eerste regionale forum in België - deel 2: duurzame regionale streekontwikkeling

Het woord was eerst aan Piet De Baere, vrijwilliger in het Herzeelse Uilekot en werkzaam in het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (CDO) van de universiteit van Gent. Piet deed een mooie poging om de definitie van de schaduwachtige term ‘duurzame ontwikkeling' uit de doeken te doen.

Het CDO bekijkt duurzame ontwikkeling op basis van het beroemde Bruntland-rapport dat de Noorse minister Bruntland in 1987 voorlegde aan de VN. Later groeide dit rapport uit tot de basis van de conferentie in Rio De Janeiro en werd het de algemene visie op duurzaamheid.

Duurzame ontwikkeling is volgens Bruntland: ‘behoeftebevrediging voor de huidige generaties zonder dat dat gevaar zou inhouden voor de behoeftebevrediging van de toekomstige generaties en voor de staat van de natuur.'

Dit is wel de breedste strategie die je je als beleidsmaker kan inbeelden. Het vraagt heel wat politieke visie en wil, en gaat in op het wezen van iedere mens. Logischerwijze loopt duurzame ontwikkeling door op élk beleidsdomein.

Wat het CDO in Gent als doelstelling ziet?

1) economische ontwikkeling – in die aard dat het aanbod optimaal aan de vraag is verbonden, en dat de belangrijkste partij binnen vraag en aanbod de vraag is. Ook cultuur hoort hierbij, wat moet openstaan voor iedereen en op maat van de vraag is. Economie wordt hier gezien als véél meer dan enkel centen. Het is geen vuil woord meer.
2) Sociale ontwikkeling – spreekt voor zich: rechtvaardigheid, solidariteit, sociaal contact
3) Fysisch/ecologische ontwikkeling – de bescherming van het leefmilieu en de kwaliteit van de omgeving in het algemeen, een rationale visie op omgaan met ruimte, een behoud van de biodiversiteit.

Via een verregaande participatie met de betrokken partijen (en in een duurzame manier is dit volgens mij iédereen) worden deze doelstellingen getoetst aan de problemen in de streek, worden conflicten aangepakt en acties ingezet.

Dit is nu precies wat we hier vandaag wilden doen: wij mochten aan de slag om, ieder voor zich, de voor- en nadelen van de streek op een rijtje te zetten. De bedoeling: beiden bekijken op conflicten, nadenken over hoe het beter kan, en dan samen, later, overgaan tot gezamenlijke acties rondom de conclusies.

DE DENDERSTREEK – DE STERKTES

NATUUR: Dé allergrootste troef van de Denderstreek, die terugkwam in ieders lijstje, was de prachtige natuur en open ruimte die er nog steeds bestaat. De Dender zélf kwam ook specifiek als aanvulling aan bod door een trotse streekbewoner.
LANDBOUW: Ook is de streek stilaan bekend om zijn nog steeds ecologische landbouw.
TOERISME EN RECREATIE: Een mooi gebied trekt automatisch ‘zachte recreanten' aan. Dit heeft zijn eigen nadelen, maar we hebben het niet over ecologische stress door toerisme gehad. Voor de Denderstreek is het echter een enorme troef.

CULTUUR GOEDKOOP EN LAAGDREMPELIG: Ik kan het niet bevestigen als niet-Denderling, maar zowel in de Vlaamse als Waalse Denderstreek schijnt cultuur goedkoop zowel als laagdrempelig te zijn.
FEESTGEEST: Waalse oogstfeesten en het Aalsterse Carnaval zegt genoeg.
RIJK VERENIGINGSLEVEN: In het verlengde hiervan ligt een sterk verenigingsleven in de streek, vooral rond ontspanning gericht wel.
CULTURELE IDENTITEIT: Typisch, vind ikzelf ook wel: het chauvinisme van de Aalstenaar is bekend, en je moet al een hart van steen hebben om in een groene streek niet trots te zijn op je leefomgeving.

GOED SOCIAAL VANGNET: Het schijnt dat je in deze streek sterke impulsen hebt om mensen in nood te helpen.
KANSEN OP BIJSCHOLING: Ook hieraan was het gezelschap onverdeeld positief
VEEL SCHOLEN: Ook over het aantal scholen was voldoende.

