personage, in dit geval een "zorgvuldig geselecteerde, maar gewone" Vlaming ...

Het maatschappelijk doel is niet langer de publieke discussie maar het afbouwen en tegengaan van stereotypering. De wijze waarop het programma dit probeert; staat vol van paradoxen. Vraag is dan ook in welke mate het programma echt bijdraagt tot het gestelde doel. Expertise is hier volledig uit den boze. Het programma draait op de dertien extreme personages, hun leven en hun emoties. Het resultaat is dat in deze soap-talkshow de kijker zich meer gaat focussen op de personages dan op het debat.

* Oppositie of manipulatie ?

De talkshow is zonder meer een complexe materie. Daarom hebben we ons dan ook geconcentreerd op de volledige Vlaamse talkshowcultuur en hebben we geprobeerd die in kaart te brengen.

Het opvallendste gegeven, bleek de enorme aandacht voor de entertainmentindustrie en de bekende Vlamingen binnen de Vlaamse talkshows. Dit manifesteert zich in het overwicht aan chatshows en in het groot aantal mediafiguren dat aan bod komt. Vooral bij de openbare omroep is die aandacht enorm. De VRT produceert niet alleen de meeste chatshows, maar hecht ook veel belang aan de mening van de BV in hun discussieprogramma's (zie 'Scher men' en 'Jan Publiek'). Het gevolg is dat binnen de Vlaamse talkshowcultuur van de afgelopen tien jaar het maatschappelijk debat duidelijk op de tweede plaats kwam.

Een andere conclusie die uit ons onderzoek naar voor kwam, is dat er zich in de Vlaamse talkshowcultuur van de jaren '90 een enorme evolutie voordeed. Binnen de Vlaamse discussieprogramma's is er in het algemeen een duidelijke verschuiving zichtbaar, waarbij de expertise meer en meer naar de achtergrond wordt geduwd en de 'gewone' mens meer en meer een hoofdrol gaat spelen.

Opvallend hierbij is dat die verschuiving erg verschillend plaatsvindt naargelang de omroep. Bij VTM is dit merkbaar door de komst van 'Goedele' en 'Goedele: life!' - vrij persoonlijke en intieme talkshows waar experts niet aan bod komen - naast de meer politiek geladen programma's van Marlène de Wouters, waar deskundigen wel nog aan bod komen maar in de loop van de tijd zwaar in de minderheid komen te staan ten opzichte van de leek. Beide types komen uiteindelijk samen in 'Recht van Antwoord'.

De openbare omroep produceert enkel politieke en sociale discussieprogramma's, maar toch is de verschuiving hier nog veel explicieter aanwezig. In tien jaar tijd zagen we het debat tussen een beperkt aantal deelnemers, met voldoende plaats en waardering voor deskundi gen, veranderen in een discussie tussen een grote groep 'gewone' mensen, met meer aandacht voor BV's dan voor experts, en verder evolueren tot een cirkel met dertien vaste,
'gewone' panelleden, met meer aandacht voor hun privé-leven dan voor het thema ('Eerlijk Gezegd'). Een vraag die zich bij dit alles opdringt: is 'Eerlijk Gezegd' - net zoals 'De Mol' ( TV1) - misschien het intellectuele, 'maatschappelijk' verantwoorde antwoord is van de openbare omroep op programma's zoals 'Big Brother' (Kanaal 2) en 'De Bus' (VT4) ? De grote gelijkenis met deze programma's ontstaat doordat er bij 'Eerlijk Gezegd' eveneens een onmiskenbare nadruk ligt op het samenbrengen van 'gewone' mensen om te zien hoe ze zich in de loop van tijd, tegenover elkaar zullen gedragen en evolueren. Alleen is het voor een openbare omroep niet haalbaar om dit op 'Big-Brotheriaanse' manier te organiseren. Er zullen wel argumenten zijn die dit kunnen tegenspreken, maar de bovengestelde vraag is dan ook in de eerste plaats een vraag.