ONTSLUITING: Er zijn meer dan voldoende snelwegen in de regio, wat verplaatsing naar het werk (via de auto) makkelijk maakt.
DICHT BIJ GROTE STEDEN: De Denderstreek ligt dicht bij Gent, Brussel en Lille en biedt dus (op lange afstand) makkelijk arbeidskansen

STRUCTUUR OP MENSENMAAT: Kleine en middelgrote steden zijn over het algemeen overzichtelijk en dus makkelijker rond lokale thema's warm te maken
WEINIG STARRE KOEPELS: Het gebrek aan grote ngo's in de regio heeft een onverwacht voordeel dat het de lokale mensen zijn die het initiatief tot verzet nemen. Die zijn radikaler en doortastender wegens hun vrijwilligersstructuur en directe betrokkenheid bij de onderwerpen. Goede voorbeelden: Siesegemkouter, werking rond het Uilekot
SAMENWERKING OVER TAALGRENS: Zover we weten, is de Denderstreek de énige regio in België waar lokale protestacties met groeperingen aan beide kanten van de taalgrens worden aangepakt. D'Hoppe en het protest rond de vernietiging van het bos wordt zowel door Vlamingen als door Walen getrokken.

DE DENDERSTREEK – DE ZWAKTES

En nu komt er een lang lijstje negatieve punten. Velen zullen die ook herkennen voor hun eigen landelijke streek.

RUIMTELIJKE ORDENING: Een consequente visie en toepassing hierop is quasi onbestaande!
DRUK OP OPEN RUIMTE: Steeds meer mensen willen het groen weer opzoeken, de streek smeekt om werkgelegenheid, de landbouw ziet de streek als geschikt om mestoverschot naar uit te voeren, meer snelwegen komen eraan: de druk op het nog mooie milieu in de streek wordt steeds zwaarder!
WOONBELEID EN HUISJESMELKERS: Een groot tekort aan sociale woningen zorgt voor steeds meer huisjesmelkers, met alle ellende van dien.
VERSCHILLENDE MILIEUWETGEVINGEN: Een verschil aan milieuwetgevingen in Vlaanderen en Wallonië maakt dat veel bedrijven naar Wallonië uitwijken, waar de normen lichter zijn.

WEINIG DIEPGANG IN VERENIGINGSLEVEN: Met een sterke aanhang naar een cultureel leven dat neigt naar drank en ontspanning, staan mensen zelden stil bij waar ze mee bezig zijn.

VERSNIPPERING, VERZUILING: Wat er bestaat aan maatschappelijke bescherming is héél versnipperd en is nog steeds meestal het spel van de grote zuilen
SLAAPDORPEN: Dat heel veel mensen uit de Denderstreek in Brussel of Gent gaan werken en niet in de eigen streek, brengt met zich mee dat heel veel landelijke dorpjes tot slaapdorpen verworden zijn, waar mensen enkel terechtkomen om te slapen.
OPVANG KINDEREN EN SENIOREN: Aan beide kanten van de taalgrens wordt opgemerkt dat er héél weinig opvang is voor kinderen of senioren.
LEEGLOOP CENTRA STEDEN: De steden in de Denderstreek stromen langzaam leeg omdat mensen ofwel op het platteland gaan wonen of in grotere steden als Gent of Brussel.
ARMOEDE: Maar liefst 8% van de Aalstenaars leven onder de armoedegrens. Ook andere steden in de streek kennen veel armen.
DUUR ONDERWIJS: Er mogen dan veel scholen in de streek zijn, ze zijn duur!
CONCENTRATIE ARMOEDE: Vooral in centrumsteden was de oplossing van het beleid op de armoede vaak het concentreren en afzonderen ervan. Zo krijg je achtergestelde wijken en gordels miserie.
TOEGANKELIJKHEID SENIOREN: Is ronduit vreselijk.
VEROUDERING EN VERPAUPERING: de bevolking in de streek wordt ouder en armer
STIGMATISATIE EN UITSLUITING: heel veel armen en werklozen worden uitgesloten en bestempeld. Een citaat: ‘we moeten ze anders toch uit de goot rapen'.
KLEINBURGERLIJKHEID: Een zéér belangrijk én terugkerend fenomeen in kleine en middelgrote steden: het gevoel alsof er een muur rond de stad staat die alle invloeden van buitenaf tegenhoudt. Het gevolg: bekrompenheid.
GESLOTEN STEDEN: Heel individualistisch en gesloten
TOEGANG TOT GEZONDHEIDSINFRASTRUCTUUR: schijnt te wensen over te laten.
SOCIALE COHESIE IN DE DORPEN: valt steeds verder uit elkaar. Zie: slaapdorpen.