Waar kan Vlaanderen nu geplaatst worden binnen de discussie? Zorgen de Vlaamse talkshows voor een oppositionele of een gemanipuleerde ruimte? In de eerste plaats blijkt dat met beide standpunten voortdurend rekening moet gehouden worden. Er is inderdaad een aanzienlijke toegang voor gewone mensen, voor bepaalde minderheden en voor een aantal gestereotypeerde groepen die op deze manier een bijdrage kunnen leveren aan het maatschappelijk debat. Deze toegang kan gegeven worden via de telefoon, via televoting, live vanuit de eigen zetel (cfr. 'Schermen') of vanuit de studio. Het probleem is echter dat die toegang niet onvoorwaardelijk is, maar steeds toegestaan en strikt geregisseerd wordt door een redactie. Er vindt steeds een vorm van selectie plaats, zowel bij VRT als bij VTM. Vooral bij de programma's met een vast panel van 'gewone' Vlamingen moet elke persoon die wil bijdragen, voldoen aan bepaalde mediumspecifieke kenmerken. Het is niet zeker of deze kenmerken het debat ten goede komen (cfr. 'Jan Publiek' en 'Eerlijk Gezegd'), vermits de uitgesproken persoonlijkheid van de personages de aandacht afleidt van de boodschap, nl. het eigenlijke onderwerp van het debat.

Het voorbeeld van Ingrid, de arme werkloze moeder die dankzij 'Eerlijk Gezegd' het Parle ment en de Senaat mocht bezoeken en gehoord werd door een politica, vestigt meer dan ooit de aandacht op de vraag of de talkshow niet slechts een illusie van politieke inspraak levert. Van concrete acties werd naderhand niets meer gemeld, iets waar haar medegasten al voor waarschuwden.

Daartegenover staan de recent opgekomen en succesvolle ombudstalkshows (cfr. 'Recht van Antwoord' en 'Ombudsjan'). Dergelijke programma's willen expliciet een bepaalde verbetering bewerkstelligen in het maatschappelijke en politieke gebeuren. Alleen moeten we ons hier afvragen of die verbetering er komt door het feit dat een aantal slachtoffers - leken - op het televisieforum hun verhaal vertellen, of door de bijkomende druk die de redactie op de instanties en bedrijven in kwestie uitoefent. Een druk die bij een gewone talkshow niet uitgeoefend wordt. Daar voorziet het medium alleen in het forum en niets meer. Na de uitgezonden discussie trekt het medium zich bij de gewone talkshow als het ware uit het debat terug.

De ombudsprogramma's zorgden wel voor een terugkeer van de expertise in de Vlaamse talkshow. Experts en deskundigen zijn opnieuw nadrukkelijk aanwezig in deze programma's. Toch blijft de hoofdrol weggelegd voor de 'gewone' Vlaming, het slachtoffer. Voor de expert is trouwens een vrij ambigue rol weggelegd. Enerzijds is de deskundigen diegene die zijn kennis misbruikt ten aanzien van de 'gewone' mens en is hij verantwoordelijk voor het geleden onrecht. Anderzijds zorgt hij voor advies, en wordt hij zelfs een laatste toevlucht, een Deus ex machina (cfr. de drie wijzen in 'Recht van Antwoord').

TV1 zette die terugkeer verder door met 'Verenigde Straten' (TV1, 2001) opnieuw een klassiek discussieprogramma af te leveren. Hier was opnieuw een zeker belang van en een zekere waardering voor de expert in terug te vinden. VTM daarentegen bracht een nieuwe reeks 'Goedele: life!', waarin de 'gewone' mens nog steeds centraal staat.

Uit ons onderzoek kunnen we alvast afleiden en bevestigen dat het maatschappelijk debat op televisie, in de vorm van talkshows, een dubbelzinnige en vaak ook paradoxale materie is en dit zal - hoofdzakelijk door de aard van het medium - waarschijnlijk niet snel veranderen.

* Stefan Vanthuyne (e-DIOGENE(S) nr 23)

Interessante lectuur omtrent de verschuiving van publieke naar private sfeer: Biltereyst, D., Van Bauwel, S., & Meers, P. (2000). Realiteit en fictie: tweemaal hetzelfde? Rapport in het kader van de seminaries "Media" georganiseerd door de Koning Boudewijnstichting. Terug te vinden op de website van de Koning Boudewijnstichting