PLAATSELIJKE WERKGELEGENHEID: Is héél klein.
COMMERCIELE COMPLEXEN BUITEN STEDEN: de middenstand en dus ook de stadscentra bloeden leeg wegens een strakke concurrentie met grote commerciële complexen die aan de rand van steden verschijnen.
TOEGANKELIJKHEID STEDEN EN DORPEN: Met de auto kan je vlot in en uit de Denderstreek geraken, tot je in files komt te zitten.
MOBILITEIT EN VEILIGHEID: In het verlengde hiervan: als koning auto heerst, zijn fietsers en voetgangers bedreigde diersoorten. Hoeveel doden vallen er op de regionale wegen?
OPENBAAR VERVOER PLATTELAND: Aalst is vlotjes bereikbaar met de trein, maar ga eens per trein naar Geraardsbergen? 50 minuten vanaf Gent, en om het uur één trein. Kleine dorpjes zien soms enkel 's ochtends en 's avonds steeds één bus…
BEDRIJFSSLUITINGEN: Het ene bedrijf na het andere sluit in de streek de deuren, met massale werkloosheid als gevolg.
AFBOUW SOCIALE RECHTEN NAAR ECONOMISCHE PLICHTEN: Het récht op een uitkering bij werkloosheid is aan het veranderen in de plicht om te werken, soms gedwongen. De OCMW van Aalst is daar zelfs bijzonder trots op.
OPBOD VESTIGINGSVOORWAARDEN BEDRIJVEN: Vooral rondom de taalgrens wordt een concurrentie tussen Vlamingen en Walen aangewoekerd omdat beide groeperingen sméken om werk in de buurt. Een opbod in vestigingswaarden schijnt het gevolg.
ARBEIDSKWALITEIT: Als er dan al werk is in eigen streek, dan is het al te vaak bandwerk. Aan de arbeidskwaliteit in de regio is veel aan te merken.

VERZET

GEBREK AAN PARTICIPATIE IN BESLUITVORMING: Mensen in de Denderstreek worden zelden gehoord.
OUDE POLITIEK: Nog niet gehoord van politieke vernieuwing in de Denderstreek. Vaak is gemeentelijke politiek nog een populariteitswedstrijd met burgemeesterballen en bier en worst. Incompetentie heerst vaak.
GEBREK AAN POLITIEKE LANGETERMIJNDENKEN: Hoeft geen verdere uitleg.
GEEN VERTROUWEN IN DE CAPACITEITEN VAN DE MENSEN ZELF: terugkerend probleem in politiek: het ongeloof dat mensen wel eens zélf zouden kunnen nadenken.

EN WAT NU?

In twee uur stond de bovenstaande doorlichting van de streek op papier. Geen van de aanwezigen (die allen betrokken waren in en openstonden voor de lokale problematieken) wist nog iets toe te voegen.

Maar ook al was dit nog enkel het begin van een lang proces om de duurzame ontwikkelingsmogelijkheden van de streek te onderzoeken, toch beslisten we ervoor om er een punt achter te zetten. De tijd was op en een doorsnede maken van de oplossingen is een zaak voor meer betrokkenen.

Er zijn snel enkele conflictpunten aan te duiden die interessant worden voor een verdere discussie. Bijvoorbeeld:

- Te weinig zinvolle werkgelegenheidskansen op lokaal vlak? Wat te kiezen? Ons toeleggen op zachte recreatie, extensieve landbouw en toerisme, of op lokaal niveau KMO-zones oprichten en de streek verder ontsluiten, met alle druk op het milieu van dien?

Zo hadden we er nog een paar.

VOLGEND SOCIAAL FORUM?

We hebben de vergadering afgesloten met de belofte dat we deze materie eerst zouden laten bezinken, om er over enkele maanden in een tweede Regionaal Sociaal Forum op terug te komen en het verder uit te werken. Het is een werk van lange adem, en het zal niet over een dag ijs gaan om de duurzame streekontwikkeling ook te bereiken.

Ik ben er achter vandaag achter onverdeeld optimistisch in dat het mogelijk moet zijn om op lokaal vlak een samenwerking en kruisbestuiving op te zetten die veel sterker is dan wat dan ook dat we voordien hebben gehad. Omdat deze problematiek iedereen in de streek rechtstreeks aangaat, is het voor mij vooral een kwestie van democratische macht teruggeven aan de mensen. Of liever, de mensen uit te nodigen om die terug te némen. A la het Lappersbos, waar ook een grote schare lokale mensen plots actief wordt. Maar dan op breed maatschappelijk vlak, en met een duidelijk zicht op een gemeenschappelijk doel, in plaats van iedereen rond één thema op zijn eigen eilandje.

Op Indymedia zal voortijdig een uitnodiging aan iedereen verschijnen die geïnteresseerd is om op de volgende RSF aanwezig te zijn. Het grote werk moet met deze aanzet kunnen beginnen.

Mijn excuses voor al wie niet van de Denderstreek zou zijn. Lokale situaties zijn héél interessant voor de lokale bevolking, maar veel minder voor de anderen. Hier valt niks aan te doen, maar wel kan iédereen zijn eigen streek eens op dezelfde manier onder de loep nemen. Dan maak je, zonder subsidies en mooie woorden, meteen een basis voor een lokale langetermijnvisie.

arch/ive/ief (2000 - 2005)